Κάθε πρωί, μόλις αναχωρώ από το σπίτι μου και κατηφορίζω προς το κέντρο της Αθήνας ο δρόμος με οδηγεί στη γωνία μπροστά σε ένα υπέροχο γαλαζωπό νεοκλασικό κτίριο στον εξωτερικό τοίχο του οποίου διακρίνεται τιμητική πλακέτα. Μαρτυρεί  ότι εκεί έζησε τα στερνά του χρόνια ο Γιαννούλης Ι. Χαλεπάς (1930-1938) και προκαλεί ένα είδος συγκίνησης.

Γιανούλης Χαλεπάς: Δούναι και Λαβείν // Yanoulis Halepas: Debits and Credits

Παρόμοια και η συγκίνηση που ένιωσα γνωρίζοντας και ξεφυλλίζοντας. την δίγλωσση έκδοση «Γιανούλης Χαλεπάς: Δούναι και Λαβείν», η οποία πλαισιώνει την ομότιτλη έκθεση  στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών Α.Π.Θ. σε συμπαραγωγή με το Onassis Culture.

Ο άρτια εικονογραφημένος κατάλογος παρουσιάζει 150 γλυπτά, σχέδια, για πρώτη φορά το σύνολο σωζόμενων σχεδίων  πάνω στα κατάστιχα και  σπάνιο αρχειακό υλικό. Το σύνολο των έργων ανήκει στη συλλογή του Ιδρύματος Ωνάση, στην Εθνική Πινακοθήκη καθώς και σε άλλα ιδρύματα, μουσεία και ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα. Το έργο του παρουσιάζεται στον κατάλογο σε θεματικές ενότητες και ιδιαίτερη εντύπωση κάνει στο κείμενο της επιμελήτρια της έκδοσης, Αλεξάνδρας Γουλάκη-Βουτύρα,η καταγραφή των έργων κατά περιόδους με ποιητικούς τίτλους. Χωρίζονται στις ενότητες «Τα σχέδια μιλούν», «Γλυπτά που μιλούν» «Γλυπτά Ωριμότητας»,  « Καθημερινή Ζωή», «Ποτρέτα» «Δούναι και Λαβείν».

Για πρώτη φορά παρουσιάζονται τα κατάστιχα του καλλιτέχνη στο σύνολο τους σε μία ιδιαίτερη, διαλεκτική συνύπαρξη με τα γλυπτά, τόσο στην έκθεση αλλά και στην έκδοση.

Εκατόγχειρ, πριν το 1927. Γύψος, 32 Χ 13 Χ 13 εκ. Αθήνα, Συλλογή Ιδρύματος Ωνάση

Ο εκπληκτικός τίτλος  που προτάθηκε από την διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση, Αφροδίτη Παναγιωτάκου«Δούναι και Λαβείν»αναφέρεται στις επικεφαλίδες που ενυπάρχουν στα κατάστιχα των λογαριασμών της καλλιτεχνικής επιχείρησης του πατέρα του Χαλεπά και υπαινίσσεται και τη στάση ζωής του πολυδιάστατου δημιουργού κατά την πολυτάραχη ζωή και ψυχοσύνθεση: τη ανάγκη του προσφέρειν και την πρόσληψη ιδεών και ερεθισμάτων.

Όπως γράφει η Αλεξάνδρα Γουλάκη-Βουτυρά: «Σε όλο το έργο του Γιαννούλη, το «αμφίδρομο» δίνω-παίρνω, κατά το ΔΟΥΝΑΙ και ΛΑΒΕΙΝ στα κατάστιχα λογαριασμών της επιχείρησης του πατέρα του, μοιάζει μοιραία να καθορίζει τη διαδικασία της δημιουργικής του πορείας, αποδεικνύοντας τη δύναμη της αμοιβαιότητας στον καλλιτεχνικό τομέα. «Λαβείν», δηλαδή δάνεια, αναφορές, επιδράσεις από έργα του πατρικού εργαστηρίου ή άλλους συνεργαζόμενους καλλιτέχνες (π.χ. αναφορές στον Ξυλοθραύστη του Φιλιππότη ή στο ανάγλυφο Καλλιβούρσου), ή από έργα της αρχαιότητας (προτομή Δημητρίου Πολιορκητή, μικρό κεφάλι κόρης από αττικό επιτύμβιο, Αφροδίτη Άργους κ.ά.), στα οποία στηρίζει συχνά το δικό του, νέο δημιούργημα. Αλλά και «Δούναι», δηλαδή νέα δική του δημιουργία, παραγωγή, στο πατρικό εργαστήριο, όπως η Κοιμωμένη, ο Σάτυρος και ο Έρωτας, το Άγαλμα κόρης (Πύργος Τήνου), το επιτύμβιο της οικογένειας Β. Φωτίου και η σημασία τους για τον Άγγελο στο Βουκουρέστι, τον Άγγελο στο Λεωνίδιο κ.ά. Επίσης, αυτοαναφορές σε έργα της πρώτης περιόδου, αλλά και, αργότερα στην Αθήνα, επιστροφές σε θέματα της Τήνου αναδεικνύουν –παρ’ όλους τους περιορισμούς που επιβάλλουν οι εξωτερικές δύσκολες συνθήκες της ζωής του– μια έντονη δημιουργικότητα με πληθωρικούς ρυθμούς, ιδιαίτερα στα τελευταία χρόνια της ωριμότητας, χωρίς σκοπιμότητες, εξωτερικούς συμβιβασμούς σε μόδες, μοντερνισμούς ή τεχνοτροπίες. Στο έργο του μοιάζει τελικά να αποτυπώνονται συμπυκνωμένα οι εσωτερικές διεργασίες ελευθερίας επιλογών και έκφρασης που χαρακτηρίζουν τη γνήσια δημιουργία στην τέχνη».

Φωτογραφία καταστίχου. © Φωτογραφίας Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών Α.Π.Θ.

Τα σχέδια αυτά, που κάποιοι θα θεωρούσαν πρόβα για το τελικό έργο που θέλει να δημιουργήσει, είναι τελικά το ίδιο, το κυρίως έργο» λέει η Αφροδίτη Παναγιωτάκου,.

Στην έκδοση ο αναγνώστης λαμβάνει μια πλήρη εικόνα της ταξινόμησης της δημιουργίας του Χαλεπά σε τρείς κύριες περιόδους: Την πρώτη περίοδο από τα τα νεανικά του χρόνια στην Τήνο μέχρι την εμφάνιση της ψυχολογικής του πάθηση (1870-1878). Την  δεύτερη περίοδο 1902-1930, την Τήνο στην επιστροφή του από το Ψυχιατρείο της Κέρκυρας. Και τηνΤρίτη κατά την οποία γερασμένος και κουρασμένος πλέον συνεχίζει να δημιουργεί στην Αθήνα μέχρι το τέλος του. (1930-1938).

Ο συλλεκτικός κατάλογος του Onassis Culture, διαθέτει εξαιρετική επιλογή βιβλιογραφίας και σπάνιο φωτογραφικό υλικό.

Περαστική για ακόμη μια φορά από την οδό Δαφνομήλη 35,  ανακαλώ στη μνήμη τα κείμενα και της εικόνες στον κατάλογο των έργων του δημιουργού της «Κοιμωμένης». Σάτυρους και Έρωτες, Αγγέλους και Γοργόνεςκαι την πλούσια παράδοση στο μάρμαρο και την αφοσίωση και συμβολή του στη μαρμαρογλυπτική του τόπου μας.

Tίτλος: Γιανούλης Χαλεπάς – Δούναι και Λάβειν

Εκδότης: Ίδρυμα Ωνάση

Σχεδιασμός: Grid Office

Επιστημονική επιμέλεια έκθεσης και δίγλωσσης έκδοσης/καταλόγου: Αλεξάνδρα Γουλάκη-Βουτυρά, Γενική Διευθύντρια Τελλογλείου Ιδρύματος Τεχνών Α.Π.Θ., Ομότιμη Καθηγήτρια Σχολής Καλών Τεχνών Α.Π.Θ.

Σχεδιασμός έκθεσης: Παύλος Θανόπουλος, Σκηνογράφος.

Χρονολογία: 2022

Γλώσσα: Ελληνικά-Αγγλικά

Σελίδες: 448