Το Διϊδρυματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών του ΕΚΠΑ (ΔΠΜΣ), «Ωκεανογραφία και Διαχείριση Θαλάσσιου Περιβάλλοντος»,  έχει ως γνωστικό αντικείμενο την Ωκεανογραφία η οποία περιλαμβάνει όλους τους επιστημονικούς κλάδους οι οποίοι ασχολούνται με την έρευνα και την διαχείριση του ευρύτερου θαλάσσιου χώρου.

Σημαντικό στέλεχος του προγράμματος αποτελεί ο αναπληρωτής καθηγητής Θαλάσσιας Βιολογίας Διονύσης Ραΐτσος (τμήμα Βιολογίας, τομέας Ζωολογίας-Θαλάσσιας Βιολογίας του ΕΚΠΑ), έχοντας εκπονήσει τη διδακτορική του διατριβή στο Πανεπιστήμιο Plymouth και με εμπειρία που ξεπερνάει πλέον τα 22 χρόνια. Η έρευνά του εστιάζει στην παρατήρηση της θαλάσσιας  βιολογίας και Ωκεανογραφίας, και τις βιοφυσικές μεταβολές που συμβαίνουν σε διάφορα οικοσυστήματα του πλανήτη (Μεσόγειος, Ερυθρά, Βόρεια, Μαύρη θάλασσα, Αραβικός κόλπος, καθώς και στον Παγκόσμιο Ωκεανό, Ατλαντικός, Ινδικός και Ειρηνικός).

Από το 2019, οπότε εκλέχθηκε Επίκουρος Καθηγητής στο ΕΚΠΑ, έχει δημοσιεύσει παραπάνω από 34 εργασίες στα πλέον έγκριτα διεθνή επιστημονικά περιοδικά, ενώ το 2019 συνέστησε την ερευνητική ομάδα Ωκεανογραφίας και Παρατήρησης της Γης– θέτοντας και πάλι ως κύριο άξονα τη μελέτη της βιολογίας των θαλασσών σε σχέση με την αλλαγή του κλίματος, και των τοπικών περιβαλλοντικών συνθηκών. Άλλωστε, όπως δηλώνει και ο ίδιος ο Διονύσης Ραΐτσος στη συνέντευξη που παραχώρησε στο Days of Art in Greece, «η θάλασσα είναι ένας από τους λιγότερο εξερευνημένους κόσμους του πλανήτη».

Στη διδακτορική σας διατριβή μελετήσατε το επιστημονικό αντικείμενο της θαλάσσιας τηλεπισκόπησης. Εξηγείστε μας ποιο είναι ακριβώς το επιστημονικό πεδίο που ασχοληθήκατε και τι σημαίνει για τη περεταίρω εξέλιξη της επιστήμης που θεραπεύετε.

Η θαλάσσια τηλεπισκόπηση είναι η επιστήμη που μας επιτρέπει να “παρατηρούμε” τους ωκεανούς από το διάστημα, μέσω δορυφόρων. Στο διδακτορικό μου επικεντρώθηκα στη μελέτη φυτοπλαγκτονικών οργανισμών και της συνολικής βιομάζας, καθώς το φυτοπλαγκτόν είναι θεμελιώδες για τη θαλάσσια τροφική αλυσίδα αλλά και ρυθμιστής του παγκόσμιου κλίματος. Η διατριβή έθεσε τις βάσεις για μια ευρύτερη προσέγγιση της παρακολούθησης και κατανόησης των θαλάσσιων οικοσυστημάτων υπό την πίεση της κλιματικής αλλαγής.

Έχετε υπάρξει ερευνητής παρατηρητής της γης στο Plymouth Marine Laboratory. Μιλήστε μας λίγο γι’αυτή τη συνεργασία.

Η συνεργασία μου με το Plymouth Marine Laboratory (PML), ένα από τα κορυφαία ευρωπαϊκά ερευνητικά κέντρα για τη θαλάσσια έρευνα και τη θαλάσσια τηλεπισκόπηση, υπήρξε καθοριστική. Εργάστηκα σε διεθνή έργα με στόχο την κατανόηση των μακροχρόνιων αλλαγών στους ωκεανούς και πώς αυτές σχετίζονται με την κλιματική μεταβλητότητα. Εκεί είχα την ευκαιρία να αλληλεπιδράσω με μια εξαιρετική ομάδα επιστημόνων και να αναπτύξω καινοτόμες μεθόδους παρακολούθησης της θαλάσσιας βιοποικιλότητας.

“Η θάλασσα είναι ένας από τους λιγότερο εξερευνημένους κόσμους του πλανήτη”- Διονύσης Ραΐτσος

Είστε συνεργάτης στο ΕΛΚΕΘΕ στον τομέα Δορυφορική Ωκεανογραφία. Θα θέλαμε να μας εξηγήσετε το σκοπό και τα αποτελέσματα αυτών των ερευνών.

Στο ΕΛΚΕΘΕ εργάστηκα για τρία χρόνια, και έχουμε αναπτύξει μια ισχυρή συνεργασία μεταξύ του Πανεπιστημίου και διαφόρων ινστιτούτων του ΕΛΚΕΘΕ. Έχουμε κοινούς διδακτορικούς φοιτητές, διδάσκουμε μαζί μάθημα στο διιδρυματικό μεταπτυχιακό πρόγραμμα Ωκεανογραφίας και συμμετέχουμε σε κοινά ευρωπαϊκά ερευνητικά προγράμματα. Η ομάδα μας χρησιμοποιεί δορυφορικά δεδομένα για να μελετήσει τις φυσικές, βιολογικές και χημικές παραμέτρους των θαλασσών. Μέσα από την παρακολούθηση φαινομένων όπως οι ανθοφορίες φυτοπλαγκτού, οι θαλάσσιες καύσωνες και η θερμοκρασία της επιφάνειας της θάλασσας, μπορούμε να μελετήσουμε πώς αποκρίνεται το θαλάσσιο οικοσύστημα σε διάφορες ανθρωπογενείς πιέσεις (κλιματική αλλαγή, ρύπανση). Οι έρευνες αυτές έχουν άμεσες εφαρμογές στην αλιεία και στις υδατοκαλλιέργειες, στην ποιότητα των υδάτων, αλλά και στην κατανόηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.

Τι μπορεί να σημαίνει για την επιστήμη της Ωκεανογραφίας η ανάπτυξη της Τεχνητής Νοημοσύνης;

Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) φέρνει επανάσταση στην Ωκεανογραφία. Μέσα από τη μηχανική μάθηση μπορούμε πλέον να αναλύουμε τεράστιες ποσότητες δορυφορικών και in situ δεδομένων, να κάνουμε προβλέψεις και να ανιχνεύουμε πρότυπα που δεν είναι εύκολα ανιχνεύσιμα. Εργαζόμαστε ήδη σε αλγορίθμους που εντοπίζουν ανθοφορίες στους ωκεανούς ή ακόμη και εκτιμούν το μέγεθος της φυτοπλαγκτονικής κοινότητας από το διάστημα.

“Ένα έργο που πάντα μου άρεσε είναι ο πίνακας του Vincent van Gogh, “The Starry Night” (1889) — βλέποντάς τον, νιώθω σαν να παρατηρώ την υδροκυκλοφορία της επιφάνειας των ωκεανών, με κυκλωνικές και αντικυκλωνικές δίνες.”-Διονύσης Ραΐτσος

Πόσα μυστικά μας κρύβουν οι ωκεανοί; Τι μας λένε για το μέλλον;

Η θάλασσα παραμένει ένας από τους λιγότερο εξερευνημένους κόσμους του πλανήτη. Μεγάλο μέρος της βιοποικιλότητας, των γεωλογικών διεργασιών και των κλιματικών μηχανισμών που κρύβονται στα μεγάλα βάθη είναι ακόμη άγνωστα. Η κατανόηση αυτών των μηχανισμών είναι κρίσιμη για την πρόβλεψη μελλοντικών κλιματικών αλλαγών και φυσικών φαινομένων.

Μια πιο προσωπική ερώτηση: Ποια είναι η καταγωγή σας και ποιοι παράγοντες σας οδήγησαν να ακολουθήσετε την επιστήμη της θάλασσας;

Μεγάλωσα κοντά στη θάλασσα, στην Κινέτα, όπου περνούσα τέσσερις μήνες τον χρόνο με τον παππού και τη γιαγιά μου. Ο πατέρας μου και ο παππούς μου είχαν ένα μικρό βαρκάκι, και ερχόμουν σε καθημερινή επαφή με το θαλάσσιο περιβάλλον. Από μικρός είχα πάθος με τα ντοκιμαντέρ του Jacques-Yves Cousteau, αλλά και με τα ποιήματα του Νίκου Καββαδία.

“Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) φέρνει επανάσταση στην Ωκεανογραφία”-Διονύσης Ραΐτσος

Υπάρχει κάποιο έργο τέχνης που έχει καθορίσει τις επιστημονικές και αισθητικές σας επιλογές;

Ένα έργο που πάντα μου άρεσε είναι ο πίνακας του Vincent van Gogh, “The Starry Night” (1889) — βλέποντάς τον, νιώθω σαν να παρατηρώ την υδροκυκλοφορία της επιφάνειας των ωκεανών, με κυκλωνικές και αντικυκλωνικές δίνες.