Το όνομα “Ζορμπάς”

Μία αληθινή ιστορία ενός ονόματος… Ζορμπάς!

Γράφει ο Δρ Κωνσταντίνος Β. Ζορμπάς

Πριν από πολλά χρόνια όταν άρχισα να συνειδητοποιώ ότι μετά από το παιχνίδι στις μεγάλες αλάνες της φτωχογειτονιάς στη Λάρισα, κοντά στο Υδραγωγείο, υπάρχουν κι άλλα όμορφα πράγματα στη ζωή, νοσταλγώ, μεταξύ πολλών άλλων, το παζάρι της Λάρισας. Παζάρι… μία λέξη, που για όλους εμάς, τους κατοίκους της Επαρχίας της Λάρισας, έχει ιδιαίτερη σημασία και αποτελούσε τρόπο ζωής. Τουλάχιστον για όσους έζησαν το αυθεντικό παζάρι στον κήπο του Αλκαζάρ!

Με πόση λαχτάρα και ανυπομονησία το περιμέναμε, όταν ήμασταν παιδιά; Ήταν σαν να μπαίναμε ξαφνικά σ’ έναν κόσμο βγαλμένο από παραμύθια, κάτι σαν την Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων. Ένας κόσμος γεμάτος χρώματα, μυρωδιές, ήχους και παιχνίδια, κάποια από τα οποία σίγουρα προορίζονταν για μας. Κι εκείνες οι ατέλειωτες βόλτες, πάνω-κάτω, με τις μανάδες που ήθελαν να ψωνίσουν τα χειμωνιάτικα, σέρνοντάς μας, θέλοντας και μη, από το χέρι. Και εμείς να ακούμε το βουητό, αυτόν τον ατέλειωτο θόρυβο, από το «γύρο του θανάτου» και να μας πιάνει ρίγος!

Εκεί ανακάλυψα για πρώτη φορά τη λέξη «θάνατος» και τη λέξη «Ζορμπάς». Την πρώτη, γιατί εκείνες τις ημέρες κοιμήθηκε ο παππούς μου –και τον αποχαιρετίσαμε με όλες τις τιμές που δίνανε τότες στους κεκοιμημένους. Τη δεύτερη, κάπου ανάμεσα στις κάλτσες και τα λευκά είδη υπήρχε και ένας πωλητής με βιβλία. Δεν κατάλαβα ή τουλάχιστον αναρωτήθηκα τι σχέση μπορεί να έχει το δικό μου επώνυμο με το βιβλίο που κρατούσα στα χέρια μου «Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά»; Ξέρουμε όλοι ότι ο γερο-Αλέξης Ζορμπάς αποκαλύπτει ένα ανεξάντλητο θησαυρό από εμπειρίες, που μαγεύουν τον διανοούμενο Κρητικό λογοτέχνη Νίκο Καζαντζάκη. Ο Ζορμπάς όμως είναι μία ύπαρξη αχόρταγη, ινατσιάρης,^[1] χωρίς προκαταλήψεις και δέχεται ατάραχα τη φτώχια, τη ζωή και το θάνατο σε μία σφιχτή αγκαλιά.

Πέρασαν πολλά χρόνια από τότε που το βιβλίο μου έγινε κόκκινο από τις μολυβιές που τραβούσα όταν τυχαία έμαθα από τον πατέρα μου, ότι το πραγματικό μας επώνυμο ήταν Λόκας[2]. Ο παππούς μου ονομάζονταν Κωνσταντίνος Λόκας, εκ του Ζάρκου Τρικάλων ορμώμενος. Τον πατέρα μου, λοιπόν, τον γνώριζαν όλοι στη Λάρισα ως ο «γιός του Ζορμπά». Ο παππούς μου –κι αναφέρω σήμερα «σαν στρατιώτης σε στρατηγό»[3]– που έζησε με το δικό του διαφορετικό τρόπο τη ζωή του, κηρύσσοντας το διονυσιακό έρωτα της ζωής, αυτού του «φαγά, πιοτή, δουλευταρά και αλήτη»[4] Ζορμπά, πεισματάρικα κι εκείνος, στη συνοικία «Ταμπάκικα» ή «Ταμπαγλί» της Λάρισας. Ήταν μία συνοικία με συντεχνίες των βυρσοδεψών, των σαμαράδων, των τσαρουχάδων και των σανδαλοποιών που είχαν εκεί τα εργαστήριά τους. Η συνοικία αυτή ήταν από τις φτωχότερες συνοικίες της Λάρισας, που την συνόδευε και η φήμη της κακόφημης.

Ο παππούς μου, το πιο δυνατό «κουτσαβάκι»[5], όπως έλεγε ο μακαρίτης πατέρας μου, κατάφερε το ακατόρθωτο: να πείσει ότι οι πράξεις έχουν μεγάλη σημασία, όποιες κι αν είναι αυτές! Σε μία εποχή όπου η καθημερινότητά μας διακατέχεται από την αγωνία και τον φόβο, ο Αλέξης Ζορμπάς[6] –είτε ως λογοτεχνικός ήρωας, είτε ως κινηματογραφικός χαρακτήρας, είτε ως βιωματική προσωπικότητα– μάς μαθαίνει κάτι ουσιαστικό. Αυτό που ενδεχομένως λείπει από τη ζωή μας, το έχουμε παραγνωρίσει και αντικαταστήσει με πρόσθετα, ποικιλότροπα άγχη˙ τον τρόπο να αγαπάμε τη ζωή, κοιτάζοντάς την στα μάτια.

Μου λείπει πολύ ένα εγχειρίδιο αγάπης για τη ζωή!

[1] Πεισματάρης. Γνωστή και η φράση «το ινάτι βγάζει μάτι…».

[2] Μέχρι σήμερα στη Λάρισα υπάρχει η Βιομηχανία Επίπλων «Λόκα».

[3] Νίκος Καζαντζάκης, Αναφορά στον Γκρέκο, Αθήνα 2014, σελ. 16.

[4] Νίκος Καζαντζάκης, Αναφορά στον Γκρέκο, Αθήνα 2014, σελ. 441-454.

[5] Παλικαράς, Μάγκας, Νταής.

[6] Για τον βίο και την πολιτεία του αληθινού Γιώργη Ζορμπά, του αυθεντικού, βλ. Γιάννης Αναπλιώτης, Ο αληθινός Ζορμπάς και ο Νίκος Καζαντζάκης, εκδ. Δρόμων, Αθήνα 2003. Γιώργος Στασινάκης, Καζαντζάκης-Ζορμπάς, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 2017.