Στο δεύτερο μέρος του 19ου αιώνα, ο νεοϊμπρεσιονισμός έβαλε στο προσκήνιο την επιστήμη της οπτικής και του χρώματος για να σφυρηλατήσει μια νέα και μεθοδική τεχνική ζωγραφικής που απέφευγε τον αυθορμητισμό και τον ρομαντισμό των ιμπρεσιονιστών. Βασιζόμενοι στην ικανότητα του θεατή να συνδυάζει οπτικά τις κουκκίδες του χρώματος στον καμβά, οι νεοϊμπρεσιονιστές προσπάθησαν να δημιουργήσουν πιο φωτεινούς πίνακες που απεικόνιζαν τη σύγχρονη ζωή.  Πολλοί καλλιτέχνες τα επόμενα χρόνια υιοθέτησαν τη νεοιμπρεσιονιστική τεχνική του Pointillism, την εφαρμογή μικροσκοπικών κουκκίδων χρωστικής ουσίας, που άνοιξε την πόρτα σε περαιτέρω εξερευνήσεις χρώματος και τελικά αφηρημένης τέχνης.

Το Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή συνεργάστηκε με κορυφαία μουσεία της Ευρώπης και σημαντικούς ιδιώτες συλλέκτες για ένα ολοκληρωμένο αφιέρωμα στο κίνημα του νεοϊμπρεσιονισμού εστιάζοντας στην περιοχή της Μεσογείου.  Η παρούσα έκθεση είναι αφιερωμένη στον Νεοϊμπρεσιονισμό όπως άνθισε στα παράλια της Μεσογείου. Παρακολουθεί την εξέλιξη των Signac, Cross, Luce και Van Rysselberghe προς μια ζωγραφική πιο ελεύθερη και πιο τολμηρή. Η παλέτα αυτών των καλλιτεχνών, εραστών των καθαρών χρωμάτων, γίνεται ολοένα πιο σφριγηλή και ζωντανή, απεικονίζοντας με τον πιο εύγλωττο τρόπο τα λόγια συγγραφέων που είχαν περιπλανηθεί πριν από αυτούς σε εκείνη την απόρθητη ακόμη ακτογραμμή: των Guy de Maupassant, Stendhal, Théodore de Banville.

Théo Van Rysselberghe

H επιμελήτρια της έκθεσης Marina Ferretti Bocquillon αναφέρει στον κατάλογο της έκθεσης: “Το ήπιο κλίμα και τα αρώματα της πλούσιας βλάστησης συνδυάζονται με την ένταση του φωτός που κάνει τους τόνους να πάλλονται. Έτσι οι αισθήσεις ξυπνούν και καλούν σε μια πιο φλογερή ζωή, ενώ οι ακτές της Μεσογείου δεν θα αργήσουν να γίνουν το θέατρο μιας απελευθέρωσης των σωμάτων.”

Στη συνέντευξη τύπου η έτερη επιμελήτρια της έκθεσης, Μαρία Κουτσομάλλη – Moreau τόνισε ότι από το 1980 και την έκθεση ”Έργα ιμπρεσιονιστών και μεταϊμπρεσιονιστών ζωγράφων από τα μουσεία της Γαλλίας: από το Μανέ στο Ματίς” η οποία είχε πραγματοποιηθεί στην Εθνική Πινακοθήκη Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου, το ελληνικό κοινό δεν είχε μετέπειτα την ευκαιρία  να έρθει σε επαφή με τα έργα των Νεοιμπρεσσιονιστών σε τέτοια κλίμακα.

Η Διευθύντρια του Αρχείου Signac Charlotte Hellman Cachin και δισέγγονη του Paul Signac μίλησε για την ανατρεπτική στάση ζωής του Signac και το απλόχερο κάλεσμα του σε πληθώρα καλλιτεχνών να συμβάλλουν στην πρωτοποριακή εξέλιξη της ζωγραφικής.

Henri-Edmond Cross

Στις 29 Μαρτίου 1891 ο Georges Seurat πεθαίνει αιφνίδια, σε ηλικία 31 ετών.  Μετά την απώλεια του θεμελιωτή του Νεοϊμπρεσιονισμού, τα άλλη μέλη της ομάδας, συγκεκριμένα οι Paul Signac, Henri–Edmond Cross, Maximilien Luce και Théo Van Rysselberghe, αισθάνονται ορφανοί. Πολλοί κριτικοί τέχνης και φίλοι ζωγράφοι, μεταξύ τους και ο Camille Pissarro, προλέγουν το επικείμενο τέλος αυτού του καλλιτεχνικού κινήματος, το οποίο ερμηνεύουν, λανθασμένα, σαν ένα εφήμερο και ατίθασο παρακλάδι του ιμπρεσιονισμού. Στην πραγματικότητα, ο θάνατος του Seurat επισφραγίζει μόνο το κλείσιμο του πρώτου κεφαλαίου του Νεοϊμπρεσιονισμού. Ένα δεύτερο κεφάλαιο θα ανοίξει πολύ σύντομα, μακριά από το Παρίσι, στις ακτές της Μεσογείου. Και ο Signac, επικεφαλής πλέον της ομάδας, την οδηγεί προς νέους ορίζοντες, τόσο γεωγραφικούς όσο και καλλιτεχνικούς.

Paul Signac

Ο όρος «νεοϊμπρεσιονισμός» προτάθηκε αρχικά από τον Γάλλο κριτικό τέχνης Félix Fénéon, ο οποίος θέλησε να κάνει τον συσχετισμό με το κίνημα του ιμπρεσιονισμού τονίζοντας παράλληλα, με το πρόθεμα «νέο-», τους διαχωρισμούς ανάμεσα στις δύο τάσεις. Ο όρος επικράτησε έναντι του χαρακτηρισμού division («διαίρεση» ή «ντιβιζιονισμός») που υπερασπιζόταν ο Signac, όπως και έναντι του όρου «πουαντιγισμός», που άρχισε σταδιακά να εμφανίζεται στις εφημερίδες αλλά κρίθηκε ακατάλληλος από τους καλλιτέχνες του κινήματος καθώς περιέγραφε αποκλειστικά τη διαδικασία (ο συγκεκριμένος όρος ωστόσο χρησιμοποιείται ευρέως μέχρι και σήμερα). Οι καλλιτέχνες ανέλυαν μέσα από το έργο τους την επιστημονική διάσταση της ζωγραφικής και στόχευαν στη μεταμόρφωση του εφήμερου σε διαχρονικό. Αρνούνταν τη διαβολική ευκολία της πινελιάς. Στη νέα σχολή του Signac στην Κυανή Ακτή άνθισε η φιλία και η ανταλλαγή ιδεών μεταξύ καλλιτεχνών.

Διατρέχοντας της έκθεση, κι ενώ η δομή της είναι καθαρά επιστημονική και ιστορική ως προς την αφήγηση της, διακρίνεται ο επιμελητικός στόχος να διαφανεί η εξέλιξη του νεοϊμπρεσιονισμού ως κίνημα. Έτσι οι έκθεση χωρίζεται στις ενότητες Αναγέννηση στις ακτές της Μεσογείου καθότι ο πρώτος που ανακαλύπτει τις μεσογειακές ακτές είναι ο Cross, το 1883 και το 1892 τον ακολουθεί ο Signac, Ελευθερώνοντας το χρώμα στην οποία βλέπουμε τους Signac, Van Rysselberghe, Cross και Luce να εμβαθύνουν στις εικαστικές αναζητήσεις τους, προσανατολίζοντας το νεοϊμπρεσιονιστικό κίνημα σε μια ζωγραφική με περισσότερα χρώματα και περισσότερες αντιθέσεις. Συνεχίζεται με την ενότητα Η έλξη προς την ακουαρέλα στην οποία βλέπουμε τον Signac να αναδεικνύεται πλέον σε κορυφαίο υδατογράφο, ικανό να απαθανατίζει με σπάνιο ταλέντο τις ομορφιές της στιγμής, στις οποίες έδιναν μεγάλη σημασία οι ιμπρεσιονιστές και ολοκληρώνεται με την ενότητα Διάλογος με τους φωβιστές. Οι Matisse, Manguin και Valtat θα ανακαλύψουν με τη σειρά τους τη Μεσόγειο  χάρη στους μεγαλύτερούς τους Signac, Van Rysselberghe, Cross και Luce.

Maximilien Luce

Η έκθεση συνοδεύεται από αναλυτικό κατάλογο σε ελληνικά και αγγλικά, με κείμενα από τις δύο επιμελήτριες καθώς και από τη Διευθύντρια του Αρχείου Signac Charlotte Hellman Cachin.

Η έκθεση «Ο Νεοϊμπρεσιονισμός στα χρώματα της Μεσογείου» πραγματοποιείται σε συνεργασία με σημαντικά μουσεία και φορείς της Ευρώπης όπως, μεταξύ άλλων, Musée d’Orsay, National Gallery του Λονδίνου, Centre Pompidou, Musée des Beaux-Arts de Besançon, Musée de l’Annonciade, Musée de Grenoble, Musée national d’archéologie, d’histoire et d’art – Luxembourg και Musée des Arts Décoratifs καθώς και Ευρωπαίους ιδιώτες συλλέκτες. Η έκθεση είναι υπό την αιγίδα του Γαλλικού Υπουργείου Πολιτισμού. Επιμελήτριες της έκθεσης είναι η Marina Ferretti Bocquillon, Επίτιμη Επιστημονική Διευθύντρια του Μουσείου Ιμπρεσιονισμού του Ζιβερνύ (Musée des impressionnismes Giverny) και η Μαρία-Κουτσομάλλη Moreau, Υπεύθυνη Συλλογής του Ιδρύματος Β&Ε Γουλανδρή.

Η έκθεση συνοδεύεται από εξαιρετικό αρχειακό κινηματογραφικό και φωτογραφικό υλικό το οποίο ενυπάρχει και στον κατάλογο.

Στο πλαίσιο των δράσεων της έκθεσης ξεναγήσεις για το κοινό στην περιοδική έκθεση πραγματοποιούνται κάθε Παρασκευή και Σάββατο, ενώ μια ειδικά σχεδιασμένη διαδραστική ξενάγηση, με τίτλο Καρτ ποστάλ απ’ τη Μεσόγειο, υλοποιείται κάθε Σάββατο.

Την έκθεση πλαισιώνουν επίσης δυο εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά (Ένα μωσαϊκό, ο πουαντιγισμός!, εργαστήριο για παιδιά ηλικίας 5-6 ετών και Παίζοντας με το φως, εργαστήριο για παιδιά ηλικίας 9-12 ετών). Παράλληλα, ο νέος κύκλος της ειδικά σχεδιασμένης δράσης του Ιδρύματος για άτομα 60+ και άτομα με Ήπια Γνωστική Διαταραχή Παιχνίδι για Μεγάλους, που προσφέρεται δωρεάν σε συνεργασία με το πρόγραμμα θάλλω και με την πολύτιμη υποστήριξη της Alpha Bank, πραγματοποιείται στον χώρο της περιοδικής έκθεσης ενώ και ο νέος κύκλος της δημοφιλούς σειράς συναυλιών Jazz στο Μουσείο εμπνέεται από την έκθεση και εξερευνά διαφορετικές πτυχές της περιοχής της Μεσογείου.

Paul Signac

Πληροφορίες έκθεσης:

Επιμέλεια:
Marina Ferretti Bocquillon, Επίτιμη Επιστημονική Διευθύντρια του Musée des impressionnismes Giverny
Μαρία Κουτσομάλλη-Moreau, Υπεύθυνη Συλλογής Ιδρύματος Β&Ε Γουλανδρή

Διάρκεια: 10 Ιανουαρίου -7 Απριλίου 2024

Ώρες λειτουργίας: Καθημερινά 11.00-15.00 και 18.00-21.00, Δευτέρα 11.00-15.00
Δευτέρα απόγευμα και Τρίτη: κλειστά

Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή
Ερατοσθένους 13, Αθήνα 11635
Τ: 210 725 2895
[email protected] | goulandris.gr