Στην αυγή του 2026, στον τόπο που γέννησε τη θεατρική πράξη, σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη αλλά και στα περιφερειακά θέατρα, όλο και περισσότερες σκηνές αδυνατούν να εξυπηρετήσουν την όλο και αυξανόμενη «θεατροφιλία» του κοινού, που έρχεται με τη σειρά του αντιμέτωπο με απανωτά φαινόμενα «sold-out».

Παραστάσεις όπως «Ο Εχθρός του λαού» στη ρηξικέλευθη σκηνοθεσία του Thomas Ostermeier, η ανάγνωση του Άρη Μπινιάρη πάνω στο «Φάουστ» του Γκαίτε, «Ποιος Φοβάται τη Βιρτζίνα Γουλφ» σε σκηνοθεσία του Σωτήρη Τσαφούλια, το μνημειώδες έργο του Μπέκετ «Τέλος του Παιχνιδιού», σε σκηνοθεσία Μάκη Παπαδημητρίου, βλέπουν τα ηλεκτρονικά τους εισιτήρια να «ξεπουλάνε» με αστραπιαίες ταχύτητες, κατά την ανάρτησή τους στις σχετικές πλατφόρμες εξυπηρέτησης του κοινού-και όχι αδίκως.

Το κλασικό έργο του Στρίντμπεργκ, σε μετάφραση του Ερρίκου Μπελιέ, εκδόσεις Ηριδανός

Για όσους αρέσκονται στο θεατρικό λόγο και τη μουσικότητα του κλασικού ρεπερτορίου, το Days of Art in Greece ξεφυλλίζει και προτείνει θεατρικές εκδόσεις για όλες τις προτιμήσεις. Εκδόσεις τόσο σπαρταριστές που σχεδόν βλέπει κανείς τα γράμματά τους να παιχνιδίζουνε μπροστά στα μάτια του, φτιάχνοντας την ιδανική συνθήκη για τη σκηνή της φαντασίας και του νου.

Μια αφορμή για επίσκεψη στο σύμπαν του κορυφαίου αμερικανού συγγραφέα Τέννεση Ουίλλιαμς δίνουν οι εκδόσεις των μεταφράσεων των σημαντικότερων έργων του από τον Ερρίκο Μπελιέ. Οι εκδόσεις Ηριδανός προτείνουν στους φίλους του κλασικού ρεπερτορίου την αναζήτηση τίτλων όπως «Ο Γυάλινος Κόσμος», που αποτελεί και ένα από τα πλέον προσωπικά έργα του συγγραφέα. Όπως σημειώνει και ο αείμνηστος Μπελιές, «Αυτή η αναφορά σε μεταστοιχειωμένα προσωπικά δεδομένα που γίνονται θεατρική πράξη αποτέλεσε στην αρχή της σταδιοδρομίας του τροχοπέδη, όμως αργότερα η κριτική τον αποθέωσε διότι αποδείχτηκε πως ο Ουίλλιαμς κατάφερε να πιάσει τον πυρετικό σφυγμό της μεσοαστικής τάξης στην-μετά τον μεσοπόλεμο- Αμερική και να τον μεταφέρει στο κοινό χωρίς φαλκιδεύσεις, αλλά και χωρίς μεσσιανικές συνταγές».

Αν ενδιαφέρεστε για τις θεατρικές διασκευές κλασικών λογοτεχνικών αριστουργημάτων, τότε οπωσδήποτε οφείλετε να καταφύγετε στην ματιά του θεατρικού διδύμου των Λάζαρου Βαρτάνη και Στέφανου Παπατρέχα πάνω στο «Καταραμένο Παιδί» του Ονορέ ντε Μπαλζάκ. Η διασκευή τους κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Κέδρος παράλληλα με τις παραστάσεις που δίνονται κάθε Δευτέρα και Τρίτη στο θέατρο Arroyo. Στον πρόλογό της η αγαπημένη Σοφία Φιλιππίδου καταλήγει: «Γνωρίζουμε πως στο μυθιστόρημα η καρδιά του νεαρού Ετιέν δεν αντέχει τη διαταγή του πατρός του να παντρευτεί την κόρη της κόμισσας Ντε Γκρανλιέ και σωριάζεται στο έδαφος. Δίπλα του πέφτει άπνοη και η αγαπημένη του Γκαμπριέλ. Η πένα όμως των δικών μας συγγραφέων γίνεται εδώ σπαθί και καρφώνεται στις πιο ωραίες, αθώες καρδιές των ερωτευμένων νέων που τολμούν να εμφανιστούν μπροστά στον άκαρδο πατέρα και να ορθώσουν τα όμορφά τους σώματα λέγοντας «όχι!»

Ένα από τα πιο διασκεδαστικά έργα των Ευγένιου Λαμπίς και Μαρκ Μισέλ, το «Ένα καπέλο από ψάθα Ιταλίας», διαβάζει κανείς στην σπαρταριστή μετάφραση του Γιάννη Θηβαίου από τις εκδόσεις Ηριδανός. Από το 1851 μέχρι τα σύγχρονα ανεβάσματά του, το έργο διασκεδάζει το κοινό με τα απρόοπτά του, τον πηγαίο σουρεαλισμό του και τις σατιρικές αιχμές του σε αριστοκρατία και ανώτερη αστική τάξη.

Τη δική του εκδοχή για την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή δίνει ο Κοραής Δαμάτης (εκδόσεις Βακχικόν), μεταγράφοντας το αριστουργηματικό έργο της αρχαιότητας και προτάσσοντας τη ρήση του Θουκυδίδη: «Ή θα είστε ελεύθεροι ή θα είστε ήσυχοι, και τα δύο μαζί δεν γίνονται». Γεννημένος στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, ο Κοραής Δαμάτης έχει υπηρετήσει όλα τα είδη του θεάτρου με επιτυχία και στον παρόν πόνημά του συνδέει την επαναστατικότητα της Αντιγόνης με τους αγώνες που καθόρισαν τη γενιά του (κινήματα νεολαίας, κινητοποίηση κατά του πολέμου στο Βιετνάμ). Η Αντιγόνη αναδεικνύεται τελικά ως μία φυσιογνωμία που καθορίζει τη συλλογική μνήμη των Ελλήνων, με το εξόδιο χορικό άσμα να συγκλονίζει διαχρονικά με την σοφία του: «Λόγια της έπαρσης και της αυθάδειας,/φέρνουν γκρεμούς, πληγές μεγάλες./ Όσο γερνάς, σιγά σιγά μαθαίνεις.»

Σε μια δική του έμπνευση από την «Ορέστεια» του Αισχύλου αλλά και τις ποικίλες εκδοχές του μύθου της Ηλέκτρας, ο Ευγένιος Ο’Νηλ φτιάχνει τη δική του τριλογία υπό τον γενικό τίτλο «Το Πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα». «Ο Γυρισμός», «Οι Κυνηγημένοι», «Οι Στοιχειωμένοι» αναμετριούνται με την πουριτανική κουλτούρα της Νέας Αγγλίας και προβαίνουν σε μια δυναμική, ψυχαναλυτική προσέγγιση των χαρακτήρων που απαρτίζουν τον Οίκο των Μάννον. Το μεταφραστικό επίτευγμα των Κωνσταντίνου Κυριακού και Κατερίνας Μπιλάλη συμπληρώνουν εισαγωγικά σημειώματα που αποκαλύπτουν στον αναγνώστη την ιδιοφυία του συγγραφικού οικοδομήματος του Ο’Νηλ: «… Οι ονηλικοί Μάννον οδηγούνται στην αυτοκαταστροφική συμπεριφορά τους από εσωτερικές ανάγκες και καταναγκασμούς, που ούτε μπορούν να κατανοήσουν ούτε και να ελέγξουν [..]  Αυτή η συνένωση της ελληνικής μυθολογίας και της σύγχρονης ψυχολογίας από τον Ο’Νηλ απέδειξε τελικά την ιδιότητά του ως μεγάλου παγκόσμιου δραματουργού, δημιουργώντας το πρώτο αληθινό απαύγασμα της συγγραφικής δημιουργίας του, που ήταν αδιαμφισβήτητα η τριλογία Το Πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα.»

Το 2006, με την αφορμή των 100 χρόνων από το θάνατο του Νορβηγού συγγραφέα Ερρίκου Ίψεν, ο Νίκος Περέλης με τη θεατρική ομάδα «Άλλη Σκηνή» συμμετείχαν στις παγκόσμιες εκδηλώσεις μνήμης. Οι εκδόσεις Αγγελάκη, με συνεχή αγάπη τόσο για το σύγχρονο ελληνικό έργο όσο και το μεταφρασμένο δραματολόγιο, φιλοξενούν στους καταλόγους των εκδόσεών τους τη διασκευή των Ρένα Κοντογιάννη-Νίκου Περέλη που αναδεικνύει το πόσο σύγχρονο παραμένει αυτό το συγκρουσιακό έργο, τολμώντας παραλληλισμούς με τα σύγχρονα πολιτικά κατεστημένα και τον άνθρωπο που αρνείται να σιωπήσει για τα κάθε λογής εγκλήματα που τελούνται εναντίον της κοινότητας. «Όχλος είναι αυτός που βλέπει το άδικο και δεν ουρλιάζει. Ξεριζώνουν γύρω τα θεμέλιά μας και μας χτίζουν μέσα στην αδιαφορία, στην σκληρότητα και στην βαρβαρότητα. Όλοι ονειρεύονται μια κοινωνική έκρηξη, αλλά η σταθεροποίηση της ύπνωσης συνεχίζεται.»

Σε ένα έργο που ο ίδιος ο συγγραφέας του, Άντον Τσέχοφ, χαρακτήρισε ως κωμωδία, τον «Βυσσινόκηπο» ο μεγάλος σφυγμομέτρης της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης αφουγκράζεται την πτώση μίας τάξης που φθίνει και την αρχή μίας νέας τάξης πραγμάτων που θα οδηγήσει αθροιστικά στην Οκτωβριανή Επανάσταση. Εστιάζοντας στις ακίνητες στιγμές της καθημερινότητας-όπως αποδίδονται μαεστρικά από τον πάντοτε θεατροκεντρικό Ερρίκο Μπελιέ (εκδόσεις Ηριδανός), o «Βυσσινόκηπος» ζωντανεύει ως μία μουσική παρτιτούρα ακριβείας και μία παρακαταθήκη του Άντον Τσέχοφ στην ανθρωπότητα.

Πιάνοντας το νήμα από εκεί που άφησαν οι προκάτοχοί του, Άρθουρ Μίλερ και Ευγένιος Ο’Νηλ, ο Έντουαρντ Άλμπι, στο «Ποιος Φοβάται τη Βιρτζίνια Γουλφ» κοιτάζει με τη σειρά του τί συμβαίνει στο μικρόκοσμο ενός ιδιαίτερου ζευγαριού (σε ένα σπίτι σε πανεπιστημιούπολη των ΗΠΑ), προβαίνοντας σε τομές ως προς τη φρασεολογία και τη ρεαλιστική απεικόνιση των χαρακτήρων. Ιδίως στην περίπτωση ηρώων του έργου όπως ο Τζορτζ και η Μάρθα, η βωμολοχία με βάση τις μέχρι τότε κοινωνικές νόρμες σοκάρει και η εσωτερική τους πτώση αποδίδεται με τα πλέον ζοφερά χρώματα. Οι εκδόσεις Δωδώνη στη σειρά τους για το παγκόσμιο θέατρο φιλοξενούν την πρώτη μετάφραση του έργου στη γλώσσα μας, από την Καίτη Κασιμάτη-Μυριβήλη, που παρουσιάστηκε στο Θέατρο Τέχνης το 1965 (παράσταση σε σκηνοθεσία Καρόλου Κουν).

Μία πιο εκτενής επαφή με το έργο του Σουηδού συγγραφέα Αουγκούστ Στρίντμπεργκ δίνει τη δυνατότητα στον αναγνώστη να κατανοήσει το εύρος της θεματικής του και τα ποικίλα είδη που υπηρέτησε πάντοτε με επιτυχία και τρισδιάστατη ανάπτυξη των θεατρικών χαρακτήρων του. Για όσους καταφύγουν στις αποδόσεις του Ερρίκου Μπελιέ που φιλοξενούνται στους καταλόγους των εκδόσεων Ηριδανός, θα ανακαλύψουν από την αρχή έναν συγγραφέα που εκφράζει στεντορείως την άποψή του για την πτώση του σύγχρονου κόσμου (Η Σονάτα των Φαντασμάτων) αλλά που ταυτόχρονα μπορεί να εξάψει με τις εφιαλτικές εικόνες του την φαντασία μας (Ο Πελεκάνος) και να ελαφρύνει απροσδόκητα την ατμόσφαιρα καταφεύγοντας στη φόρμα του μπουλβάρ (Το Προμήνυμα).

Οι πραγματικά μεγάλοι συγγραφείς δεν σταματούν να μας εκπλήσσουν ποτέ!