«Μ’ ασήμια και μαλάματα έκτακτα σκαλιγμένα^*»

^*από το ποίημα του Κωνσταντίνου Καβάφη: «Περιμένοντας τους βαρβάρους»

Διάρκεια έκθεσης: 17 Ιουνίου-29 Οκτωβρίου 2023

Μέσα από μια επιλογή κοσμημάτων από όλη την Ελλάδα, η έκθεση φιλοδοξεί να παρουσιάσει ένα πανόραμα της ελληνικής αργυροχοΐας, τα έργα της οποίας, με την υλική τους υπόσταση και την αισθητική τους ποιότητα, αντανακλούν τις ιδιαίτερες ιστορικές, οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες που καθόρισαν τη διαμόρφωσή τους και τη χρήση τους.

Κοσμήματα κεφαλόδεσμου, σκουλαρίκια και ταινίες που στολίζουν το μέτωπο, κοσμήματα που αγκαλιάζουν το λαιμό ή  καλύπτουν το στήθος, τεράστιες πόρπες που ακουμπούν στην κοιλιά, αλυσιδωτά κοσμήματα που διακοσμούν την ποδιά, αλλά και στολίδια πλάτης, τα ελληνικά κοσμήματα δημιουργούν ένα σύνθετο σύστημα στολισμού που ομορφαίνει και εντυπωσιάζει.

1. Ζευγάρι χρυσά σκουλαρίκια σε σχήμα καραβέλας, διακοσμημένα με σμάλτο και μαργαριτάρια. Πάτμος, 18ος αι.

2. Ζευγάρι χρυσά σκουλαρίκια με διάτρητο διάκοσμο και μαργαριτάρια. Επτάνησα, τέλη 18ου-αρχές 19ου αι.

3. Πόρπη ζώνης με ένθετα εγχάρακτα κοράλλια. Αποδίδεται στη Σαφράμπολη του Πόντου, 19ος αι.

Πρόκειται για μια αντίληψη στολισμού που οφείλει πολλά στην κοινωνική οργάνωση των ελληνικών κοινοτήτων του 18ου-19ου αιώνα, στις οποίες ο γάμος αποτελούσε κομβικό σημείο στον κοινωνικό και οικογενειακό βίο. Ο στολισμός της νύφης αντανακλούσε την οικονομική κατάσταση και την κοινωνική τάξη των δύο οικογενειών και αποτελούσε μια σοβαρή οικονομική επένδυση που αποσκοπούσε στην απόκτηση κύρους.

Τα υλικά που επικρατούν είναι στη νησιωτική Ελλάδα ο χρυσός και τα μαργαριτάρια και στην ηπειρωτική Ελλάδα το ασήμι, ο χαλκός και διάφορα μείγματα, υλικά τα οποία οι τεχνίτες συχνά επιχρυσώνουν, στολίζουν με ημιπολύτιμες πέτρες και χρωματιστά γυαλιά ή ζωγραφίζουν με σαβάτι. Διάτρητα, ή δουλεμένα με λεπτό σύρμα και στολισμένα με ψιλά μαργαριτάρια και σμάλτο, τα κοσμήματα των νησιών διακρίνονται για τη λεπτή εργασία και τα πολύτιμα υλικά. Σφυρήλατα, χυτά, διάτρητα ή συρματερά, τα κοσμήματα της ηπειρωτικής Ελλάδας είναι ογκώδη και σύνθετα και συμπληρώνονται με διαφόρων τύπων αλυσίδες και νομίσματα.

4. «Γιορντάνι», συρματερό περιδέραιο με κρεμαστά νομίσματα και γυναικείο πορτρέτο-μινιατούρα στο κέντρο. Μεσόγεια Αττικής, β΄ μισό 19ου αι.

5. «Κιστέκι», κόσμημα στήθους με συρματερά στοιχεία συνδεδεμένα με αλυσίδες. Θεσσαλία, Καραγκούνηδες, β΄ μισό 19ου αι.

Με την ίδια φροντίδα που φιλοτεχνούνται τα γυναικεία κοσμήματα βγαίνουν από τα χέρια των αργυροχόων και χρηστικά σκεύη: ταμπακοθήκες, παγούρια, τάσια, και φυλακτά, ή όπλα, τμήμα της καθημερινότητας των ανδρών.

6. «Κορόνα», επιμετώπιο νυφικό κόσμημα με χυτά στοιχεία σε σχήμα πουλιού και σταυρό στο κέντρο. Πωγώνι Ιωαννίνων, 19ος αι.

7. «Χαρχάλι», περιδέραιο με κρεμαστά χυτά στοιχεία και ημιπολύτιμους λίθους. Ήπειρος, τέλη 18ου αι.

8. «Κορόνα», νυφική αρθρωτή ζώνη με πόρπη σε σχήμα κορόνας, διακοσμημένη με σμάλτο. Σουφλί, 19ος αι.

9. Φυλλόσχημη συρματερή πόρπη ζώνης με δικέφαλο αετό στο κέντρο. Σιάτιστα, 19ος αι.

10. Αλυσίδα ρολογιού. Κρήτη, 19ος αι.