1. Καλωσορίζοντάς σας στη θέση του επικεφαλής του ΕΑΠ, θα θέλαμε να γνωρίσουμε το πρόσωπο. Πείτε μας για τη διαδρομή του βίου του Ιωάννη Καλαβρουζιώτη. (Από πού έρχεστε, καταγωγή, σπουδές, δημόσια παρουσία, γενικά ότι νομίζετε για να σας γνωρίσει κάποιος καλύτερα)

Η καταγωγή μου είναι το μικρό χωριό Καλαβρούζα Ναυπακτίας-Αιτωλοακαρνανίας όπου περνούσα τα καλοκαίρια των παιδικών χρόνων. Γεννήθηκα στην Πάτρα , ολοκλήρωσα τα γυμνασιακά μου χρόνια στο Πρότυπο Γυμνάσιο-Λύκειο του Προτύπου Γυμνασίου και μάλιστα ήμουν στην πρώτη σειρά του νέου τότε γυμνασίου όπου ειχα την τύχη να έχω σπουδαίους για την εποχή καθηγητές αλλά και εξαιρετικούς συμμαθητές, οι περισσότεροι των οποίων είναι και σήμερα φίλοι μου.

Φοίτησα στην Γεωπονική του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης όπου αποφοίτησα τον Οκτώβριο του 1984. Υπηρέτησα σαν Δόκιμος Έφεδρος Ανθυποσμηναγός στην ΠΑ για 24 μήνες. Διορίστηκα ως γεωπόνος στο Υπουργείο Γεωργίας όπου υπηρέτησα σε Ηλεία και Αχαΐα για 15 συναπτά ετη, εκ των οποίων τα 3 χρόνια υπηρέτησα στην Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας με αρμοδιότητα την διαχείριση των ΜΟΠ και για ένα χρόνο ήμουν διευθυντής της Π.Δ.Ε. Υπηρέτησα στην συνέχεια για 2 χρόνια σαν καθηγητής στην μέση τεχνική εκπαίδευση και στην συνέχεια για 13 χρόνια εντάχθηκα σαν Μέλος ΔΕΠ στο Τμήμα Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και μετέπειτα του νεοσυσταθέντος Πανεπιστημίου Δυτικής Ελλάδος, μέχρι την εκλογή μου στο ΕΑΠ το 2013 όπου υπηρετώ ως καθηγητής του μέχρι σήμερα στο αντικείμενο της διαχείρισης υγρών αποβλήτων. Τα τελευταία 6 χρόνια ήμουν εκλεγμένος Κοσμήτορας της Σχολής Θετικών Επιστημών και Τεχνολογίας του ΕΑΠ και μέλος της ΔΕ του. Από 1 Νοεμβρίου 2022 κατέχω την θέση του Πρόεδρου της ΔΕ του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου.

2. Πώς βλέπετε τον θεσμό του ΕΑΠ στην Ελλάδα; Ποιες ανάγκες ήρθε να καλύψει στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση;

Η κύρια αποστολή του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου είναι η παροχή εξ αποστάσεως προπτυχιακής και μεταπτυχιακής εκπαίδευσης και επιμόρφωσης, μέσω της ανάπτυξης και αξιοποίησης τόσο του κατάλληλου εκπαιδευτικού υλικού όσο και των μεθόδων διδασκαλίας. Επιπροσθέτως, στους σκοπούς του ΕΑΠ εντάσσεται η προαγωγή της επιστημονικής έρευνας, καθώς και η ανάπτυξη τεχνολογίας και μεθοδολογίας στο πεδίο της μετάδοσης της γνώσης από απόσταση. Στην Ελλάδα, το ΕΑΠ είναι ο κατεξοχήν θεσμοθετημένος φορέας παροχής εξ αποστάσεως προγραμμάτων σπουδών. Εκτός από τον τομέα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο πρεσβεύει και εξυπηρετεί το ιδεώδες της ανοικτής εκπαίδευσης. Αυτό σημαίνει ότι δίνει τη δυνατότητα σε όλους ανεξαιρέτως τους πολίτες να επιμορφωθούν, να σπουδάσουν, να αναπτύξουν τις δεξιότητές και ικανότητές τους, δίνοντας τους τα απαραίτητα εφόδια για να ανελιχθούν τόσο επαγγελματικά και κοινωνικά αλλά κυρίως προσωπικά. Η έννοια της ανοικτής εκπαίδευσης αποτελεί ένα ιδεώδες, μία εκπαιδευτική πολιτική και μια πολιτική στάση και δήλωση, η οποία χρησιμοποιείται, για να δηλώσει την τάση της ελεύθερης πρόσβασης στα ιδρύματα παιδείας, στα εκπαιδευτικά προγράμματα και στα διάφορα ανά τον κόσμο υπουργεία παιδείας. Νοιώθω ιδιαίτερα ευτυχής που η χώρα μας έχει ιδρύσει ένα τέτοιο δημόσιο Πανεπιστήμιο, το οποίο εκτός από την υψηλού επιπέδου ακαδημαϊκή ποιότητα εκπαίδευσης, προσφέρει ίσες ευκαιρίες σπουδών σε όλους. Επιπλέον, νιώθω ιδιαίτερα περήφανος που είμαι ενεργό μέλος του Πανεπιστημίου αυτού, συμβάλλοντας σε έναν τόσο σημαντικό στόχο και θεσμό.

3. Με βάση τη μακρά σχέση σας με το ΕΑΠ, θα θέλαμε να μας σχολιάσετε τη στάση της κοινωνίας και της πολιτείας(δηλαδή, την ελληνική εμπειρία) απέναντι στον θεσμό των ψηφιακών «πανεπιστημίων δίχως τοίχους» στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση;

Ο θεσμός του Ανοικτού Πανεπιστήμιου στην Ελλάδα, έκανε την εμφάνισή του σχεδόν δύο δεκαετίας αργότερα από τις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές χώρες. Ο κόσμος και οι πολίτες της χώρας ήταν απόλυτα έτοιμοι να αγκαλιάσουν τον θεσμό αυτό, γεγονός το οποίο αποδεικνύεται από τον μεγάλο αριθμό ενδιαφερόμενων για τις λίγες θέσεις που προσέφερε το Ίδρυμα κατά την πρώτη χρονιά λειτουργίας του.

Από εκείνη τη στιγμή, το ενδιαφέρον των πολιτών διατηρείται αμείωτο, και αυτό γιατί πολλοί από τους φοιτητές μας, εκμεταλλεύονται την ευελιξία την οποία τους προσφέρει το Ίδρυμα για σπουδές, γνώσεις, ανάπτυξη πνευματικών και κοινωνικών δεξιοτήτων, σύνθετες μεταγνωστικών ικανότητων κ.α. που τους βοηθούν στην επαγγελματική τους σταθερότητα, ανέλιξη αλλά και στην προσωπική τους επιθυμία για εξέλιξη.

Καταλήγοντας, το ΕΑΠ είναι ένα Πανεπιστήμιο πολύ φιλικό στην κοινωνία, με έντονο κοινωνικό προφίλ, το οποίο αν και κατεξοχήν εξ αποστάσεως Ίδρυμα, έχει καταφέρει να δημιουργήσει ισχυρούς δεσμούς τόσο μεταξύ των φοιτητών και αποφοίτων του όσο και με την τοπική, και όχι μόνο, κοινωνία. Τέλος, αξιοποιώντας το μεγάλο πλεονέκτημα της οικονομικής ανεξαρτησίας του, δύναται να προσφέρει στους πολίτες της Χώρας, υποτροφίες αριστείας αλλά και κοινωνικών κριτηρίων καθώς και υποτροφίες σε κοινωνικά ευάλωτες ομάδες με σκοπό την διατήρηση του αγαθού της γνώσης ανοικτή και προσβάσιμη για όλους όσοι την επιθυμούν.

4. Παρότι καθυστέρησε στην Ελλάδα το «Ανοικτό Πανεπιστήμιο» σε σχέση με τις άλλες χώρες, είναι εδραιωμένη η αίσθηση ότι εμφανίστηκε την κατάλληλη στιγμή. Ποια η δυναμική του στον σύγχρονο και σύνθετο ψηφιακό κόσμο; Ποιος ο δυνητικός ρόλος του στη μάθηση, την επιστήμη, την έρευνα και την καινοτομία;

Τα Ανοικτά Πανεπιστήμια έκαναν την εμφάνισή τους στην Ευρώπη στο τέλος της δεκαετίας του 90, με χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτό της ίδρυσης του Open University της Αγγλίας το 1971. Η έντονη παρουσία των Ανοικτών Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων στη δεκαετία αυτή ήρθε να καλύψει τις ιδιαίτερα αυξημένες ανάγκες της εποχής για εξειδικευμένο προσωπικό, απόρροια της διαφοροποίηση της οικονομικής και κοινωνικής ζωής των ανθρώπων.

Στον ελλαδικό χώρο, η Ίδρυση του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου το 1997, εφορμεί από μία σειρά έντονων κοινωνικών, οικονομικών, τεχνολογικών και άλλων εξελίξεων που πραγματώθηκαν στο πλαίσιο μίας ευρύτερης ψηφιακής, και όχι μόνο, αναδιάρθρωσης της ελληνικής κοινωνίας. Το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο συνδυάζοντας την άρση των φυσικών περιορισμών που θέτουν τα παραδοσιακά συστήματα εκπαίδευσης με τη ραγδαία ανάπτυξη νέων τεχνολογιών και την στοχευμένη έρευνα που συντελείται για εφαρμογή μοντέρνων μεθόδων εκπαίδευσης, διδασκαλίας και έρευνας, εδραιώθηκε στον εκπαιδευτικό χώρο προσφέροντας έναν εναλλακτικό τρόπο μάθησης στην ελληνική κοινωνία, συνεισφέροντας παράλληλα στη μεταρρύθμιση της ανώτατης εκπαίδευσης στη χώρα μας.

Το Ίδρυμα μας, στα 25 χρόνια λειτουργίας του, έχει επιδείξει μία σημαντική εξέλιξη και ανοδική πορεία, προσφέροντας υψηλής ποιότητας προπτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών, αποκτώντας παράλληλα το ακαδημαϊκό κύρος που του αρμόζει. Τα τελευταία μάλιστα χρόνια, το ΕΑΠ τυγχάνει διεθνούς αναγνώρισης, καθώς βρίσκεται σταθερά ανάμεσα στα πέντε κορυφαία εξ αποστάσεως Ιδρύματα του κόσμου. Προσφάτως μάλιστα, τον Οκτώβριο του 2022, συνδιοργάνωσε με την κορυφαία ένωση των ευρωπαϊκών ανοικτών και εξ αποστάσεως Πανεπιστημίων (EADTU), το διεθνές συνέδριο το οποίο αποτελεί θεσμό για την ανοικτή εκπαίδευση (International Higher Education Conference – I HE), στην Αθήνα.

Θα κλείσω τονίζοντας ότι η ρόλος του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου για την ελληνική κοινωνία είναι διττός. Η μία συνιστώσα επικεντρώνεται στην εκπαίδευση και έρευνα και η δεύτερη στην προσφορά του στην κοινωνία. Έτσι το ΕΑΠ πρέπει, και το κάνει, να προσαρμόζεται εύκολα και γρήγορα στις σύγχρονες ανάγκες της εποχής, οι οποίες ορίζουν νέα γνωστικά αντικείμενα και νέες υβριδικές εξειδικεύσεις προσφέροντας νέα μοντέρνα και καινοτόμα προγράμματα σπουδών, διατηρώντας παράλληλα ισότιμη την πρόσβασης στο αγαθό της γνώσης και της παιδείας για όλους όσους το επιζητούν και επιθυμούν.

5. Ποια είναι τα όρια (φραγμοί) αυτού του ρόλου σε αντιδιαστολή με τον θεσμό του ΑΕΙ όπως τον γνωρίζαμε;

Προσωπικά θεωρώ ότι δεν υπάρχουν όρια και φραγμοί για την εκπαίδευση, Επομένως δεν υπάρχουν ή καλύτερα δεν θα πρέπει να υπάρχουν και για τους φορείς της, που είναι τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα. Είναι γνωστό ότι υπάρχουν οι αρνητές των «πανεπιστημίων δίχως τοίχους», αλλά εγώ δηλώνω και είμαι υπέρμαχος της εξέλιξης. Όπως προανέφερα, οι κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές και τεχνολογικές εξελίξεις επέφεραν την δημιουργία, ή ακόμα καλύτερα την ανάγκη για δημιουργία Ανοικτών και εξ αποστάσεων Πανεπιστημίων. Θεωρώ λοιπόν ότι αυτή τη στιγμή είμαστε έτοιμοι ή οφείλουμε να είμαστε έτοιμοι να καταργήσουμε τα στεγανά της εκπαίδευσης αναγνωρίζοντας ότι το επόμενο βήμα της εκπαίδευσης είναι η δια βίου μάθηση και επιμόρφωση. Αυτό, σε συνδυασμό με τις σύγχρονες απαιτήσεις εργασίας, τη δυσκολία στις μετακινήσεις και την αποφυγή περιττού περιβαλλοντικού ρύπου καθιστούν τις μεθόδους τις εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ιδιαίτερα δελεαστικούς. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να τονίσω ότι υπάρχει βασική και ουσιώδης διαφορά ανάμεσα στους όρους εξ αποστάσεως διδασκαλία (όπως αυτή πραγματοποιήθηκε με ιδιαίτερη επιτυχία στην περίοδο της υγειονομικής κρίσης) και της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι μια ειδική μέθοδος εκπαίδευσης, η οποία βασίζεται στο φοιτητοκεντρικό σύστημα εκπαίδευσης και στην ανάπτυξη κατάλληλου εξ αποστάσεως εκπαιδευτικού υλικού.

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι τα Πανεπιστήμια πρέπει να είναι οι φορείς της εξέλιξης, πρέπει να προκαλούν τις αλλαγές και όχι να προσαρμόζονται σε αυτές. Και αυτό μπορεί να γίνει μόνο αν ξεφύγουμε από στεγανά και οδεύσουμε μεθοδικά στην επόμενη ημέρα.

6. (Για να πάμε λίγο πιο κοντά στα ενδιαφέροντά σας) Θα θέλετε να μας μιλήσετε για το θέμα της βιώσιμης ανάπτυξης; Ποιο ρόλο θα βλέπετε να παίζει το ΕΑΠ προς αυτήν την κατεύθυνση και με ποιο τρόπο;

Ερευνητικά δραστηριοποιούμαστε μέσα από το θεσμοθετημένο εργαστήριο Τεχνολογιών Αειφορικής Διαχείρισης Αποβλήτων, όπου με τους συνεργάτες μου Μεταδιδάκτορες, Υπ. Διδάκτορες , ερευνητικά ασχολούμαστε με θέματα περιβαλλοντικής γεωχημείας, εργαστηριακές αναλύσεις εδαφικών δειγμάτων και αποβλήτων, μέσα από ερευνητικά προγράμματα που υλοποιούμε. Συνεργαζόμαστε με εργαστήρια του εσωτερικού και εξωτερικού και η όλη μας ερευνητική δραστηριότητα περιγράφεται μέσα από το https://dia.eap.gr/research/

7. Σε σχέση με τα ζητήματα αειφορίας και της βιωσιμότητας της ανάπτυξης, κορυφαίο είναι το ζήτημα του περιβάλλοντος και της κλιματικής αλλαγής. Υπάρχει ωστόσο κάποια απόσταση μεταξύ θετικών και κοινωνικών επιστημών για το θέμα και, έτσι, χάνουμε τον ελέφαντα από το δωμάτιο. Πού βρισκόμαστε; Θα θέλατε να το σχολιάσετε;

Έχουμε ήδη δημιουργήσει ένα λογισμικό που εχει εκδοθεί στην ελληνική αγγλική και πρόσφατα στην κινεζική γλώσσα που διερευνά την ασφαλή επαναχρησιμοποίηση των υγρών αποβλήτων και βιοστερεών στην γεωργία. Ένα χρήσιμο εργαλείο που δίδεται σε πανεπιστημιακά εργαστήρια αλλά και σε ερευνητικά κέντρα. Όλα αυτά στα πλαίσια της αειφορίας και της προστασίας του περιβάλλοντος με την προσπάθεια για την αναβάθμισή του.

8. Πώς βλέπετε ή πώς οραματιζόσαστε τον ρόλο του ΕΑΠ για το μέλλον της ελληνικής Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, της οικονομίας, του περιβάλλοντος προς όφελος της κοινωνίας;

Η δυναμικότητα του ΕΑΠ είναι δεδομένη και καταγεγραμμένη στην ελληνική κοινωνία. Αναβαθμίζουμε με την βοήθεια των συναδέλφων καθηγητών τις εργαστηριακές μας υποδομές και με την ένταξη νέων καινοτόμων ακαδημαϊκών προγραμμάτων σπουδών σε προπτυχιακό και εκπαιδευτικό επίπεδο, με την αρωγή του έμπειρου διοικητικού και τεχνικού προσωπικού μας άλλα και με τους συνεργαζόμενους διδάσκοντες , θα προχωρήσουμε συντονισμένα τα επόμενα χρόνια. Το σημαντικότατο είναι ότι πολύ σύντομα το ΕΑΠ πολύ σύντομα θα αυτοδιοικηθεί μετά από μια λειτουργία 25 χρόνων , ένα όνειρο που θα λάβει σάρκα και οστά μετά την θέληση και βούληση της Ηγεσίας του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων.