Τεκμηριογραφικό αφήγημα: Ντέιβιντ Γκραν, Γουέιτζερ : Ναυάγιο, ανταρσία, φόνος  (εκδόσεις Δώμα, μετάφραση Δέσποινα Κανελλοπούλου, σελ.443)

Ο καταξιωμένος Αμερικανός ερευνητής-δημοσιογράφος Ντέιβιντ Γκραν, μετά την επιτυχία που γνώρισαν βιβλία του όπως τα Killers of the Flower Moon και The Lost City of Z, επανέρχεται με ένα τεκμηριογραφικό πόνημα που ρίχνει φως σε αδημοσίευτα αρχεία και πηγές που αφορούν στο ναυάγιο και την κατοπινή τύχη του πληρώματος του Πλοίου της Αυτού Μεγαλειότητος Γουέιτζερ. Ο Γκραν, με το γνώριμο αφηγηματικό ύφος του, που ακροβατεί ανάμεσα στη δημοσιογραφία και το μυθιστόρημα, παραδίδει εν τέλει τα γεγονότα με τρόπο που να αφήνει τον αναγνώστη να καταλήξει στην «τελική ετυμηγορία».

Σύμφωνα με τη σύνοψη του έργου, στις 28 Ιανουαρίου 1742, ένα μισοδιαλυμένο πλοιάριο, αποτελούμενο από τριάντα αποστεωμένους άνδρες, ξεβράστηκε στις ακτές της Βραζιλίας. Οι άνδρες ανήκαν στο πλήρωμα του Γουέιτζερ, που κατά την εκτέλεση μιας μυστικής αποστολής τσακίστηκε στ’ ανοιχτά της Παταγονίας. Τα όσα αφηγήθηκαν για την αγωνία που βίωσαν και την υπεράνθρωπη προσπάθεια να διασχίσουν περισσότερα από 3000 επικίνδυνα ναυτικά μίλια, τους μετέτρεψαν σε ήρωες στα μάτια των μαρτύρων. Παρόλα αυτά, έξι μήνες αργότερα, ένα αντίστοιχα εξαθλιωμένο πλεούμενο ξεβράζεται στις ακτές της Χιλής. Οι τρεις επιβαίνοντες αφηγούνται μια τελείως διαφορετική εκδοχή της ιστορίας του ναυαγίου: οι τριάντα ναυτικοί δεν ήταν ήρωες-αλλά στασιαστές. Στην δικαστική διαμάχη που θα ακολουθήσει, το Ναυαρχείο θα έχει τον τελικό λόγο: εκείνοι που θα κριθούν ως ένοχοι, θα έρθουν αντιμέτωποι με τη θανατική ποινή.

Θέατρο: Άγκαθα Κρίστι, Μάρτυρας Κατηγορίας (εκδόσεις Ψυχογιός, μετάφραση Αντώνης Γαλέος, σελ.183)

Οι εκδόσεις Ψυχογιός έχουν προσφέρει στο αναγνωστικό κοινό μια πληθώρα έργων της κορυφαίας βρετανίδας συγγραφέως του σασπένς. Ανάμεσα στις μικρές ή μεγάλες περιπέτειες του Ηρακλή Πουαρό, την δεξιοτεχνικής αφήγησης αυτοβιογραφία της συγγραφέως και τις ιστορίες της Μις Μαρπλ που έχουν μεταφράσει στα ελληνικά, φέτος οι εκδόσεις Ψυχογιός επιστρατεύουν τον κορυφαίο θεατρικό μεταφραστή της γενιάς του, Αντώνη Γαλέο, προκειμένου να παραδώσουν στους λάτρεις του δικαστικού δράματος ένα ακόμη μεγάλο αριστούργημα της Άγκαθα Κρίστι, το Μάρτυρα Κατηγορίας.

Με τη διασκευή να έχει γίνει από την ίδια την Άγκαθα Κρίστι, το θεατρικό έργο εστιάζει στον αγώνα του ποινικολόγου Σερ Ουίλφρεντ Ρόμπαρτς να αποδείξει την αθωότητα του φαινομενικά απονήρευτου νεαρού Λέναρντ Βόουλ που κατηγορείται για τη δολοφονία μίας ηλικιωμένης πλούσιας χήρας. Παρότι η στενή του σχέση με την γηραιά κυρία τον φέρνει σε αρκετά ενοχοποιητική θέση, ο Σερ Ρόμπαρτς υποψιάζεται ότι η αινιγματική σύζυγος του Λέναρντ κρύβει ένα τρομακτικό μυστικό για τη λύση της υπόθεσης. Παρά τα πολλά πρόσωπα που παρελαύνουν από τη δικαστική αίθουσα, η Άγκαθα Κρίστι καταφέρνει να μεταφέρει ανάγλυφες τις ιδέες και τις δράσεις των κεντρικών ηρώων, επιδεικνύοντας μια ευφυή συναίσθηση της θεατρικότητας. Το φλεγματικό χιούμορ και η παρουσίαση αρχετυπικών χαρακτήρων (ο ευσυνείδητος δικηγόρος, η φαμ φατάλ, ο διπρόσωπος εραστής) καθιστούν το έργο διαχρονικό και αγωνιώδες μέχρι την τελευταία του σελίδα.

Λεύκωμα: Αλέξης Κυριτσόπουλος, «Παράλληλα»: Αναδρομική Έκθεση, Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων (εκδόσεις Κέδρος, σελ.141)

Ο Αλέξης Κυριτσόπουλος είναι ζωγράφος, του οποίου το σημαντικό έργο φιλοξενείται σε γκαλερί αλλά κυρίως το κοινό θα αναγνωρίσει στα εξώφυλλα των δίσκων του Διονύση Σαββόπουλου και τα βιβλία του Στέλιου Ράμφου. Το λεύκωμα που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος αποτελεί ουσιαστικά συνοδεία στην αναδρομική έκθεση για το έργο του Κυριτσόπουλου στην Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων (9 Δεκεμβρίου 2023-11 Φεβρουαρίου 2024). Ο Ιστορικός τέχνης Χριστόφορος Μαρίνης, παρατηρώντας τα σχέδια του Αλέξη Κυριτσόπουλου, έμπλεα φωτός και κωμικών στιγμών, υπογραμμίζει εύστοχα: «Ζωγραφίζοντας το καλό που υπάρχει στα πράγματα», ο Αλέξης Κυριτσόπουλος μας χαρίζει απλόχερα χαμόγελα, πολύτιμο αντίδοτο στον κυνισμό και στην κατήφεια.» Το λεύκωμα φιλοξενεί επίσης κείμενα και άλλων φίλων του καλλιτέχνη, ανάμεσα στους οποίους οι Διονύσης Σαββόπουλος, Αλεξάνδρα Κοροξενίδη, Αλέκος Λεβίδης, Δημήτρης Νόλλας και Στέλιος Ράμφος.

Λεύκωμα: Αλέξης Κυριτσόπουλος, Άλλοτε και Τώρα (εκδόσεις Κέδρος, σελ. 104)

Όπως γράφει ο Αντρέας Στάικος για το καινούριο λεύκωμα με σκίτσα του Αλέξη Κυριτσόπουλου, σε αυτό το βιβλίο « παρουσιάζεται μία σειρά από τα ανδραγαθήματα του μολυβιού και της πένας του Αλέξη Κυριτσόπουλου, ανδραγαθήματα επίσης της λοξής, όσο και παρηγορητικής, ματιάς του. Τα σκίτσα του αγκαλιάζουν μία χρονικώς ευρεία, όσο και ταραχώδη, περίοδο, μια περίοδο αποτελμάτωσης και πολιτικών, κοινωνικών ανακατατάξεων του τέλους της επταετούς δικτατορίας (1967-1974) και των αρχών της μεταδικτατορικής περιόδου. Αν και η περίοδος εκείνη παρείχε πρόσφορο έδαφος και πλούσια πρώτη ύλη για τη γελοιογραφική έκφραση, εύκολους στόχους για τη σάτιρα, την ειρωνεία, το σκώμμα ή τη χλεύη, ο Αλέξης Κυριτσόπουλος με ευέλικτες προσποιήσεις, ελιγμούς και διολισθήσεις παρέκκλινε από τα θελκτικά στερεότυπα και τις αναμενόμενες βεβαιότητες του πολυπατημένου δρόμου της επικαιρότητας.»

Λεύκωμα: Κάρεν Χόμερ, Hermès. Η ιστορία του εμβληματικού οίκου (εκδόσεις Ψυχογιός, μετάφραση Ειρήνη Παϊδούση, σελ. 160)

Εταιρείες που έχουν πρωταγωνιστήσει στο χώρο της παγκόσμιας μόδας, που έχουν διαμορφώσει τάσεις στην ένδυση και στην ομορφιά, που έχουν μεγάλη ιστορία και τα προϊόντα τους έχουν γίνει φετίχ και αντικείμενο συλλεκτικής αξίας. Η Hermès δε θα μπορούσε παρά να αποτελεί μέρος της σειράς Μικρά Βιβλία της Μόδας των εκδόσεων Ψυχογιός. Η πορεία του Οίκου ξεκινά το 1837 όταν ο Τιερί Ερμές, που κατασκεύαζε είδη ιππασίας, χαλινάρια και ιπποσκευή, ορκίστηκε να χρησιμοποιεί πάντα τα καλύτερα υλικά δουλεμένα από τους καλύτερους τεχνίτες. Σχεδόν δύο αιώνες μετά η εταιρεία Hermes παραμένει πιστή στην επιθυμία του ιδρυτή της.

Οι περιζήτητες τσάντες, τα μεταξωτά μαντήλια και το χαρακτηριστικό ρολόι, έχουν παίξει το ρόλο τους στη δημιουργία του μύθου. Θρυλικά ονόματα του χώρου της Μόδας, Μαρτέν Μαρζελά, Ζαν Πολ Γκοτιέ, Κριστόφ Λεμέρ, Ναντέζ Βανέ – Σιμπουλσκί έχουν βάλει την υπογραφή τους σε προϊόντα του Οίκου.Αντίθετα από τις ανταγωνιστικές Εταιρείας, η Hermès παραμένει στον έλεγχο της οικογένειας που την ίδρυσε, θεματοφύλακας της παραγωγής υψηλής ποιότητας.

Κλασικό Μυθιστόρημα: Τζόζεφ Κόνραντ, Η Καρδιά του Σκότους (μετάφραση Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εκδόσεις Δώμα, σελ. 145)

Η «Καρδιά του Σκότους» είναι ένα από τα μυθιστορηματικά έργα που προανήγγειλαν το κίνημα του μοντερνισμού στη λογοτεχνία. Βασισμένο εν μέρει στις εικόνες του Τζόζεφ Κόνραντ από τα υπερπόντια ταξίδια του κατά την περίοδο 1883-1890, ενέπνευσε με την υπαινικτική ατμόσφαιρα του τρόμου που περιβάλλει τους χαρακτήρες του το Φράνσις Φορντ Κόπολα κατά τη συγγραφή του αριστουργήματός του, Αποκάλυψη τώρα!

Ανοιχτό σε πολλαπλές ερμηνείες, το έργο του Κόνραντ προσεγγίζει τα ζητήματα της εμμονής, της αυτογνωσίας, ενώ εμμέσως ασκεί κριτική στην αποικιοκρατία του λευκού ανθρώπου που επιθυμεί να επιβληθεί στα βάθη της Αφρικής. Η εσωτερική, αινιγματική γραφή του Κόνραντ χαρίζει στην Καρδιά του Σκότους την αιωνιότητα: «Έχω παλέψει με το θάνατο. Είναι ο πιο πεζός αγώνας που μπορεί κανείς να φανταστεί. Διεξάγεται μέσα σ’ένα ασχημάτιστο γκρίζο, όπου δεν υπάρχει τίποτα κάτω απ’τα πόδια σου, ούτε γύρω σου, ούτε θεατές, ούτε οχλαγωγία, ούτε δόξα, ούτε η μεγάλη επιθυμία για νίκη, ούτε ο μεγάλος φόβος της ήττας, μόνο μια αρρωστιάρικη ατμόσφαιρα χλιαρού σκεπτικισμού, χωρίς καν πολλή πίστη στο δίκαιο του αγώνα σου, κι ακόμα λιγότερο σ’εκείνο του αντιπάλου σου». Αν η ύστατη σοφία παίρνει αυτή τη μορφή, τότε η ζωή είναι ακόμα μεγαλύτερο αίνιγμα απ’όσο νομίζουμε.»

Δοκίμιο: Τζέημς Γουντ, Πώς Δουλεύει η Λογοτεχνία (μετάφραση Κώστα Σπαθαράκη, εκδόσεις αντίποδες, σελ. 292)

Ο Τζέημς Γουντ, διαπρεπής κριτικός λογοτεχνίας και καθηγητής Θεωρίας της Λογοτεχνίας στο Χάρβαρντ, επεκτείνει το δοκίμιο του, Πώς Δουλεύει η Λογοτεχνία, του οποίου η πρώτη έκδοση πραγματοποιήθηκε το 2008. Αντλώντας έμπνευση από τα κείμενα των Κόλριζτ, Γουλφ και Μάντοξ Φορντ, ακολουθεί ένα προσωπικό συγγραφικό μονοπάτι, που δεν θυμίζει σε τίποτα ούτε κάποιο στείρο ακαδημαϊκό εγχειρίδιο ούτε μια παραδοσιακή ιστορία της λογοτεχνίας. Παρόλα αυτά, ο Γουντς προσεγγίζει φλέγοντα ζητήματα, όπως του ύφους, της οπτικής γωνίας και του τι εν τέλει είναι πραγματικό μέσα σε ένα σύγχρονο λογοτεχνικό κείμενο.

Το μεγαλύτερο ατού αυτού του δοκιμίου αφορά στην ίδια την μεικτή προσέγγιση του δημιουργού του. Ο Τζέημς Γουντ λειτουργεί πότε με το ένστικτο του δημοσιογράφου και πότε οχυρωμένος πίσω από το «κρυστάλλινο στρατόπεδο των εστέτ» προκειμένου να διατηρήσει άσβεστη τη φλόγα για την αναζήτηση της δικής του αλήθειας. Πάνω απ’όλα, διακρίνεται η αγωνία του για ανανέωση του κριτικού λόγου, επανερχόμενος στην αρχή των πάντων: εκείνο το απερίγραπτο αίσθημα της νιότης που για πρώτη φορά αντικρίζει τα μεγάλα λογοτεχνικά επιτεύγματα της ανθρωπότητας.

Δοκίμιο: Μαξ Βέμπερ, Η κοινωνιολογία της μουσικής (εκδόσεις Πατάκη, εισαγωγή-επιμέλεια-μετάφραση Θωμάς Σλιώμης, σελ. 192)

Ο Μαξ Βέμπερ, ένας από τους πιο καινοτόμους στοχαστές του 20ού αιώνα, αναλυτής των κοινωνιών, των οικονομικών σχέσεων και της θρησκείας, σ’ αυτή τη λιγότερο γνωστή μελέτη του ερευνά την εξέλιξη της μουσικής μέσα από τα ίδια τα υλικά της – τις κλίμακες, τα όργανα, τις τεχνικές και τις επινοήσεις, σε συνάρτηση με πολιτισμικές διαγωγές, θρησκείες, μύθους ή δοξασίες. Εντάσσει τη μουσική και την ανατέμνει με ακρίβεια, ως κοινωνικό φαινόμενο, στο είδος της ανθρώπινης δράσης που είναι κομβικής σημασίας για την εξέλιξη του πολιτισμού και εν τέλει του ίδιου του ανθρώπου.

Παρότι «Η κοινωνιολογία της μουσικής» θεωρείται ένα ατελές έργο που εκδόθηκε μετά τον θάνατο του Βέμπερ, είναι μια μελέτη που αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του συνολικού έργου του πάνω στην κοινωνία, τη θρησκεία και τον πολιτισμό, όπου ο μεγάλος στοχαστής φωτίζει με τα δικά του κοινωνιολογικά εργαλεία τη φυσιολογία, την τεχνική και τους αισθητικούς κανόνες του μουσικού φαινομένου.

Δοκίμιο: Audre Lorde, Sister Outsider (εκδόσεις Κείμενα, μετάφραση Ισμήνη Θεοδωροπούλου, σελ. 251)

«Για τις γυναίκες η ανάγκη και η επιθυμία να φροντίζουμε η μία την άλλη δεν είναι παθολογική αλλά λυτρωτική-και όταν το συνειδητοποιούμε αυτό, ανακαλύπτουμε ξανά την αληθινή μας δύναμη. Αυτήν ακριβώς την αληθινή σύνδεση τρέμει ο κόσμος της πατριαρχίας.». Η Όντρι Λορντ, γεννημένη στη Νέα Υόρκη, με ρίζες από την Καραϊβική, πρόλαβε να ζήσει μόλις 58 χρόνια. 58 χρόνια ήταν όμως αρκετά για να δυναμιτίσει τα θεμέλια της πατριαρχίας μέσα από τις ακτιβιστικές δράσεις της, την ποίηση, τα δοκίμια και τις διαλέξεις της.

Σε αυτή την έκδοση, ανθολογούνται κάποια από τα πλέον καλύτερα και παθιασμένα λόγια που απηύθυνε στις γυναίκες των ακροατηρίων της, αλλά και κάποια αποσπάσματα από τα ημερολόγιά της. «Μαύρη, λεσβία, μητέρα, μαχήτρια, ποιήτρια», σύμφωνα με τα διάσημα λόγια της, το έργο της απασχολεί πλέον πληθώρα προοδευτικών προγραμμάτων σπουδών-κυρίως στην Αμερική- ενώ υπενθυμίζει τη σημασία της αλληλεγγύης ανάμεσα στους απανταχού καταπιεσμένους  και δηλώνει με στεντόρεια φωνή πως «Τα εργαλεία του αφέντη δεν πρόκειται ποτέ να διαλύσουν το σπίτι του αφέντη».

Θέατρο-Δοκίμιο: Στο Λαβύρινθο, Ο Θεόδωρος Τερζόπουλος συναντά τον Χάϊνερ Μύλλερ (εκδόσεις Κείμενα, μετάφραση Γιάννης Καλλιφατίδης, σελ. 191)

Μια έκδοση, σε επιμέλεια του Φρανκ Ράντατς, γύρω από τη σχέση δύο από των σημαντικότερων σύγχρονων δημιουργών του θεάτρου, του Θεόδωρου Τερζόπουλου και του Χαϊνερ Μύλλερ. Από βοηθός στην Έντα Γκάμπλερ, σε σκηνοθεσία Ίνγκμαρ Μπέργκμαν στο Βασιλικό Θέατρο της Στοκχόλμης, ο νεαρός Τερζόπουλος βρέθηκε το 1972 στο Μπερλίνερ Ανσάμπλ, όπου ξεκινάει έναν ουσιαστικό και διαρκή διάλογο περί τραγωδίας με το Μύλλερ. Σύμφωνα με το Θεόδωρο Τερζόπουλο, οι συζητήσεις τους δεν είχαν κάποιο επίσημο πλαίσιο (συνήθως πραγματοποιούνταν κατ’ιδίαν, την ώρα του φαγητού) ενώ ο Χάινερ «δεν αναφερόταν ποτέ άμεσα σε ζητήματα διανόησης, αλλά μιλούσε για θέματα της καθημερινότητας ή για τη λειτουργία του σώματος.»

Το έργο του Τερζόπουλου, φημισμένο για τον τρόπο που κατά το Μύλλερ οδηγεί στην «ενότητα σώματος και κειμένου-του λόγου ως σωματικής οντότητας», συνοψίζεται με τον καλύτερο τρόπο στον ανά χείρας τόμο- έναν τόμο που περιλαμβάνει αφορισμούς, σκίτσα του σκηνοθέτη και φωτογραφίες από τις παραστάσεις του Έλληνα δημιουργού.

Ιστορία: Κωνσταντίνος Π. Βλάχος, Σχέσεις της Χριστιανικής και της Εβραϊκής Κοινότητας Ιωαννίνων (Ίδρυμα Ι&Ε Γκανή, Ιωάννινα 2023, σελ. 30)

Μια ξεχωριστή έκδοση από το Ίδρυμα Ιωσήφ και Εσθήρ Γκανή των Ιωαννίνων. Η μελέτη του Κωνσταντίνου Π. Βλάχου καταγράφει τις αρμονικές σχέσεις ανάμεσα στη χριστιανική και την εβραϊκή κοινότητα των Ιωαννίνων. Τα Ιωάννινα, μια κατεξοχήν πολυπολιτισμική πόλη που αναδεικνύεται ως το επίκεντρο του Ρωμανιώτικου Εβραϊσμού, αγκάλιασε την εβραϊκή κοινότητα-η οποία, με την άνθιση του εμπορίου και της βιοτεχνίας στις αρχές του 19^ου αιώνα αυξήθηκε ακόμη περισσότερο.

Δυστυχώς, όπως σημειώνει και ο Ναπ.Μάργαρης στο προλογικό του σημείωμα, «Την ειρηνική και αδελφική αυτή συμβίωση την διέκοψε απάνθρωπα ο φασισμός την 25.03.1944, όταν 1870 Εβραίοι Ρωμανιώτες ξερριζώθηκαν μετά από 12 αιώνες περίπου και οδηγήθηκαν στα κρεματόρια του Άουσβιτς. Μεταξύ τους και η Εσθήρ Γκανή.»

Ιστορία: Τανέρ Άκτσαμ, Χάνοντας την Πατρίδα: Οι εκτοπίσεις των Ελλήνων της Μικράς Ασίας 1913-1917 (βιβλιοπωλείον της Εστίας, μετάφραση Μάρκος Καρασαρίνης, σελ. 272)

Ο καθηγητής Τανέρ Άκτσαμ είναι διευθυντής του ερευνητικού προγράμματος γενοκτονίας των Αρμενίων στο Promise Armenian Institute του UCLA, ενώ το συγγραφικό του έργο επικεντρώνεται στη σύγχρονη τουρκική ιστορία. Η παρούσα έρευνα επικεντρώνεται στους εξαναγκαστικούς εκτοπισμούς και τις πολιτικές εθνοκάθαρσης που εφαρμόστηκαν με στόχο τον ελληνικό πληθυσμό των Οθωμανών υπηκόων κατά τους χρόνους του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.

Η πιο ενδιαφέρουσα πρόταση του Άκτσαμ, όπως διαρθρώνεται από τον ίδιο (σε μετάφραση της Νίκης Σταυρίδη) είναι η εξής: « Η πρότασή μου εδώ είναι, για τη σωστή κατανόηση της περιόδου 1878-1924, να χρησιμοποιηθεί ο όρος «Γενοκτονία στο οθωμανικό κράτος» ή «Γενοκτονία κατά των Χριστιανών». Στο παρόν πόνημα πρόθεσή μου είναι να εξεταστούν οι πολιτικές εθνοκάθαρσης και εξόντωσης οι οποίες εφαρμόστηκαν κατά των Ελλήνων της Μικρασίας, όχι ως ένα μεμονωμένο γεγονός αλλά ως τμήμα της διαδικασίας γενοκτονίας που ξεκίνησε το 1878 από τη Συνθήκη του Βερολίνου και έκλεισε το 1923 με τη Συνθήκη της Λωζάννης.»

Ιστορία: Έλλη Γιωτοπούλου-Σισιλιάνου, Η Βενετοκρατία στα Επτάνησα, Η περίπτωση της Κέρκυρας (βιβλιοπωλείον της Εστίας, σελ. 287)

Η Έλλη Γιωτοπούλου-Σισιλιάνου είναι Πρόεδρος του Ιδρύματος Μαραγκοπούλου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και Ομότιμη Καθηγήτρια του Ιονίου Πανεπιστημίου. Το πόνημά της ξεκινάει με ένα ερώτημα που θέτει η ίδια στον εαυτό της: «γιατί, ενώ στα εγχειρίδια Ιστορίας, κυρίως στα σχολικά, παρουσιάζεται η περίοδος της Τουρκοκρατίας περισσότερο ή λιγότερο αναλυτικά, αποσιωπάται η περίοδος της Βενετοκρατίας στα Επτάνησα, παρόλο που διήρκεσαν σχεδόν το ίδιο χρονικό διάστημα.»

Από εκεί και μετά, η συγγραφέας επιχειρεί μέσα σε τέσσερα αναλυτικά κεφάλαια να ανασυνθέσει την αποικιοκρατική πολιτική της Βενετίας στον ελλαδικό χώρο και να ανιχνεύσει την επίδρασή της στην ελληνική κοινωνία, στους θεσμούς, στον πολιτισμό, στην εκπαίδευση, στην άμυνα και την οικονομία.

Ιστορία: Μερόπη Αναστασιάδου, Οι Ρωμηοί της Πόλης κατά τον 19^ο αιώνα: Κοινωνική και πολιτική ιστορία της Κοινότητας του Πέρα (βιβλιοπωλείον της Εστίας, μετάφραση από το γαλλικό πρωτότυπο Ν.Ε.Καραπιδάκης, σελ. 517)

Η Μερόπη Αναστασιάδου είναι καθηγήτρια σύγχρονης ιστορίας στο Εθνικό Ινστιτούτο Ανατολικών Γλωσσών και Πολιτισμών στο Παρίσι. Σε αυτό το έργο, η συγγραφέας ιχνηλατεί τη διαδρομή της ελληνορθόδοξης κοινότητας του Πέρα ενώ παράλληλα προσπαθεί να εντοπίσει τα «προειδοποιητικά σημάδια της κατάρρευσης του αυτοκρατορικού οικοδομήματος». Πρόκειται για μια εργασία που διήρκησε δεκαπέντε χρόνια περίπου, με την Μερόπη Αναστασιάδου να μελετά τα ενοριακά αρχεία της περιόδου 1804-1923.

Κατά αυτό τον τρόπο, παραδίδει πολλές πληροφορίες για τα δημογραφικά χαρακτηριστικά της περιοχής, τη διοικητική οργάνωση, τις ελίτ αλλά και τα φιλανθρωπικά δρώμενα. Ο βαθύτερος στόχος της μελέτης, όπως επισημαίνει και η περιγραφή του βιβλίου, ήταν «να κατανοηθούν η λειτουργία και οι προσδοκίες των μη μουσουλμανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας την εποχή των εθνικισμών.»

Ξένη Πεζογραφία: Μάγκι Νέλσον, Σπουδή στο Μπλε (εκδόσεις αντίποδες, μετάφραση Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, σελ. 124)

Η Μάγκι Νέλσον, μια από τις πλέον ανήσυχες φωνές της γενιάς της, γεννήθηκε το 1973 στο Σαν Φρανσίσκο. Πεζογράφος, ποιήτρια και δοκιμιογράφος, το έργο της περιστρέφεται γύρω από τα ζητήματα της βίας, του φύλου και της σεξουαλικής ταυτότητας. Στο λυρικό της δοκίμιο, «Σπουδή στο Μπλε», εξερευνεί όλες τις αποχρώσεις και τις σημάνσεις του μπλε, ανοίγοντας μια συζήτηση με τους Γκαίτε, Βιττγκενστάιν, Μπαρτ και εν τέλει το αναγνωστικό κοινό.

Αποσπασματικό, όπως και η σύγχρονη ζωή, γραμμένο με την μορφή αφορισμών, το έργο της Νέλσον διακρίνεται από τη στοχαστικότητα και την παιγνιώδη του διάθεση: «Μ’αρέσει να λέω στους ανθρώπους ότι γράφω ένα βιβλίο για το μπλε, χωρίς να το γράφω. Σ’αυτές τις περιπτώσεις οι άνθρωποι θέλουν συνήθως να σου χαρίζουν ιστορίες ή στοιχεία ή δώρα κι έτσι μπορείς να παίζεις με τις λέξεις.»

Εκλαϊκευμένη Επιστήμη: Δημήτρης Δημητριάδης-Γιάννης Σκορδάς, 2049-Οδηγίες για το Μέλλον της Ανθρωπότητας (εκδόσεις Key Books, σελ.264)

Ο Δημήτρης Δημητριάδης και ο Γιάννης Σκορδάς είναι δύο κορυφαίοι ειδικοί στην πρόγνωση των τεχνολογικών τάσεων διεθνώς. Ο πρώτος είναι αφοσιωμένος στην «εξερεύνηση» του μέλλοντος, ειδικός στον σχεδιασμό των εταιρειών «του αύριο» και ερευνητής στην Ειδική Γραμματεία Μακρόθεσμου Σχεδιασμού στην Προεδρία της Ελληνικής Κυβέρνησης. Ο δεύτερος είναι οικονομολόγος με ειδίκευση στο σχεδιασμό αειφόρων και ψηφιακών επιχειρηματικών μοντέλων. Το βιβλίο τους απευθύνεται σε όσους πιστεύουν στην αβεβαιότητα του μέλλοντος.

Το «2049» αναλύει το πώς τα μεγάλα δεδομένα, η τεχνητή νοημοσύνη, το blockchain και η εκθετική ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών διαμορφώνουν τον θαυμαστό καινούργιο κόσμο, και εξηγεί τι πρέπει να γνωρίζουμε σήμερα (κυρίως στην Επικοινωνία, στις Μεταφορές/Μετακινήσεις και στην Ενέργεια) ώστε να είμαστε προετοιμασμένοι για το αύριο.