“Οι πόλεις υπάρχουν στην καρδιά του πολιτισμού – κάθε πολιτισμού.” επισημαίνει η διευθύντρια του οργανισμού ΝΕΟΝ, Ελίνα Κουντούρη, στο επετειακό κατάλογο του οργανισμού ΝΕΟΝ για τα δέκα χρόνια προσφοράς του στον σύγχρονο πολιτισμό. Με επίκεντρο την Πόλη και με σκοπό τη διάδοση της τέχνης σε όσο το δυνατόν ευρύτερο κοινό, ο οργανισμός ΝΕΟΝ εισήγαγε έναν καινοτόμο τρόπο λειτουργίας και υποστήριξε ένθερμα τη σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Η ίδρυση του ΝΕΟΝ το 2013 βασίστηκε στην πεποίθηση του δημιουργού του Δημήτρη Δασκαλόπουλου ότι η σύγχρονη τέχνη έχει την ικανότητα να εμπνεύσει, να αφυπνίσει, να συγκινήσει τους ανθρώπους και να κεντρίζει τη συλλογική συνείδηση.

Ελίνα Κουντούρη

Στο Ωδείο Αθηνών,(στο πλήρως ανακαινισμένο κτίριο από τον ΝΕΟΝ), στον χώρο Ω2 πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση για τα δέκα χρόνια λειτουργίας του οργανισμού. Ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος μοιράστηκε με ενθουσιασμό τις σκέψεις και ανησυχίες του για την πολυετή δημιουργική στήριξη του στο εγχείρημα της σύγχρονης τέχνης, ξεκινώντας με την ερώτηση προς εαυτόν και προς το κοινό. “ΝΕΟΝ γιατί;”

Και συνέχισε δηλώνοντας ότι “η δημόσια τέχνη αποτελεί πολιτική πράξη προτείνοντας την αυξημένη συλλογικότητα.” Γυρίζοντας πίσω στο παρελθόν έκανε μια αποτίμηση της κατάστασης για να περιγράψει το πλαίσιο των προβληματισμών του που τον οδήγησαν στην πραγμάτωση του οράματος του για την σύγχρονη τέχνη: “Το 2006 – εποχή ευμάρειας – ανέλαβα πρόεδρος του ΣΕΒ και στην εναρκτήρια ομιλία μου είπα τα εξής προκλητικά λόγια ‘Αποφεύγουμε τις ευθύνες και το κοινό μας μέλλον.’ Και δύο χρόνια μετά το καθεστώς ευδαιμονίας βρεθήκαμε σε κατάσταση πολιτισμικής κρίσης. Το αποτύπωμα που αφήνει στις ψυχές δεν μετριέται. Για εμένα η κρίση ήταν πολιτισμική στη βάση, όχι οικονομική, και σκέφτηκα πως θα μπορούσα να συνεισφέρω περισσότερο στη λύση της κρίσης. Τότε αποφάσισα να ιδρύσω και να χρηματοδοτώ τον ΝΕΟΝ και ο σκοπός ήταν ένας και μοναδικός: να δώσει την ευκαιρία στο ευρύ κοινό στην Ελλάδα, στον κάθε πολίτη την ευκαιρία να εκτεθεί στις προκλήσεις και τις συγκινήσεις της σύγχρονης τέχνης. Γιατί τέχνη στον καιρό της ένδειας; Γιατί αυτή η πρωτοβουλία στηριζόταν σε μία πίστη και σε μια ελπίδα. Η πίστη ήταν ότι η τέχνη είναι μια βασική ανθρώπινη ανάγκη, προσιτή σε όλους και δικαίωμα του καθενός. Και η σύγχρονη τέχνη και οι ιδέες που εκφράζει μπορούν να κεντρίσουν συνειδήσεις και να αφυπνίσουν”.

Δημήτρης Δασκαλόπουλος

Κάνοντας τον απολογισμό των 10 χρόνων είπε: “Το αποτύπωμα του ΝΕΟΝ από το πλούσιο πρόγραμμα των δράσεων του υπάρχει στις ψυχές και τον νου των εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων που επέλεξαν να παρακολουθήσουν την πορεία του, είναι συνειδητό ή ασυνείδητο περιουσιακό στοιχείο του καθενός και έτσι -ελπίζω- αθροιστική περιουσία της κοινωνίας μας”.

Στη μνήμη των ανθρώπων και στην ευρύτερη συλλογική μνήμη της κοινωνίας έχουν καταγραφεί οι “χώροι συνύπαρξης” που δημιουργήθηκαν στην πόλη, όπως οι εκθέσεις “A Thousand doors” στη Γεννάδιο Βιβλιοθήκη το 2014, η “Υπέρβαση της Άβυσσος” από το 2015 έως το το 2017, οι “Portals” και “Dream On” το 2022 στο Δημόσιο Καπνεργοστάσιο, η εγκατάσταση “Maman” της Louise Bourgeois στο ΚΠΙΣΝ, έργα Ελλήνων και διεθνών καλλιτεχνών σε σημεία και αρχαιολογικούς χώρους της Αθήνας αλλά και σε αρχαιολογικούς χώρους πέρα από την πρωτεύουσα, όπως το έργο Sight του Αnthony Gormley στον αρχαιολογικό χώρο και το μουσείο της Δήλου.

Antony Gormley, SIGHT

Απηχώντας τη φιλοσοφία του ιδρυτή του, ο ΝΕΟΝ ανέπτυξε ένα μοντέλο εμπλοκής των πολιτών και συμμετοχής των καλλιτεχνών. Στα 10 χρόνια δραστηριότητας έχει πραγματοποιήσει εκθέσεις σε 28 διαφορετικές τοποθεσίες, σε μουσεία, αρχαιολογικούς και ιστορικούς χώρους. Έχει παρουσιάσει έργα 253 καλλιτεχνών (94 Ελλήνων και 59 από το εξωτερικό και έχει πραγματοποιήσει 93 αναθέσεις νέων έργων σε 70 καλλιτέχνες. Έχει συνεργαστεί με 22 επιμελητές τέχνης (14 Έλληνες και 8 από το εξωτερικό).

Και η Διευθύντρια του ΝΕΟΝ Ελίνα Κουντούρη, στην αποτίμηση του έργου του οργανισμού εξέφρασε την ικανοποίηση της για την εξέλιξη και συμβολή του στο κοινωνικό γίγνεσθαι αναφέροντας ότι “Πλέον ο ΝΕΟΝ έχει δημιουργήσει ένα δίκτυο εμπιστοσύνης και με τους θεσμούς και έναν χώρο συνύπαρξης. H δράση του ΝΕΟΝ συνοψίζεται στη φράση ‘ο χώρος μας είναι η Πόλη’. Σκοπός μας είναι να εμπλακούμε εποικοδομητικά με τις ιστορίες και τις αφηγήσεις των πόλεων, παρέχοντας στους καλλιτέχνες την ευκαιρία να αλληλοεπιδράσουν και να επικοινωνήσουν με το κοινό μέσα από ένα ευρύ φάσμα πρωτοβουλιών, χώρων, αστικών και κοινωνικών συμφραζομένων. Ο ΝΕΟΝ ενδιαφέρεται να αφήνει και έργα υποδομής ως συμβολή, τόσο για τους καλλιτέχνες και για το κοινό. Σε κάθε χώρο υπάρχει κάποια βελτίωση, αφήνουμε κάποιο στίγμα πίσω ώστε ο χώρος να μπορεί να αξιοποιηθεί από τρίτους.”

Portals

Τόνισε ότι πάντα στοχεύουν στην δημιουργία χώρων συνύπαρξης. Οι καλλιτέχνες χρησιμοποιούν την ιστορικότητα και τον πλούτο που έχει να προσφέρει η Αθήνα και η Ελλάδα για να απαντήσουν σε σύγχρονα ερωτήματα της εποχής με ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα συνάντησης του αρχαίου πολιτισμού με τον σύγχρονο μέσω της πρακτικής των νέων αναθέσεων. Στο πλαίσιο της ενότητας Το Έργο στην Πόλη, έχουν πραγματοποιηθεί 5 δράσεις και το 2023 θα παρουσιαστούν τα έργα των Αλέξανδρου Τζάννη και Ίρις Τουλιάτου.

“Η ιστορία μας περνάει από μια νέα πύλη ξανά, χρειαζόμαστε ένα πνεύμα συμπερίληψης και αλληλεγγύης το οποίο τώρα πρέπει να περιφρουρήσουμε περισσότερο από ποτέ. Οι βασικές αρχές του ΝΕΟΝ παραμένουν, ερευνάμε τώρα συγκεκριμένες θεσμικές προτάσεις οι οποίες θα μπορούσαν να έχουν ευρύτερη διάρκεια. Σε κάθε χώρο που πηγαίνουμε αφήνουμε βελτίωση. Ενώσαμε δυνάμεις με τους αρχαιολογικούς χώρους. Οι καλλιτέχνες αλληλοεπιδρούν, ακούμε την κοινωνία, μαθαίνουμε αλλά και προσφέρουμε έργα δωρεά στους αρχαιολογικούς χώρους ένα έργο δωρίζεται στον αρχαιολογικό χώρο με το πέρας της έκθεσης” δηλώνει η κυρία Κουντούρα.

Κλείνοντας τόνισε ότι “Χωρίς τους καλλιτέχνες ο ΝΕΟΝ δεν θα υπήρχε ποτέ.” Και στο άριστο επετειακό ντοκιμαντέρ του οργανισμού οι καλλιτέχνες εκφράζουν την αγάπη τους για τη συνεργασία και την τέχνη ευρύτερα. Ο Kendel Geers δηλώνει ότι απελευθερώνεται μέσα από την καλλιτεχνική διεργασία, ενώ ο Δημήτρης Παπαϊωάννου μοιράζεται τη σκέψη του ότι “Η τέχνη αμφισβητεί συνέχεια τα δεδομένα και μας υπενθυμίζει το ‘ουσιαστικό’”. Η Ιωάννα Πανταζοπούλου βρίσκει ότι “ο αληθινός και ο ψεύτικος κόσμος είναι στην ίδια πραγματικότητα” και η Μαρία Λοϊζίδου βλέπει τους αρχαιολογικούς χώρους και πιο συγκεκριμένα τον Κεραμεικό ως “χώρο απώλειας, όπου επιτρέπεται μια άλλη ανάγνωση του, ώστε η πρόταση μας να μιλήσει στον επισκέπτη”.

Dream On

Εκτός από τις εκθέσεις ουσιώδη θέση στη δράση του ΝΕΟΝ έχουν τα εκπαιδευτικά προγράμματα καθώς και προγράμματα στήριξης των νέων καλλιτεχνών. Το πρόγραμμα Χορηγιών έχει υποστηρίξει 212 ανεξάρτητες πρωτοβουλίες με το ποσό των €3.7 εκ ενώ περίπου 1800 καλλιτέχνες επωφελήθηκαν μέσω αυτών των προγραμμάτων. Το πρόγραμμα υποτροφιών έχει απονείμει 79 υποτροφίες για μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές και συνεχίσει να χτίζει ένα σταθερό δίκτυο επαγγελματιών που θα συμβάλουν με την τεχνογνωσία τους στο πολιτιστικό οικοσύστημα. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα “Είναι αυτό Τέχνη” είναι το πρώτο πρόγραμμα σε δημόσια σχολεία που εστιάζει στη σύγχρονη τέχνη. Έχουν πραγματοποιηθεί 994 προγράμματα σε 161 σχολεία με συμμετοχή 18.850 μαθητών και 90 εκπαιδευτικών. Το πρόγραμμα ανταλλαγής επιμελητών ΝΕΟΝ σε συνεργασία με τη Whitechapel Gallery έχει δημιουργήσει ένα δίκτυο 210 νέων επιμελητών και επαγγελματιών που ενισχύουν την καλλιτεχνική διασύνδεση μεταξύ Ελλάδας και Βρετανίας.

Παράλληλα έχουν πραγματοποιηθεί εκατοντάδες εκπαιδευτικά προγράμματα στο πλαίσιο των εκθέσεων με τη συμμετοχή 17.000 μαθητών, καθηγητών, γονέων, φοιτητών ενώ περισσότεροι από 1000 άνθρωποι έχουν εκπαιδευθεί στο πρόγραμμα Educate the educator σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα και Βόλο.
Από το 2013-2020 ο ΝΕΟΝ υπήρξε μοναδικός χορηγός της OUTSET. Greece του ελληνικού τμήματος της Outset Contemporary Art Fund. H Outset Greece υποστήριξε 69 πρωτοβουλίες, περιλαμβανομένων εκθέσεων, νέων καλλιτεχνικών δημιουργιών και εκπαιδευτικών δράσεων διαθέτοντας €490.000 προς 891 ιδιώτες.

Doomed Companions-Unsubstantial-Shades

Ο ιδρυτής Δημήτρης Δασκαλόπουλος στοχάζεται λέγοντας ότι η τέχνη “Σε αναγκάζει να συμπορευτείς με την εποχή σου, να εξελίσσεσαι συνειδητά. Πολλές αναλύσεις μπορεί να γράψει κανείς για το τι μπορεί να κάνει η τέχνη στον άνθρωπο αλλά η Lynda Benglis είπε “Art does things” (η τέχνη κάνει πράγματα)– τόσο απλά. Είναι πολιτική πράξη αλλά το βασικό είναι η μυστηριακή ελκυστικότητα της.”

Μαρία Λοϊζίδου

Αναμένουμε να δούμε το μυστήριο της και την επιρροή της στο αστικό τοπίο και στη συνείδηση του θεατή με την εξέλιξη των επερχόμενων δράσεων του ΝΕΟΝ στην πόλη και πέρα από τα σύνορα αυτής.