Γράφει η Βένια Παστάκα

Ιστορικός Τέχνης

Η έκθεση της εικαστικού Τούλας Λιασή με τίτλο «Where Have You Been / Πού ήσουν;» δημιουργήθηκε μέσα από ένα προσωπικό τραγικό γεγονός που ξεπερνά τα όρια της ατομικής μνήμης και αγγίζει το συλλογικό τραύμα. Γεννημένη στην Καρπασία το 1957, η καλλιτέχνιδα φέρει εντός της το αποτύπωμα της κυπριακής τραγωδίας του 1974 καθώς ο αδελφός της, στρατιώτης τότε, υπήρξε αγνοούμενος μετά την τουρκική εισβολή και εντοπίστηκε πολλά χρόνια αργότερα σε ομαδικό τάφο. Η τραγική αυτή εμπειρία αποτελεί τον πυρήνα γύρω από τον οποίο υφαίνεται το έργο της εικαστικού. Το ερώτημα, «Πού ήσουν;» είναι η φράση που δεν ειπώθηκε ποτέ, η ανάγκη για διάλογο με τους απόντες αλλά και η διαρκής αγωνία της αναμονής. Μέσα από αυτή την ερώτηση, η Λιασή κατορθώνει να μετατρέψει την προσωπική της ιστορία σε συλλογική εμπειρία, δίνοντας φωνή και για τους άλλους αγνοούμενους και τις οικογένειές τους.

Στην έκθεση, η καλλιτέχνιδα αξιοποιεί διαφορετικά μέσα (φωτογραφία, εγκαταστάσεις, επεξεργασμένες εικόνες) για να δημιουργήσει ένα περιβάλλον όπου η μνήμη παίρνει σωματική υπόσταση. Κεντρική θέση κατέχουν τα 27 φωτογραφικά πορτρέτα που απεικονίζουν στιγμές από την παιδική και νεανική ηλικία της ίδιας και του αδελφού της. Τοποθετημένα σε φόντα έντονων χρωμάτων, τα ασπρόμαυρα πρόσωπα αποκτούν μια νέα διάσταση. Η χρήση του φωτός λειτουργεί συμβολικά, φέρνοντας στο προσκήνιο την ενέργεια της μνήμης, ακόμη κι όταν το σώμα λείπει. Ένα από τα πιο δυνατά έργα της έκθεσης είναι η επεξεργασμένη εικόνα του κρανίου του αδελφού της όπου χωρίς ίχνος μελοδραματισμού, η Λιασή επιλέγει τη σιωπή ως γλώσσα. Δεν προσφέρει στον θεατή μια εύκολη συγκίνηση, αλλά τον καλεί να σταθεί απέναντι στην ωμή πραγματικότητα της απώλειας.

Η δύναμη της δουλειάς της έγκειται ακριβώς σε αυτή την ισορροπία ανάμεσα στην ευαισθησία και στη νηφαλιότητα. Παρά το τραγικό περιεχόμενο, η καλλιτέχνιδα δεν εγκλωβίζεται στο σκοτάδι. Χρησιμοποιεί το χρώμα για να αντισταθεί στη μονοχρωμία του πένθους. «Το τραγικό δεν σημαίνει απαραίτητα μαύρο», μοιάζει να μας υπενθυμίζει. Έτσι, τα έργα της δεν είναι μόνο μνημεία απώλειας, αλλά και χώροι ελπίδας, πεδία διαλόγου με το παρελθόν που επιμένει να ζητά δικαίωση.

Η Τούλα Λιασή, μέσα από το έργο της, δεν υπόσχεται λύτρωση αλλά μας υπενθυμίζει ότι το ερώτημα που θέτει τόσο ισχυρό στον τίτλο της έκθεσης, παραμένει ανοιχτό και πως το καθήκον της μνήμης είναι να διατηρεί ζωντανό αυτό το ερώτημα. Η έκθεσή της είναι ένα κάλεσμα προς όλους μας να μην αφήσουμε τη σιωπή να γίνει λήθη, αλλά να τη μετατρέψουμε σε γόνιμο σκέψης πάνω στον όλεθρο και το παράλογο που φέρει η ενέργεια του πολέμου.