Ταξινομήθηκαν πρόσφατα και είναι διαθέσιμα στους μελετητές της ΕΒΕ δύο ενδιαφέροντα ιδιωτικά αρχεία που δωρήθηκαν από τους κληρονόμους των δημιουργών τους μαζί με αντίστοιχες οικογενειακές βιβλιοθήκες: Το αρχείο του Δημητρίου Σ. Ψύχα και των παιδιών του (Αικατερίνης, Άγι και Ιδομενέα) και το αρχείο του πρωτεργάτη της ελληνικής μαρξιστικής ιστοριογραφίας Γιάν(ν)η Κορδάτου (1891-1961).
Α. Αρχείο Ψύχα (Ψχ)
Το καλοκαίρι του 2020 ο κ. Μάριος Ψύχας πρόσφερε στην ΕΒΕ 130 αξιόλογα ελληνικά, λατινικά, γαλλικά, ιταλικά και αγγλικά βιβλία του 16ου-19ου αι., που ήταν κληρονομιά των προπατόρων του. Μεταξύ τους είχε περιλάβει μερικά σημειωματάρια ή τετράδια του παππού του Ιδομενέα Ψύχα (1875-1956), δικηγόρου και ερασιτέχνη ποιητή, που έζησε για δεκαετίες στην Αίγυπτο. Η ανταπόκριση του Τμήματος Χειρογράφων ενθάρρυνε το δωρητή να προσφέρει κι άλλο υλικό του οικογενειακού αρχείου του, και ιδίως 750 επιστολές από το 1858 ως το 1952, 63 φωτογραφίες (μερικές είναι των πρωτοπόρων Ελλήνων φωτογράφων Π. Μωραΐτη, Ξ. Βάθη και Σ. Βενιού), καρτ-ποστάλ από την Πόλη των αρχών του 20ου αι., φιλολογικά κατάλοιπα του Ιδομενέα, κυκλαδίτικα έγγραφα της Τουρκοκρατίας, διάφορα άλλα ενθύμια και το γεμάτο εκπλήξεις χειρόγραφο ιστορικό «περί της οικογενείας των εξ Άργους Ψύχα», έργο του πατέρα του Ιδομενέα Δημητρίου Ψύχα (1837-1909). Χρειάστηκαν μήνες ώσπου να ταξινομηθεί και να καταγραφεί σωστά όλο αυτό το υλικό.
Μέσα από το αρχείο ζωντανεύουν μορφές που θυμίζουν μυθιστορήματα: Ο γενάρχης της οικογένειας Σωτήριος Ψύχας, μισθοφόρος του Μεχμέτ Αλή και ύστερα του Ιμπραήμ στην πολιορκία του Μεσολογγιού, που παντρεύεται στην Πάτρα μια Τουρκάλα της Τριπολιτσάς, και τελικά φανερώνεται πάλι στην Αργίτισσα μάνα του σαν άλλος Οδυσσέας· ο γιος του Δημήτριος που παίρνει τα όπλα κατά του Όθωνα στο κίνημα του Ναυπλίου (1862) και μετά αρπάζει από τη Νάξο την κόρη του άρχοντα Δομένικου Βαρότση (έχει διασωθεί η ερωτική τους αλληλογραφία)· ο δεσπότης θα καταπραΰνει την οργή του πεθερού, αλλά ο γαμπρός δυσκολεύεται να σταδιοδρομήσει στο Δημόσιο, γιατί αν και συγγενής του Κουμουνδούρου, δίνει την εντύπωση πως φέρεται σαν οπαδός του Βούλγαρη… Πλάι του κάποτε ο αδερφός του Νικόλαος, στρατιωτικός και αντάρτης στην Κρήτη (1867), αρειμάνιος με τη γενειάδα του στο συριανό φωτογραφείο του Βενιού. Πιο ύστερα, στην Αθήνα, οι φοιτητικές και κοσμικές παρέες του Ιδομενέα με επίδοξους καλλιτέχνες και ποιητές (όπως ο παντοτινά απένταρος Μαρτζώκης), η φυγή στο Κάιρο και ο κρυφός του γάμος με τη Γερμανίδα Αμάντα Μάντσκε, τα βάσανα της ξενιτιάς και η ζέστη της Αιγύπτου, τα σχέδια με τον αδερφό του Άγι για καριέρα στη Γαλλία, που όπως και άλλα πολλά θα τη σταματήσει ο πόλεμος.
Σύντομη περιγραφή του αρχείου έχει αναρτηθεί από τα ΓΑΚ στην ιστοσελίδα του Εθνικού Ευρετηρίου Αρχείων. Το Τμήμα Χειρογράφων διαθέτει επίσης εξασέλιδο κατάλογο του αρχείου, πλουτισμένο με την αναλυτική καταγραφή 19 εγγράφων της Τουρκοκρατίας, μερική αποδελτίωση διαφόρων αρχειακών σημειώσεων από τα βιβλία της δωρεάς, και γενεαλογικά δέντρα της οικογένειας.
Μιχάλης Κοκολάκης
Ιστορικός
Leave A Comment