Η 9η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, «όλα πρέπει να αλλάξουν. ΡΝΣ9», που διοργανώνει το MOMus, παρουσιάζει αφιέρωμα στο έργο και την πρακτική της πρωτοπόρας καλλιτέχνιδας και κινηματογραφίστριας Ester Krumbachová, σε συνεργασία με το Αρχείο Ester Krumbachová, την Εθνική Ταινιοθήκη της Πράγας και την Ταινιοθήκη της Ελλάδος, μέσω της προβολής της ταινίας της Krumbachová Δολοφονώντας το διάβολο (Τσεχοσλοβακία, 1970, 72’), στο πλαίσιο του προγράμματος του 14ου Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας.

Η ταινία θα προβληθεί με αγγλικούς και ελληνικούς υπότιτλους στην Αίθουσα Β της Ταινιοθήκης της Ελλάδος, την Τρίτη 16 Δεκεμβρίου και την Τετάρτη 17 Δεκεμβρίου 2025 στις 21:15. 

Εισαγωγή για την ταινία, καθώς και για το Αρχείο Ester Krumbachová θα πραγματοποιήσει η Νάντια Αργυροπούλου, επιμελήτρια της 9ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, με λόγια του καλλιτέχνo Blaise Kirschner, του οποίου η πρωτοβουλία υπήρξε καθοριστική για την πρόσβαση των ερευνητών στην καλλιτεχνική παρακαταθήκη της Krumbachová. 

Η Ester Krumbachová (1923-1996) είναι κυρίως γνωστή για το μεγάλο και εξαιρετικό έργο της ως σχεδιάστρια κοστουμιών για τον κινηματογράφο και το θέατρο, αλλά η καλλιτεχνική της κληρονομιά περιλαμβάνει ένα εκπληκτικό φάσμα δραστηριοτήτων, όπως καλλιτεχνική διεύθυνση, συγγραφή σεναρίων, σκηνοθεσία, μυθοπλασία και θεωρητικά δοκίμια, σχέδιο, ζωγραφική και σχεδιασμό και κατασκευή κοσμημάτων. Οι κινηματογραφικοί κύκλοι της Τσεχίας τη σέβονταν βαθιά ως μια ισχυρή δημιουργική δύναμη και ως μέντορα, περιγράφοντάς την τρυφερά ως «πνευματική γκουρού», ή éminence grise, του κινήματος, αλλά το έργο της παρέμενε μέχρι πρόσφατα ως επί το πλείστον στην αφάνεια, τόσο στην Τσεχία όσο και στο εξωτερικό.

Η Ester Krumbachová εργάστηκε στο θέατρο από το 1953, πρώτα στο České Budějovice και αργότερα στην Πράγα. Συνετέλεσε σε πολλές σημαντικές ταινίες του Τσεχοσλοβακικού Νέου Κύματος, όπως μεταξύ άλλων: Διαμάντια της νύχτας, Μαργαρίτες, Η Βαλερί και η Εβδομάδα των Θαυμάτων της, Μια άμαξα για τη Βιέννη, Το Πάρτι και οι Καλεσμένοι, Γουίτσχαμερ, Καρπός του Παραδείσου και Το αφτί. Το 1970 σκηνοθέτησε τη μοναδική της ταινία, Δολοφονώντας το διάβολο. Από το 1972 της απαγορεύτηκε να συνεισφέρει σε ταινίες μεγάλου μήκους και στην τηλεόραση. Συνεργάστηκε μόνο περιστασιακά σε ταινίες μικρού μήκους με την Krátký Film Praha, με κινηματογραφικά στούντιο έξω από την Πράγα και με αρκετές διεθνείς παραγωγές. Κατάφερε να ξεπεράσει την απαγόρευση μόλις το 1983, όταν δημιούργησε μαζί με τη Věra Chytilová την ταινία Πολύ αργά το απόγευμα ενός Φαύνου. Μετά το 1990 μπόρεσε να επιστρέψει στην κινηματογραφική παραγωγή και η τελευταία της δουλειά περιλάμβανε επιμέλεια σεναρίου, σκηνογραφία και ενδυματολογία για την ταινία Marian (1996).

Τα τελευταία χρόνια σημειώνεται μια ευρεία κριτική επανεκτίμηση του έργου της Krumbachová, με τη συμβολή της να αναγνωρίζεται μέσα από το Notebook του MUBI (Ιανουάριος 2026), το Fashion in Film Festival στο Λονδίνο και το Ηνωμένο Βασίλειο (2025), το κινηματογραφικό πρόγραμμα στο BFI, Southbank, του Λονδίνου (2025), το Metrograph στη Νέα Υόρκη (2024), διεθνή φεστιβάλ κινηματογράφου όπως το IFF Karlovy Vary και του Ρότερνταμ (2024), εκθέσεις στην Πράγα, το Brno και τη Γλασκώβη, και δημοσιεύματα που εστίαζαν στο ιδιαίτερο όραμα της καλλιτέχνιδας. Αυτή η ανανεωμένη προσοχή στο έργο της οφείλει πολλά στα επιτεύγματα του Αρχείου Ester Krumbachová, το οποίο ξεκίνησε το 2016 και διευθύνεται από την επιμελητική οργάνωση ARE που εδρεύει στην Πράγα. Αποστολή του Αρχείου ήταν να ψηφιοποιήσει χιλιάδες σωζόμενα αντικείμενα, γραπτά, σενάρια και σχέδια της Krumbachová και να προάγει νέα καλλιτεχνική και επιστημονική ενασχόληση με την καλλιτεχνική κληρονομιά της. Το 2016, είκοσι χρόνια μετά τον θάνατό της, ο τελευταίος της συνεργάτης, Ivan Paik, χορήγησε στην οργάνωση ARE, στο καλλιτέχνο Blaise Kirschner και σε μια φοιτητική ερευνητική ομάδα από την AAAD της Πράγας, πρόσβαση στο έργο της. Μέχρι τότε, η καλλιτεχνική παρακαταθήκη της υπήρξε απρόσιτη, παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες συναδέλφων, φίλων και ιστορικών του κινηματογράφου.

Το συλλογικό έργο και η αφοσιωμένη έρευνα που οδήγησε στη δημιουργία, τη ζωή και την προσβασιμότητα αυτού του αρχείου τιμά και αντικατοπτρίζει την πρακτική προσιτότητας και ανταλλαγής της ίδιας της Krumbachová. Η πρακτική αυτή τιμάται, μαζί με το έργο της καλλιτέχνιδας, στο πλαίσιο αυτής της Μπιενάλε, ως παράδειγμα επίμονης άρνησης απέναντι στη λήθη και την αδιαφορία, σύνδεσης μέσα από την ελεύθερη σκέψη και τη συσχέτιση, κοινωνικής ποίησης που αποτελεί προϋπόθεση της δυνατότητας.