Βάση και της παιδικής λογοτεχνίας είναι οι προφορικές ιστορίες, μύθοι και παραμύθια που περνούσαν για αιώνες από γενιά σε γενιά.

Βάση και της παιδικής λογοτεχνίας είναι οι προφορικές ιστορίες, μύθοι και παραμύθια που περνούσαν για αιώνες από γενιά σε γενιά. Το φαινόμενο αυτό είναι κοινό για πολλά μέρη του κόσμου, ενώ χαρακτηριστικό παράδειγμα για τη χώρα μας είναι ότι η πρώτη καταγεγραμμένη μορφή των μύθων του Αισώπου εμφανίζεται το 400 μ.Χ, ενώ ο Αίσωπος έζησε τον 7ο αιώνα π. Χ. Μάλιστα θεωρείται πιθανό ότι τουλάχιστον κάποιοι από τους μύθους που του αποδίδονται, ήταν ακόμα παλιότεροι και ο ίδιος τους συγκέντρωσε και τους τελειοποίησε. Με πρωταγωνιστές ζώα, απλή πλοκή και εύληπτο νόημα, οι μύθοι του Αισώπου αγαπήθηκαν πολύ από τα παιδιά. Οι μύθοι εκτυπώθηκαν για πρώτη φορά ήδη τον 15ο αιώνα, και ακόμα και σήμερα θεωρούνται κλασικά έργα της παγκόσμιας παιδικής λογοτεχνίας.

Σταδιακά, με τη διάδοση της τυπογραφίας και την μετατόπιση του ενδιαφέροντος για το παιδί, από έναν μικρό ενήλικα σε μια προσωπικότητα με ξεχωριστές ανάγκες, ξεκίνησε η κυκλοφορία βιβλίων που απευθύνονταν σε παιδιά, αν και το περιεχόμενο τους ήταν διδακτικό, χριστιανικό και ηθικοπλαστικό και καθόλου ψυχαγωγικό. Το 1658 κυκλοφόρησε το πρώτο βιβλίο που θεωρείται ότι απευθυνόταν αποκλειστικά σε παιδιά. Πρόκειται για το Orbis Pictus του τσέχου φιλόσοφου John Amos Comenius. Θα μπορούσε να θεωρηθεί μια παιδική εγκυκλοπαίδεια αφού ήταν χωρισμένο σε κεφάλαια με θεματικές όπως η θρησκεία, βοτανολογία, ζωολογία κτλ. που συνοδευόταν από σχετικές ξυλογραφίες. Η επίδραση του στην εκπαίδευση των παιδιών ήταν μεγάλη καθώς ήταν το πρώτο βιβλίο που συνδύασε κείμενο και πληροφορία με εικόνα.

Comenius Orbis Pictus

Η θεματολογία έγινε ευρύτερη και το πλήθος των εκδόσεων μεγαλύτερο στις αρχές του 19ου αιώνα όταν το χαρτί έγινε φθηνότερο και η απόκτηση ενός βιβλίου ευκολότερη για τον περισσότερο κόσμο. Ωστόσο, η εικόνα που έχουμε σήμερα για τα παιδικά βιβλία, ξεκίνησε να διαμορφώνεται μετά το 1920, όταν ήταν πλέον εφικτή η μαζική εκτύπωση έγχρωμων βιβλίων. Πλέον, το παιδικό βιβλίο έγινε ένας αυτόνομος κλάδος της λογοτεχνίας.

Σήμερα τα παιδικά βιβλία είναι από τους πυλώνες της παγκόσμιας λογοτεχνίας με εκατομμύρια πωλήσεις σε όλο τον κόσμο. Βιβλιοπωλεία, εκδοτικοί οίκοι, βιβλιοθήκες με προσανατολισμό αποκλειστικά στα βιβλία για παιδιά επενδύουν σε αυτόν τον συνεχώς αναπτυσσόμενο κλάδο της αγοράς του βιβλίου.

Η χώρα μας δεν είναι εξαίρεση. Κάθε χρόνο γράφονται, μεταφράζονται και εκδίδονται χιλιάδες παιδικά βιβλία, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων είναι υψηλού επιπέδου. Άλλωστε, τα παιδιά είναι ιδιαίτερα αυστηροί κριτές και οι παιδικές εκδόσεις ένας απαιτητικός κλάδος. Κείμενο, εικονογράφηση, επιμέλεια, ποιότητα χαρτιού, παίζουν το ρόλο τους στο να αγαπηθεί ένα βιβλίο. Η ιστορία πρέπει να είναι εύληπτη αλλά όχι αφελής, η εικονογράφηση ευχάριστη, φιλική και συνοδευτική χωρίς να γίνεται κραυγαλέα, το χαρτί ευχάριστο στην αφή και βέβαια ανθεκτικό αφού συχνά τα παιδικά βιβλία «κακοπαθαίνουν».

Και βέβαια η θεματολογία, εδώ και αρκετά χρόνια, δεν περιορίζεται στα παραμύθια και τα τραγουδάκια, αλλά καλύπτει τα έργα της κλασικής λογοτεχνίας, την τέχνη, την ιστορία, τις επιστήμες, τον αθλητισμό, την οικολογία και τόσα άλλα.

Στην Ελλάδα έχουμε την τύχη να υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι στο χώρο των εκδόσεων που αγαπούν την παιδική λογοτεχνία και ασχολούνται συστηματικά με αυτή. Άλλωστε, η μυθολογία, η ιστορία, το φυσικό περιβάλλον της χώρας μας είναι μια ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης.

Φέτος στη χώρα μας γιορτάζουμε τα 200 χρόνια από την κήρυξη της Επανάστασης του 1821.  Πολλές είναι οι εκδόσεις ιστορίας και άλλων κοινωνικών επιστημών που αφορούν στην Επέτειο. Ανάλογα κυκλοφόρησαν και σχετικές παιδικές εκδόσεις που αναδεικνύουν τα γεγονότα και τους ήρωες του 1821. Το βιβλίο Για να ζούμε ελεύθεροι, της Ελένης Σβορώνου από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, με μορφή ερωταπαντήσεων εισάγει τα παιδιά στην ιστορία της οθωμανικής κυριαρχίας, της επανάστασης και της απελευθέρωσης με αναφορές και στην καθημερινή ζωή, τον φιλελληνισμό, τους πρωταγωνιστές του Αγώνα, το Βυζάντιο.

Οι εκδόσεις ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ απευθύνθηκαν σε 22 συγγραφείς και καλλιτέχνες που στις σύντομες ιστορίες τους και τις εικόνες που τις συνοδεύουν στο 21+1 Συγγραφείς γράφουν, καλλιτέχνες εικονογραφούν για το 1821, ταξιδεύουν στο χρόνο με πρωταγωνιστές μικρούς και μεγαλύτερους ήρωες της Επανάστασης, τα γλυπτά της Αφαίας στη γλυπτοθήκη του Μονάχου, έναν έφηβο ποδοσφαιριστή απόγονο του Καραϊσκάκη ακόμα και μια συνταγή για κουλουράκια….

Στο βιβλίο ΗΡΩΕΣ 21 Ήρωες του 1821 των Βασίλη Κουτσιαρή και Γιάννη Διακομανώλη από τις εκδόσεις ΜΙΝΩΑΣ και τη σειρά «40» παρουσιάζονται 21 Ήρωες της Επανάστασης, κάποιο από τους οποίους αν και όχι τόσο γνωστοί, ωστόσο με μεγάλη συμβολή στον  Αγώνα.

Διακομανώλης Γιάννης, Κούτσιαρης Βασίλης, 21 ήρωες 1821, εκδόσεις Μίνωας

Στην προσωπικότητα και την προσφορά του Λόρδου Βύρωνα επικεντρώνεται το βιβλίο Σαν άνεμος, Λόρδος Μπάιρον, της ιστορικού Μαρίας Σκιαδαρέση, από τις εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ. Με τρόπο φιλικό για τα παιδιά παρουσιάζεται η αναχώρηση, η άφιξη και η δράση του άγγλου ποιητή στην επαναστατημένη Ελλάδα, ο αγώνας του, οι απογοητεύσεις, ο ενθουσιασμός και τελικά ο θάνατός του. Το βιβλίο ανήκει στη σειρά «Προσωπογραφίες» των εκδόσεων ΠΑΤΑΚΗ.

Στα χρόνια μετά την Επανάσταση και συγκεκριμένα στην περίοδο του Όθωνα αφορά το Μικρά Γατάκια 4: Όθων και Αμαλία. Η ιστορία μέσα από τα μάτια του Όθωνα, όχι όμως του βασιλιά, αλλά της συνονόματης γάτας του. Στη σειρά «Μικρά Γατάκια» των εκδόσεων ΠΑΤΑΚΗ, η συγγραφέας Αργυρώ Πιπίνη συνδυάζει γάτες και ιστορία, γιατί άλλωστε «πίσω από κάθε σπουδαίο άντρα, κρύβεται μια γάτα».

Το 2020 ήταν ακόμα μια ιστορική επέτειος καθώς συμπληρώθηκαν 2500 χρόνια από τη ναυμαχία της Σαλαμίνας. Σε αυτή την καθοριστική στιγμή της ιστορίας, αναφέρεται το βιβλίο των εκδόσεων ΚΕΔΡΟΣ, Εγώ ο Σίκκινος, στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας, της αρχαιολόγου Εύης Πίνη. Το βιβλίο αν και είναι γραμμένο για παιδιά απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες. Πρωταγωνιστής του βιβλίου ο Σίκκινος, δούλος του Θεμιστοκλή  που μέσα από τη διήγηση του ζωντανεύει την εποχή, τα πρόσωπα και τα γεγονότα.

Έυη Πίνη, Εγώ ο Σίκκινος, στη ναυμαχία της Σαλαμίνας, εκδόσεις Κέδρος

Και από την Ιστορία, ίσως στον πιο συναρπαστικό μύθο, αυτόν της χαμένης Ατλαντίδας, η Κίρα Σίνου, στην ιστορική περιπέτεια Ο τελευταίος βασιλιάς της Ατλαντίδας, των εκδόσεων ΚΕΔΡΟΣ αφηγείται τον σκληρό πόλεμο ανάμεσα στην πλούσια και μυθική Ατλαντίδα και την Αθήνα. Όμως ο βασιλιάς Αζάης και η Αθηναία Πύρρα, θα βιώσουν τον μεγάλο σεισμό που θα προκαλέσει τεράστιες καταστροφές στην Αθήνα και τον αφανισμό της Ατλαντίδας.

Από τα αρχαιολογικά ευρήματα του Ακρωτηρίου της Θήρας εμπνέεται η Κατερίνα Σέρβη για να αφηγηθεί την ιστορία της καταστροφής της έκρηξης του ηφαιστείου της Σαντορίνης το 1600 π.Χ. στο Κάρυς, ο μικρός Κυκλαδίτης, Ακρωτήρι Θύρας, 1600 π.Χ. των εκδόσεων ΠΑΤΑΚΗ. Πρωταγωνιστής και εδώ ένας περιφερειακός ήρωας, ο μικρός Κάρυς. Μέσα από τις δικές του αναμνήσεις καταγράφεται η καθημερινή ζωή των ανθρώπων της 2^ης χιλιετίας π.Χ. με φόντο μια από τις μεγαλύτερες φυσικές καταστροφές στην Ιστορία.

Η ελληνική μυθολογία είναι ένα «προνομιακό πεδίο» για τους συγγραφείς και τους σχεδιαστές παιδικών βιβλίων. Εκτός  όμως από τους Θεούς και τους Ήρωες, η μυθολογία είναι γεμάτη και από Τέρατα. Απειλητικά, τρομακτικά και επικίνδυνα, ο Μινώταυρος, η Σκύλλα και η Χάρυβδη, η Σφίγγα, ο Εγκέλαδος , περιγράφουν σε πρώτο πρόσωπο την ιστορία τους! Αυτά και άλλα τέρατα είναι οι πρωταγωνιστές στα Τέρατα της μυθολογίας, του Κώστα Πούλου από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ. Στον αντίποδα, φιλικός, χαμογελαστός και «ανθρώπινος» ο θεός Ποσειδώνας, στον Ποσειδώνα των Γιώργου Κωνσταντινίδη και Σωτήρη Μητρούση από τη σειρά «Μικρή Μυθολογία» των εκδόσεων ΜΙΝΩΑΣ.

Στα βήματα του Αισώπου, οι κλασικοί μύθοι του Λαφονταίν και του Φαίδρου παρουσιάζονται στο βιβλίο Αγαπημένοι μύθοι με ζωάκια, από τις εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ.

Τσιάγκο τσε Μοράις, Ο Άταντας των Μύθων, εκδ. Φυχογιός

Εκτός όμως από την Ελλάδα, η μυθολογία υπάρχει στους πολιτισμούς και άλλων λαών. Το παρελθόν, η ψυχοσύνθεση, η αντίληψη του κόσμου κάθε λαού αποτυπώνεται μέσα στους μύθους του. Οι χάρτες στον Άτλαντα των Μύθων του Τσιάγκο Τζε Μαοραΐς των εκδόσεων ΨΥΧΟΓΙΟΣ ταξιδεύει τα παιδιά σε δώδεκα μαγικούς κόσμους της μυθολογίας.

Η κλοπή της Μαύρης Θρούμπας, του πολύτιμου πετραδιού, είναι ένα μυστήριο που καλείται να λύσει ο Οκτάβιος Παζλ στο υπερωκεάνιο Κουκούτσι. Χρησιμοποιώντας τα μαθηματικά πρέπει να φτάσει στον ένοχο αποκλείοντας τους υπόπτους που ήταν παρόντες στο μπαρ του πλοίου. Αστυνομικό δαιμόνιο και επιστήμη συστρατεύονται για τη λύση του μυστηρίου, από την Λέλα Στρούση στη Μια και μοναδική, Μαύρη Θρούμπα των εκδόσεων ΚΕΔΡΟΣ.

Όταν ο αστρονόμος Διονύσης Σιμόπουλος, περιγράφει το ταξίδι στη ζωή των αστεριών, το αποτέλεσμα δεν μπορεί παρά να είναι συναρπαστικό. Μικροί και μεγάλοι, μπορούν να μάθουν με απλά λόγια κάποια από τα μυστικά του σύμπαντος, τον Ήλιο, τους πλανήτες, τα άστρα, τα τηλεσκόπια. Ας μάθουμε λοιπόν Πως γεννιούνται τ΄ άστρα. Εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ.

Για να φτάσει όμως ο άνθρωπος στη μελέτη του διαστήματος, προηγήθηκαν άλλες εφευρέσεις που άλλαξαν την πορεία της ανθρωπότητας. Αυτές παρουσιάζονται στην Ιστορία των Εφευρέσεων των Κάθριν Μπαρ και Στιβ Γουίλιαμς από τις εκδόσεις ΜΙΝΩΑΣ.

https://blog.bookstellyouwhy.com/bid/230055/a-brief-history-of-children-s-literature

https://blog.bookstellyouwhy.com/the-history-of-childrens-literature-part-1