«Χρυσοπράσινο φύλλο ρηγμένο στο πέλαγο» 

(Λεωνίδας Μαλένης)

Αποκαθαρμένοι από τον αφόρητο πόνο, έρχονται να θυμηθούν και να ορίσουν το μέλλον όλοι μαζί, Ελληνοκύπριοι, Τουρκοκύπριοι, Έλληνες μέσα από μία έκθεση – σταθμό αφιερωμένη στα γεγονότα του 1974 στην Κύπρο . Το ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, σε συνεργασία με τη Βουλή των Αντιπροσώπων της Κύπρου με αφορμή την επέτειο των 50 ετών της αποκατάστασης της δημοκρατίας στην Ελλάδα και της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο, σε συνεργασία με περισσότερους από 150 φορείς σε Ελλάδα και Κύπρο δημοσίου και ιδιωτικού χαρακτήρα και περισσότερα από 80 πρόσωπα και οικογένειες διοργάνωσαν στο κτήριο του Παλιού Καπνεργοστασίου μια έκθεση  – σταθμό, ένα corpus αναφοράς για το θεσμό της δημοκρατίας και για τις τραγικές συνθήκες της εκτροπής από το δημοκρατικό πολίτευμα. 

Η έκδοση που συνοδεύει την έκθεση μεταφράζεται σε δύο γλώσσες: αγγλικά και τουρκικά, αποτελεί από μόνη της μια έκφραση επιθυμίας, αλληλεγγύης και συμφιλίωσης μεταξύ των Ελληνοκυπρίων, Τουρκοκυπρίων και Ελλήνων. Εικόνες από τα γεγονότα της εποχής , έργα τέχνης αλλά και ποιήματα, έρχονται να συγκινήσουν στο έπακρο τον αναγνώστη. Για μια ακόμα φορά στην ιστορία των πολεμικών συρράξεων, το παρασκήνιο θα φωτίσει τον παραλογισμό και την «αβάσταχτη ελαφρότητα» αποφάσεων ανθρώπων χωρίς την ικανότητα τελεολογικής προσέγγισης της ίδιας της ιστορίας αλλά και της δικής τους μοίρας

Στο προλογικό της σημείωμα, η Αννίτα Δημητρίου, Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων της Κυπριακής Δημοκρατίας, αναφέρει χαρακτηριστικά για την εντυπωσιακή μεταστροφή της ζωής στο νησί, «δεν έπαψε ποτέ να οικοδομεί ένα καλύτερο αύριο για όλους, Ελληνοκύπριους, Τουρκοκυπριους, Μαρωνίτες, Αρμένιους και Λατίνους επαληθεύοντας, στις πιο αντίξοες συνθήκες, τα λόγια του πρώτου Έλληνα νομπελίστα ποιητή Γεωργίου Σεφέρη, ότι η Κύπρος είναι ένας τόπος όπου το θαύμα λειτουργεί ακόμη».

Ο πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων Κωνσταντίνος Τασούλας χαιρετίζει την έκδοση με ένα ποίημα του Κωστή Παλαμά. 

«Καλώς μας ήρθατε παιδιά! Στην Κύπρο την αέρινη,

Στη Μακάρια γη.

Στ΄ ωραίο πολύπαθο κορμί η αγνή ψυχή δεν έσβυσε.

Και ζη , και ζη, και ζη!».

Ο ποιητής Κυριάκος Χαραλαμπίδης αναφέρει σε ένα ποιητικό πεζό με βαθύ ανεκτικό και εύστοχο λόγο την αξία της γλώσσας «φυσικά η ντοπιολαλιά χρωματίζει τη γλώσσα και ανακινεί ζωογόνες ουσίες που είναι σύμφυτες με την αρχέγονη καταγωγή της…. Επιχειρώ με το ποιητικό μου δοξάρι να καταστήσω τη γλώσσα μας στραγγιστήρι των πολιτισμικών μας διαστρωματώσεων και να την ενεργοποιήσω μουσικά..». Αλλά και σε προσωπικές οικογενειακές στιγμές που μόνο ένας ποιητής θα μπορούσε να θησαυρίσει την ένταση , το βάθος της στιγμής και ενέργειας. 

Ο Ανδρεάς Ι. Βοσκός, ομότιμος καθηγητής ΕΚΠΑ, συγκινεί βαθιά με τη φράση του «εγώ σε εμφύλιο πόλεμο δεν πάω, (τι είδους ομηριστής θα ήμουν τότε!) αν πλακώσουν οι Τούρκοι, τότε θα πάω» αναφερόμενος στο άκουσμα του πολέμου με τους Τουρκοκύπριους αδελφούς.

Ο Ευάνθης Χατζηβασιλέιου,  καθηγητής ΕΚΠΑ. Γενικός Γραμματέας του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, και στον οποίο σε μεγάλο βαθμό οφείλεται η διοργάνωση αυτής της ομαδικής έκθεσης και η εξαιρετική έκδοση, αναπτύσσει ένα λογοτεχνικό κείμενο, άγγιγμα ψυχής, για το πώς τα γεγονότα σημάδεψαν τα εφηβικά του χρόνια αλλά και όλη την υπόλοιπη επαγγελματική του πορεία. 

Ο Πασχάλης Κιτρομηλίδης, μέλος της Ακαδημίας Αθηνών , ομότιμος καθηγητής ΕΚΠΑ, αναφέρεται στο συναίσθημα της απώλειας αλλά αναπτύσσει αναστοχαστικά μια μακρά πορεία τραγικού προορισμού για το νησί που ξεκινάει από το 1821 με την Επανάσταση και αργότερα με τη σύσταση του νέου ελληνικού κράτους και τις παράλληλες ιστορίες επιτυχίες και ήττας, τονίζοντας την οριστική,  μεγάλη απουσία του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού από τα παράλια της Μ. Ασίας και τις όποιες απειλές ως απότοκο των γεγονότων.    

Ο Πέτρος Παπαπολυβίου, αναπληρωτής καθηγητής Πανεπιστημίου Κύπρου, θυμάται, αναπολεί και ολοκληρώνει με το εμφατικό συμπέρασμα: «η μεγαλύτερη απώλεια που είναι αδύνατο να αναπληρωθεί, από όσα πολύτιμα αφήσαμε πίσω, είναι τα κοιμητήρια μας, με όσους και όσες αναπαύονται εκεί. Εδώ και αιώνες».

Η Άννα Μαραγκού, αρχαιολόγος –ιστορικός, μητέρα και γιαγιά, μας δίνει την αρχιτεκτονική της κατοίκησης στο Βαρώσι, τότε και τώρα. Εικόνες που θεωρούνται δεδομένες , οι ανθισμένες λεμονιές και αμυγδαλιές, η χαρά που δίνει το ξύπνημα της φύσης, δεν είναι δεδομένες σε μια ρημαγμένη πόλη « Υπάρχει μια νέα δημοφιλής ορολογία για την πόλη μου, διαφημίζεται ως “dark tourism”! Προσφέρεται κάτι το ανώμαλο που διεγείρει αρρωστημένες φαντασίες, κάτι περίεργο, μια εμπειρία πρωτόγνωρη».  

Η έκδοση δίνει αισθήματα βαθιάς συγκινήσεις και πολλές αναστοχαστικές ευκαιρίες. Πόσο απέχουμε σαν χώρα από την πιθανότητα μιας επανάληψης του τραγικού στα θέματα εδαφικών διεκδικήσεων; Ποια θα ήταν η καλύτερη λύση για τη Κύπρο και πόσο κοντά βρίσκεται μια τέτοια προοπτική; Το μεταναστευτικό, εξαιτίας του πολέμου, έφερε στη χώρα και την υπόλοιπη Ευρώπη πολλούς ανθρώπους εξαιρετικά καλλιεργημένους με ιστορία και πολιτισμό αιώνων στη χώρα τους. Πολλοί  δεν τα κατάφεραν να διασχίσουν το Αιγαίο. Πόσο απέραντος πόνος υπάρχει στις εμπόλεμες χώρες στις μερες μας και πόσο αλήθεια μπορούμε να είμαστε θετικοί για την εξάλειψη από τον πλανήτη του ανθρώπινου πόνου εξαιτίας των πολεμικών συρράξεων σε μια εποχή που έχει χαρακτηρισθεί ως εθνικοποίηση και περιχαράκωση της έννοιας «χώρα –κράτος».