Ποια ήταν η σχέση του Φώτη Κοντογλου με το Άγιον Όρος; 

– Πόσο επηρέασε τη ζωγραφική του και διαμόρφωσε τις πνευματικές του αναζητήσεις;

– Τι επιρροή άσκησε στη λογοτεχνική του πένα; 

Η νέα έκθεση της Αγιορειτικής Εστίας επιχειρεί να φωτίσει, μέσα από τα έργα και τις αφηγήσεις του Φώτη Κόντογλου, τη σχέση του με την τέχνη και τη ζωή στο Άγιον Όρος.

Το πρώτο ταξίδι στο Άγιον Όρος στα 1922–΄23. Οι επόμενες επισκέψεις, τα προσκυνήματα, οι περιπλανήσεις, η αδελφική σχέση με αγιορείτες μοναχούς στα ασκηταριά των Καυσοκαλυβίων και, κυρίως, η επαφή του με τα έργα των μεγάλων αγιογράφων, όπως οι Μανουήλ Πανσέληνος, Θεοφάνης ο Κρης, Φράγκος Κατελάνος, επηρέασαν καθοριστικά τη μετέπειτα εξέλιξη του ζωγραφικού και αγιογραφικού του έργου.

Τεκμήρια της παρουσίας του στην Αθωνική Πολιτεία, σχέδια με μελάνι σε χαρτί, τέμπερες, αγιογραφίες, επιστολές, εκδοτικό έργο, προσωπικά αντικείμενα και κυρίως αναμνήσεις καρδιάς καταγράφονται στην έκθεση της Αγιορειτικής Εστίας, που ξεκινάει στις 23 Οκτωβρίου 2025 στον εκθεσιακό της χώρο με την πολύτιμη συνεργασία των φορέων:

Ιερά Κοινότης του Αγίου Όρους Άθω ∙ Ιερά Μονή Γρηγορίου ∙ Ιερά Σκήτη Αγίας Τριάδος Καυσοκαλυβίων ∙ Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου ∙ Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο ∙ Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων ∙ Αρχείο ΕΡΤ ΑΕ ∙ Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών ΑΠΘ ∙ Βιβλιοθήκη & Κέντρο Πληροφόρησης ΑΠΘ ∙ Κεντρική Δημοτική Βιβλιοθήκη Θεσσαλονίκης Λύκειον των Ελληνίδων ∙ Οικογένειες Παναγιώτη & Φώτη Μαρτίνου

Ο εικαστικός Γιώργος Κόρδης στο εισαγωγικό του κείμενο στον υπό έκδοση κατάλογο της έκθεσης σημειώνει:

Άγιον Όρος, ένα ταξίδι ζωής

Ο Φώτης Κόντογλου υπήρξε μεγάλη και σημαντική μορφή για την εξέλιξη του νεοελληνικού πολιτισμού. Όχι μόνο για όσα ο ίδιος προσωπικά έκανε στον χώρο της ζωγραφικής και της λογοτεχνίας, αλλά και για όσα ενέπνευσε σε άλλους, που ακολούθησαν λίγο έως πολύ το κάλεσμά του για επιστροφή στην παράδοση. 

Ο Κόντογλου επηρέασε όσο ελάχιστοι τη διαμόρφωση της εκκλησιαστικής ζωγραφικής, επιτυγχάνοντας κάτι που λίγοι κατόρθωσαν στην ιστορία της τέχνης· να επαναφέρει στη ζωή μια ξεχασμένη, για περίπου έναν αιώνα, τεχνοτροπία, τη λεγόμενη βυζαντινή, και να την καθιερώσει ως την κατάλληλη για τη γραφή των εκκλησιαστικών εικόνων της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Δίχως τον Φώτη Κόντογλου η ιστορία της νεοελληνικής τέχνης θα ήταν διαφορετική. [….] Η άλλη μεγάλη εμπειρία που αποκόμισε από την επίσκεψή του στο Άγιον Όρος ήταν η ανακάλυψη της ζωγραφικής που βρήκε κυρίως στα μεγάλα καθολικά. Χωρίς να έχει αφήσει εκτενείς γραπτές αναφορές και περιγραφές, φαίνεται πως συγκλονίστηκε από τη βυζαντινή ζωγραφική, την οποία είδε για πρώτη φορά στη ζωή του σε τέτοια έκταση και ποιότητα και η οποία ήταν για εκείνον μια αποκάλυψη. Ανατράπηκε πλήρως η κακή εντύπωση που είχε για τη βυζαντινή ζωγραφική, προφανώς εξαιτίας της εγκύκλιας δυτικής παιδείας του. Δεν μπορούσε να πιστέψει πως εκεί υπήρχε αυτή η τέχνη, που, όπως λέει ο ίδιος, είχε έργα που με «μια τέτοια καλλιτεχνική σοφία» και που είναι «γιομάτα από τόσο έντονο ρυθμό» [….]

Ο Κόντογλου είδε τη βυζαντινή ζωγραφική παράδοση ως πολύτιμη παρακαταθήκη με την οποία διαλέχθηκε και την οποία δεν αντέγραψε δουλικά με τρόπο φωτοτυπικό. Έτσι, το έργο του, ενώ έχει σαφείς αναφορές σε «σχολές» και ρεύματα της βυζαντινής περιόδου, διαθέτει ευδιάκριτο προσωπικό χαρακτήρα, ύφος δικό του και μια πολύ όμορφη εσωτερική εξέλιξη και διαδρομή.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Διάρκεια έκθεσης: 23 Οκτωβρίου 2025 έως 21 Μαρτίου 2026

Τα επίσημα εγκαίνια της έκθεσης θα τελέσει η Α.Ε. ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Κωνσταντίνος Αν. Τασούλας, την Κυριακή 26 Οκτωβρίου.

Επισκέψεις κοινού:

Δευτέρα, Τετάρτη: 09.00–16.00

Τρίτη, Πέμπτη, Παρασκευή: 09.00–20.00 

Σάββατο: 09.00–15:00

Τελευταία είσοδος 30΄πριν το κλείσιμο της έκθεσης

Κυριακή: κλειστά

Οργανωμένες ομάδες, εκπαιδευτικές επισκέψεις σχολείων κατόπιν ενημέρωσης στο τηλέφωνο 2310263308 

Είσοδος ελεύθερη

ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΗ ΕΣΤΙΑ

Εγνατία 109, 546 35 Θεσσαλονίκη

Τ. +302310263308 & 2310250648

agioritikiestia.gr | [email protected] | eshop.agioritikiestia.gr