Ο σωματικός πόνος, οι έννοιες της ίασης και της διάνοιξης νέων οριζόντων στον τομέα της ιατρικής, είναι θέματα που ανιχνεύουμε στη λογοτεχνία ήδη από την εποχή του Ομήρου. Τι άλλο, πέρα από μία πρώιμη άσκηση της αφηγηματικής ιατρικής θυμίζει η συνάντηση του Οδυσσέα με τη μητέρα του Αντίκλεια και οι στιχομυθίες περί αρρώστιας, μοίρας και θανάτου από τη λύπη; Ομοίως, ο Αριστοφάνης στον «Πλούτο» αναδεικνύει μέσω της αφήγησης και της σάτιρας την σημασία των αντιδότων (που οι φαρμακοπώλεις ενέχεαν μέσα στα δαχτυλίδια των πολιτών για άμεση αντιμετώπιση κάποια επίθεσης ερπετού) αλλά και την ζωτική συμβολή της τέχνης κατά την αντιμετώπιση κρίσεων υγείας στα Ασκληπιεία.

Με το πέρασμα των αιώνων, η φαντασία των συγγραφέων κάλπαζε όλο και περισσότερο, με τον Ιούλιο Βερν («Από τη γη στη Σελήνη»), τη Μαίρη Σέλλεϊ («Φρανκεστάιν») και πιο πρόσφατα τους Άλισντερ Γκρέι («Poor Things») και Ρίτσαρντ Πάουερς («Αμηχανία») να εκκινούν από το ρεαλισμό και την ιστορικότητα προς λογοτεχνικές αφηγήσεις που διαπλέκουν την φαντασία με τον κοινωνικό σχολιασμό και την καινοτομία στην επιστήμη.

Στη σύγχρονη εκδοτική παραγωγή, παρατηρείται πράγματι μια στροφή προς τις σύγχρονες μεθόδους της αφηγηματικής ιατρικής, κυρίως δε προς λογοτεχνικά έργα που απεικονίζουν με διάφορους τρόπους στις σελίδες τους την επιστήμη της ιατρικής.

Το 2024 ο διεθνώς καταξιωμένος Έλληνας σκηνοθέτης Γιώργος Λάνθιμος μετέφερε στη μεγάλη οθόνη το σουρεαλιστικό έργο του Άλισντερ Γκρέι Poor Things («Χαμένα Κορμιά»), χαρίζοντας στην Έμμα Στόουν το δεύτερο Όσκαρ της καριέρας της. Το έργο γράφτηκε το 1992 και πλέον κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα ενώ βρίσκεται στην 12^η έκδοση του, και μεταφρασμένο από τον Δημήτρη Βουρδουλάκη. Ο Άλισντερ Γκρέι, βασίζει μεν το έργο του πάνω στη μεγάλη λογοτεχνική παράδοση των Αγγλοσαξόνων, χρησιμοποιώντας την επιστημονική φαντασία εις τρόπον που να επικοινωνεί ευθέως με τη Μαίρη Σέλεϊ και δημιουργώντας μια σειρά από εφιαλτικές εικόνες που φέρνουν στο νου τα πιο σκοτεινά παραμύθια του Λούις Κάρολ. Κεντρικά πρόσωπα του έργου είναι ο Θεόνικος Μπάξτερ και η Μπέλλα- με τον πρώτο να ανακαλύπτει τη σορό της όμορφης νεαρής γυναίκας και να επιχειρεί να σπάσει τα φράγματα της βιολογίας επαναφέροντάς την στη ζωή. Ο Άλισντερ Γκρέι αποφεύγει το διδακτισμό, καυτηριάζοντας ωστόσο τα ήθη της εποχής και ιδίως τα πατριαρχικά στερεότυπα όπως διαιωνίζονταν μέσω εκπροσώπων της ιατρικής, της νομικής και της φιλοσοφίας. Ταυτίζοντας τη γυναικεία χειραφέτηση με την εξερεύνηση της σεξουαλικότητας, ο Γκρέι μέσα από σκίτσα, φανταστικές επιστολές και την τεχνική του pastiche προσφέρει ένα έργο γεμάτο εικόνες και στοχασμού επάνω στην ηθική της επιστήμης,

«Είναι η λογοτεχνία που κάνει χρήση της ιατρική ή μήπως είναι η ιατρική που κάνει χρήση της λογοτεχνίας; Τί είναι αυτό που τα κάνει να έλκονται μεταξύ τους, να απωθούνται, να συγγενεύουν;», είναι μερικά μόνο από τα ερωτήματα που θέτει ο Massimo Peri στο έργο του Του Πόθου αρρωστημένος, που κυκλοφορεί από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης. Εκκινώντας από τον Ερωτόκριτο του Βιντσέντζου Κορνάρου, ο εμβριθής μελετητής της κλασικής αλλά και της μεσαιωνικής ελληνικής λογοτεχνίας, επιχειρεί μια καταβύθιση στη ψυχοπαθολογία του έρωτα, όπως εντοπίζεται στην περιπέτεια του Ερωτόκριτου και της Αρετούσας. Παράλληλα, ο Κορνάρος αναδεικνύεται ως γνώστης του Αριστοτέλη και της μεσαιωνικής ιατρικής, παίρνοντας όμως εν τέλει το μέρος της ποίησης. Ο μεγάλος ποιητής επιτίθεται στην ιατρική σκέψη με τα ίδια της τα όπλα, καθώς με απόλυτη ψυχραιμία και σαφήνεια περιγράφει την ιστορία μιας ορθολογικής θεραπευτικής αγωγής που είναι εξ’ ορισμού καταδικασμένη σε αποτυχία. Η τύχη και η πρόνοια, από τα έργα του Οβιδίου και του Σαίξπηρ μέχρι το σύγχρονο μελόδραμα αποτελούν για την αφήγηση τα μόνα ικανά στοιχεία να θεραπεύσουν τα βάσανα του έρωτα και τα σημάδια που αφήνει στην ψυχή και το σώμα των θνητών.

O Φρέδυ Γεσσέδ, στο «Αλάτι της τρέλας» επιστρέφει σε μία ποίηση των ετερωνύμων, μία ποίηση σε πεζό λόγο που διατρέχει το Δάντη για να καταλήξει σε μία μπεκετική κραυγή. «Είναι φανερό πως ο Θεός δραπέτευσε απ’το κρανίο μου. Έφυγε αφήνοντας απόνερα αίματος», εξομολογείται ο Αριέλ Μύλλερ στον πρόλογο του ποιήματος που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη σε μετάφραση της Αγαθής Δημητρούκα. Στην ουσία πρόκειται για μια καταβύθιση στο μυαλό ενός άρρενος νου που νοσεί και εν τέλει ανακαλύπτει τη δική του Βεατρίκη στο πρόσωπο της ψυχιάτρου Νταλσόττο. Πρόκειται για μία ρηξικέλευθη  απεικόνιση της ψυχοπαθολογίας στο χαρτί, αφού ο ποιητής εξομολογείται ότι η ψυχίατρος «ήταν η πρώτη που μου πρότεινε να γράψω τους ‘’λευκούς μονολόγους’’, όπως αποκαλούσα εκείνες τις φωνές στο μυαλό μου». Τα στάδια της θεραπείας, οι εξάρσεις δημιουργίας που δίνουν στο έργο την πρώτη ύλη, καθιστούν το «Αλάτι της τρέλας» ένα μικρό αριστούργημα για κάθε αναζητητή της λατινοαμερικανικής ποίησης.

Αρέσκεστε στις αναζητήσεις γύρω από τη Φυσική Ιστορία; Θέλετε να μάθετε τα πάντα για ένα από τα πλέον ζωτικά μας όργανα, την καρδιά, χωρίς να μελαγχολήσετε; Τότε δεν έχετε παρά να ανατρέξετε στο βιβλίο του Bill Schutt Η καρδιά, μια φυσική ιστορία του ζωτικού μας οργάνου που κυκλοφορεί σε μία ιδιαιτέρως προσεγμένη έκδοση από τις εκδόσεις Gutenberg. Το έργο του Bill Schutt αποτελεί μια επιτομή της αφήγησης της βιολογίας και της ιατρικής μέσω μιας παραστατικής, και ενίοτε χιουμοριστικής αφήγησης. Ο ανθρωπολόγος του Αμερικανικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας αναζητά την ιστορία της καρδιάς στα διάφορα είδη, από τις νυχτερίδες και τα ψάρια, μέχρι τους ανθρώπους, και προσεγγίζει τις φιλοσοφικές ενατενίσεις των αρχαίων Ελλήνων και Αιγυπτίων που πίστευαν ότι η ψυχή εδράζει στην καρδιά. «Στο τέλος αυτού του ταξιδιού θα έχετε εκτιμήσει εκ νέου τον καίριο ρόλο της καρδιάς στον φυσικό κόσμο και στον κόσμο των ανθρώπων, δεδομένου ότι αποτελεί τόσο μια μηχανή που κινεί το κυκλοφορικό σύστημα όσο και ένα μυστηριώδες όργανο που βρίσκεται στον πυρήνα του ανθρώπινου πολιτισμού και της ανθρώπινης φύσης.», σημειώνει ο συγγραφέας στον πρόλογό του. Εάν βασική του επιδίωξη ήταν να αλλάξει για πάντα τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε αυτά τα θέματα, τότε με μία τόσο πρωτότυπη και εναργή αφήγηση τα κατάφερε στα σίγουρα.

Οι γιατροί SOS και οι Εκδόσεις Παπαζήση συνεισφέρουν σημαντικά στην κατανόηση του κλάδου της αφηγηματικής ιατρικής, παραδίδοντας στο ελληνικό κοινό το ακαδημαϊκό έργο «Οι αρχές και η άσκηση της αφηγηματικής ιατρικής». Γραμμένο από τους πλέον έγκριτους και πρωτοπόρους σκαπανείς της αφηγηματικής ιατρικής, όπως διδάσκεται από το 2009 στο αντίστοιχο μεταπτυχιακό πρόγραμμα του πανεπιστημίου Κολούμπια της Νέας Υόρκης, απευθύνεται βασικά σε σπουδαστές ιατρικής αλλά και γιατρούς που επιδιώκουν να οξύνουν την ενσυναίσθησή τους. Πράγματι, στην εισαγωγή της στο έργο η Rita Charon ορίζει τον κλάδο της αφηγηματικής ιατρικής και υποστηρίζει ότι «ξεκίνησε ως ένας θεωρητικός και πρακτικός επιστημονικός κλάδος με σκοπό να ενισχύσει σχολαστικά την ιατρική περίθαλψη μέσω της βελτίωσης της ικανότητας των γιατρών να προσλαμβάνουν με επιδεξιότητα τις περιγραφές που δίνουν οι ασθενείς για τον εαυτό τους». Αντλώντας από τον κλάδο της αφηγηματολογίας, τα ευρωπαϊκά φιλοσοφικά ρεύματα και τη μεταμοντέρνα θεωρία, η αφηγηματική ιατρική θέτει στο επίκεντρο το δίπολο ασθενής-ιατρός. Αφενός οι γιατροί ενθαρρύνονται να εκτιμήσουν τη σημασία του συναισθήματος και της διυποκειμενικής σχέσης που δημιουργείται από την αφήγηση στο κλινικό πλαίσιο, ενώ οι ασθενείς, μέσω της συμμετοχής τους επιτυγχάνουν μια περισσότερη απρόσκοπτη επικοινωνία με το ιατρικό προσωπικό, συμπεριληπτικότητα και δικαιοσύνη στην ιατρική περίθαλψη.

Ο γιατρός ορθοπεδικός Γιώργος Δενδρινός μέσα από το καινούριο του βιβλίο Ωχ, η μέση μου!, ο μαγικός κόσμος της κήλης του μεσοσπονδύλιου δίσκου, (εκδόσεις Πατάκη) χωρίς να προσπαθεί να μας χρυσώσει το χάπι μιλάει με ένα ιδιαίτερο χιούμορ για ένα από τα πιο συνήθη προβλήματα του σύγχρονου ανθρώπου: τις παθήσεις της σπονδυλικής στήλης. Με την εικονογράφηση του Γιάννη Κουρούδη να συνοδεύει γλαφυρά τα κεφάλαια του έργου, το βιβλίο αυτό επιστρατεύει τη γοητεία της αφήγησης γεφυρώνοντας με ανεπανάληπτο τρόπο την πάλαι ποτέ απόσταση ανάμεσα στον ιατρό και τον ασθενή. Επιστρατεύοντας τις αρχές της αφηγηματικής ιατρικής ο Γιώργος Δενδρινός είναι κατανοητός από το ευρύ κοινό και με μια σειρά από πλούσιες αναφορές από τον Παρθενώνα και τον Σαίξπηρ, μέχρι τον παλιό ελληνικό κινηματογράφο. Μη διστάζοντας να εξερευνήσει το άγνωστο, θα καταλήξει με τη ρήση του Ιπποκράτη πως «Μερικές φορές το να μην κάνεις τίποτα είναι μια καλή θεραπεία». Μια ιδέα που μπορεί να βρει εφαρμογή τόσο στην ιατρική όσο και ευρύτερα στη ζωή μας.

Εάν θα θέλαμε να πάρουμε μια ανάσα από τα βιβλία που διαπραγματεύονται αμιγώς ζητήματα ιατρικής και θεραπείας μέσω της αφήγησης, τότε δεν θα υπήρχε τίποτα το ιδανικότερο από το να καταφεύγαμε στο πολυεπίπεδο σύμπαν της Emilia Hart. Κερδίζοντας ήδη την αναγνώριση της κριτικής και του κοινού, το πρώτο της μυθιστόρημα, Άθραυστες (που κυκλοφορεί σε μετάφραση Χριστίνας Σωτηροπούλου από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος) ενώνει με αναπάντεχο τρόπο τις ιστορίες τριών γυναικών σε διαφορετικές ιστορικές περιόδους καθώς προσπαθούν να ανταπεξέλθουν σε περιβάλλοντα αφιλόξενα, κακοποιητικά και στοιχειωμένα από τις αναμνήσεις. Εκτός από τη φεμινιστική ματιά που δίνει στο διαγενεακό τραύμα, η Emilia Hart, μέσω του χαρακτήρα της Άλθα αναφέρεται στις πρώιμες ιατρικές πρακτικές του Μεσαίωνα που οδήγησαν την ηρωίδα στο να διωχθεί το 1619 με την κατηγορία της μαγείας. Η συμπονετική τάση της γυναίκας αντιπαρατίθεται προς το αδίστακτο πατριαρχικό περιβάλλον και η φύση αναδεικνύεται ως πανταχού παρούσα και συμπάσχουσα με το δράμα της Άλθα: «Με ανέβασαν στο κάρο με μεγάλη ευκολία, σαν να μην είχα καθόλου βάρος. Το μουλάρι ήταν ένα κακόμοιρο πλάσμα-φαινόταν να λιμοκτονεί σαν εμένα, τα πλευρά του προεξείχαν κάτω από το θαμπό τρίχωμά του. Ήθελα να απλώσω το χέρι και να το αγγίξω, να νιώσω τον σφυγμό του κάτω από το δέρμα του, αλλά δεν τόλμησα.»

Για όσους ενδιαφέρονται να εξερευνήσουν τη σχέση της ψυχοθεραπείας με τις αφηγηματικές πρακτικές, το πλέον κατάλληλο έργο είναι η ευκολοδιάβαστη (όπως δηλώνει ο υπότιτλός της) εισαγωγή της Alice Morgan, “Τί είναι η αφηγηματική θεραπεία;”, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις University Studio Press σε μετάφραση Αδάμ Χαρβάτη και επιμέλεια της Βιολέτας Καφταντζή. Έχοντας αφιερώσει το έργο της στον πυρήνα των οικογενειακών σχέσεων, η Alice Morgan μέσω της αφηγηματικής θεραπείας αποδομεί τον παραδοσιακό ρόλο του θεραπευτή, εστιάζοντας στις πολιτισμικές ιδιαιτερότητες και τη μοναδικότητα του κάθε ανθρώπου στο αυτοθεραπευτικό (πλέον) ταξίδι της ψυχοθεραπείας. Οι αφηγηματικές πρακτικές περιλαμβάνουν την εξωτερίκευση των προβλημάτων, τις συζητήσεις επανένταξης στη μνήμη, τη συγγραφή θεραπευτικών γραμμάτων, τη χρήση τελετών, συμπράξεις, αναστοχαστικές ομάδες, και άλλα.

Μέσα από το αψεγάδιαστο, βιβλιογραφικά τεκμηριωμένο σύγγραμμα του, ο Κώστας Κωστής μας μεταφέρει στον «Καιρό της πανώλης» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης). Μία πολυετής έρευνα οδήγησε στη συγγραφή ενός βιβλίου από το οποίο, σύμφωνα με τον Κωστή, ο αναγνώστης αυτό που μπορεί να περιμένει είναι «η προσπάθεια απεικόνισης ορισμένων καταστάσεων με κεντρικό άξονα μια ασθένεια, παροιμιώδη ως προς τις καταστροφές που προκάλεσε σε άλλες κοινωνίες και σε άλλες εποχές». Ανατρέχοντας σε πηγές αιώνων, ο Κώστας Κωστής επιχειρεί να κατανοήσει τα βαθύτερα αίτια, τις κοσμοθεωρίες και τις νοοτροπίες κουλτούρας που οδήγησαν στην έξαρση της πανδημίας κατά τον 14^ο αιώνα ενώ δεν διστάζει να εξερευνήσει και τις σύγχρονες ελλιπείς κατά τόπους υποδομές που αφήνουν εκατομμύρια σημερινούς κατοίκους της Ινδίας ανυπεράσπιστους απέναντι στην πανώλη.

Μια επιστροφή στις ρίζες του χιούμορ πραγματοποιεί η πρωταθλήτρια χάντμπολ και πολίτις του κόσμου Άννα Ψαθά, μέσα από το ενήλικο παραμύθι της «Το εγχειρίδιο του καλού πόνου» (εκδόσεις Κέδρος).  Χωρίς διδακτισμό και με μια αφήγηση τόσο ζωντανή και μονταζιακή που μπορεί να σας κάνει να καταπιείτε το βιβλίο μέσα σε μισή ώρα, η Άννα Ψαθά, μοιράζεται προσωπικές στιγμές της από τους σωματικούς πόνους της, τις κρίσεις άσθματος αλλά κυρίως έναν τρόπο σκέψης που θα σας πείσει να σκέφτεστε τη ζωή διαφορετικά. Γιατί.. όσο «ίδιες» και αν μοιάζουν κάποιες ιστορίες με τις δικές μας, πάντοτε «υπάρχει κι άλλος τρόπος να δει κανείς τη ζωή».

Οι εκδόσεις αλεξάνδρεια μας φέρνουν σε επαφή με μερικά από τα πλέον ενδιαφέροντα προδρομικά κείμενα της ανθρωπολογίας, μέσα από την έκδοση τεσσάρων διαλέξεων που έδωσε ο Ουίλιαμ Ρίβερς στα 1915-1916 στο Βασιλικό Κολέγιο Ιατρών.  Το βιβλίο «Ιατρική, Μαγεία και Θρησκεία» αντιπροσωπεύει μία πρώτη προσπάθεια, σχεδόν ψυχαναλυτικής φύσεως, να ερμηνευθούν οι σκέψεις και οι ιδέες που βρίσκουν έκφραση στην Πρωτόγονη Ιατρική. Όπως παρατηρεί ο G.Elliot Smith στον πρόλογό του, «Ο θεμελιώδης σκοπός της πρωτόγονης θρησκείας ήταν να διασφαλίσει τη ζωή, τον οποίο πετύχαινε με ορισμένες απλές μηχανικές διαδικασίες βασισμένες σε λογικές συναγωγές αλλά συχνά εσφαλμένες προκείμενες. Η πρωτόγονη ιατρική προσπαθούσε να πετύχει τον ίδιο σκοπό, και φυσικά χρησιμοποιούσε τα ίδια μέσα. Γι’ αυτό και οι απαρχές της θρησκείας και της ιατρικής έχουν μια κοινή μήτρα, της οποίας η μαγεία ήταν απλώς ένα ιδιαίτερο τμήμα».

Από τη δημιουργική φαντασία του πάντοτε επιστημονικά ανήσυχου Richard Powers ξεπετάγεται ένα μυθιστόρημα απίστευτης ακρίβειας και συναισθηματικής φόρτισης, η «Αμηχανία» (σε μετάφραση Γιώργου Κυριαζή, από τις εκδόσεις Gutenberg). Πρωταγωνιστής του μυθιστορήματος είναι ο Θίοντορ Μπέρν, ένας αστροβιολόγος που προσπαθεί να διαχειριστεί την απώλεια της συζύγου του αλλά και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει στην καθημερινότητά του ο οικολογικά ευαισθητοποιημένος γιος του Ρόμπιν, ο οποίος βρίσκεται στο φάσμα του αυτισμού. Χωρισμένο σε σύντομα αλλά πυκνογραμμένα κεφάλαια, αυτό το έργο θα μπορούσε να αποτελέσει μια πηγή έμπνευσης και άσκησης της ενσυναίσθησης για όσους στοχάζονται γύρω από την έννοια της αφηγηματικής ιατρικής. Ο Powers αρνείται την στερεοτυπική εξέταση του θέματός του και αφήνει τη φαντασία του να οργιάσει, ιδίως όταν εξιστορεί τις περιπέτειες από τους φανταστικούς πλανήτες που κατασκευάζουν ο Θίο και ο Ρόμπιν. Ωστόσο, δεν πρόκειται για ένα άλλο συγγραφικό τέχνασμα, καθώς οι συνθήκες που βρίσκουν οι ήρωες στον κάθε πλανήτη, τα χαρακτηριστικά και τα πλάσματά του, αντικατοπτρίζουν δραματουργικά την εκάστοτε περίοδο στη σχέση τους. Η πατρική αγάπη θα φτάσει στον εκμηδενισμό του εγωισμού και το απόλυτο δόσιμο. «Κανείς δεν θέλει να είναι μόνος, Ρόμπι».

Όπως αποδείχτηκε και από τα προηγούμενα, πολύ συχνά οι γιατροί και επιστήμονες είναι σε θέση να μας συνταράξουν με τις αφηγήσεις τους. Ακόμα και να μας αλλάξουν τη ζωή. Ο δρ. Σάντσιν Πάντα του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Σαν Ντιέγκο, μέσα από μια παιχνιδιάρικη αφήγηση με αναφορές στην καθημερινότητά μας, υπόσχεται να συγχρονίσει το βιολογικό μας ρολόι, μιλώντας για τον περίφημο «Κιρκάδιο Κώδικα». Το επαναστατικό εγχειρίδιό του, που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Κέδρος, μάς μαθαίνει ότι υπάρχει η κατάλληλη χρονική στιγμή για να τρώμε ώστε να καίμε θερμίδες κατά τη διάρκεια του ύπνου, κι επίσης κατάλληλες στιγμές για τη γυμναστική, την ξεκούραση και το απόγειο μιας εργασιακής ημέρας. Ο Ινδός επιστήμονας, επισημαίνοντας απλά πράγματα, όπως το πότε πρέπει να φάμε και πότε να εκτεθούμε στο φυσικό φως, μας βοηθάει να αποτρέψουμε ή να καθυστερήσουμε την εμφάνιση ασθενειών.

Με την πρόσφατη πανδημία του κορονοϊού, οι λάτρεις της νεοελληνικής λογοτεχνίας επέστρεψαν σε ένα από τα μεγαλύτερα κεφάλαιά της, τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη και ένα από τα πιο συγκλονιστικά διηγήματά του, το «Βαρδιάνο στα Σπόρκα». Το εν λόγω διήγημα, που αναδεικνύει με ανεπανάληπτο τρόπο τον αντίκτυπο της χολέρας που έπληξε την Ευρώπη το 1865 και τα μέτρα που έλαβε η τότε ελληνική κυβέρνηση, μπορεί κανείς να το αναζητήσει στην πανέμορφη, σκληρόδετη έκδοση του Βιβλιοπωλείου της Εστίας (η οποία περιλαμβάνει επίσης τους «Χαλασοχώρηδες», τον «Τυφλοσούρτη», τα «Ναυαγίων Ναυάγια», τη «Νοσταλγό» και τη «Δασκαλομάννα») . Γραμμένο το 1893 σε συνέχειες για λογαριασμό της εφημερίδας «Ακρόπολις», το διήγημα αφηγείται την ιστορία της γριάς-Σκεύως που μεταμφιέζεται σε φύλακα προκειμένου να σώσει το παιδί της που παραμένει σε καραντίνα στο αυτοσχέδιο λοιμοκαθαρτήριο της νήσου Τσουγκριάς. Ο «Βαρδιάνος στα Σπόρκα» αιχμαλωτίζει την τοπική κοινωνία της εποχής, την ντοπιολαλιά, τις προκαταλήψεις, καταφεύγοντας πολύ συχνά σε μια λεπτή, ντοστογιεφσκικών αποχρώσεων ειρωνεία.

Η βραβευμένη Ρουμένα Μπουζάροφσκα , μια από τις πιο αναγνωρισμένες φωνές της γυναικείας λογοτεχνίας των ημερών μας, μέσα από τα διηγήματα μικρής φόρμας που περιλαμβάνονται στη συλλογή «Μην κλαις, μπαμπά» (εκδόσεις Gutenberg, σε μετάφραση Αλεξάνδρας Ιωαννίδου) αναλαμβάνει να κοιτάξει με θάρρος τον αντίκτυπο της πατριαρχίας πάνω στις γυναίκες. Εκτός από την κατάρρευση της παραδοσιακής οικογένειας, η Μπουζάροφσκα εντοπίζει τα απομεινάρια της πατριαρχίας συχνά και στο βλέμμα που ρίχνουν η μία γυναίκα απέναντι στην άλλη. Πιο χαρακτηριστικά, το εναρκτήριο διήγημα της έκδοσης, «Το πρόβλημα της Τίνας», μάς μεταφέρει στην πρώτη, αρκετά τραυματική επίσκεψη της Τίνας στο γυναικολόγο. Με μια γραφή που συγγενεύει με τον ακατέργαστο ρεαλισμό της Rachel Cusk, η Μπουζάροφσκα ανακατασκευάζει το απειλητικό βλέμμα του κόσμου απέναντι στην ιδιωτικότητα της Τίνας, σε ένα σύντομο διήγημα που θα έπρεπε να περιλαμβάνεται σε κάθε εγχειρίδιο εκπαίδευσης πάνω στην αφηγηματική ιατρική μιας και μιλάει παραστατικά για τις σχέσεις ασθενή-γιατρού αλλά και των ασθενών μεταξύ τους στους χώρους αναμονής.

Έχετε αναλογιστεί ποτέ, ποιο είναι το νόημα της ζωής; Υπάρχει Θεός; Είμαστε πραγματικά ελεύθεροι; Τι συμβαίνει όταν δεν είμαστε πια εδώ; Τα ίδια ερωτήματα απασχολούν και τον διακεκριμένο συμπεριφορικό νευρολόγο Jay Lombard, του οποίου το έργο «Ο Νους του Θεού: Νευροεπιστήμη, Πίστη και η αναζήτηση της ψυχής» κυκλοφορεί από τις πάντοτε επιστημονικά προσανατολισμένες εκδόσεις Πεδίο. Στην πραγματικότητα, όπως επισημαίνει και ο Patrick J. Kennedy στον εκτεταμένο πρόλογό του, ο δρ. Lombard προσπαθεί να ενώσει τους ανθρώπους, τις διαφορετικές τάσεις και εξηγήσεις ως προς τα αιώνια ερωτήματα του είδους μας. Ο νευρολόγος, μέσα από τη νηφάλια όσο και γοητευτική αφήγησή του,  προσπαθεί να επαναπρογραμματίσει τον εγκέφαλό μας και υπενθυμίζει ότι μπορούμε να ενώσουμε ομαδικά τις δυνάμεις μας και να ομολογήσουμε χωρίς ντροπή ότι όλοι βιώνουμε πόνο. Η πιο σημαντική συνεισφορά του Lombard στον διάλογο, βέβαια, είναι η παραδοχή του (από τα πρώτα κιόλας κεφάλαια του βιβλίου του) πως η επιστήμη δεν αποτελεί τη μοναδική αλήθεια, αλλά μπορούμε να τη διακρίνουμε επίσης στη φιλοσοφία, τη λογοτεχνία, τη μουσική, την τέχνη και την ιστορία. Σπάζοντας τα ταμπού, ο διάσημος νευρολόγος υπογραμμίζει τη σημαντικότητα της ισορροπίας που απορρέει τόσο από το μετρήσιμο της επιστήμης όσο και το υπερβατικό της πίστης.