Η παρούσα έκδοση εξετάζει την καλλιτεχνική παραγωγή του 19ου αιώνα, την υποδοχή της, και την ευρεία επιδραστικότητα του πνεύματος μιας πολυσυλλεκτικής και ιδιαιτέρως γόνιμης περιόδου του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Παρουσιάζονται με χρονολογική σειρά τα καλλιτεχνικά ρεύματα (Κλασικισμός, Ρομαντισμός, Ρεαλισμός, Εμπρεσιονισμός, άλλες τάσεις παράλληλα και πέρα από τον Εμπρεσιονισμό), αλλά ταυτόχρονα επισημαίνεται η ως έναν βαθμό συμπόρευσή τους και η απουσία στεγανών που επιτρέπει τη δυναμική αλληλεπίδραση και την ποικιλότροπη ώσμωση των επιμέρους στοιχείων τους. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στις εξελίξεις σε κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό επίπεδο, όπως και στα φιλοσοφικά και λογοτεχνικά κινήματα, στις επιστημονικές ανακαλύψεις, και ιδιαίτερα στις νέες δυνατότητες ταχείας μετακίνησης των ανθρώπων και μετάδοσης των ιδεών. Αυτές οι εξελίξεις σηματοδοτούσαν μια νέα σχέση με τον χώρο και τον χρόνο, συμβάλλοντας στη διαμόρφωση μιας διαφορετικής θεώρησης του κόσμου, που θα αντανακλώνταν και στην τέχνη.

Το κείμενο συνοδεύεται από οπτικό υλικό, η πιστότητα και η ποιότητα του οποίου είναι αποτέλεσμα προσεκτικής επιλογής και επιμελούς επεξεργασίας. Ιδιαίτερη προσπάθεια καταβλήθηκε ώστε οι εικόνες να συμπορεύονται, να συμπληρώνουν και να υποστηρίζουν στον μέγιστο δυνατό βαθμό το κείμενο.

Ο 19ος αιώνας υπήρξε μια ανεπανάληπτα καινοτόμα περίοδος, με το δικό της, απαραγνώριστο στίγμα στην κοινωνική και πολιτική ιστορία, που αποτέλεσε σημείο εκκίνησης για τους μετασχηματισμούς της σύγχρονης εποχής. Η ταχύτατη εναλλαγή των φιλοσοφικών και λογοτεχνικών ρευμάτων αντικατοπτρίζεται στη διαρκή αναζήτηση ταυτότητας και αυτοπροσδιορισμού των αρχιτεκτόνων, γλυπτών και ζωγράφων, με το μοτίβο της «μοντερνικότητας» σταθερά παρόν τόσο στη μορφοπλαστική τους περιπέτεια όσο και στις θεωρητικές τους συζητήσεις. Οι ζυμώσεις και οι μεταβολές αυτές, μαζί με τις τεχνικές κατακτήσεις, έφεραν τους καλλιτέχνες αντιμέτωπους με νέους όρους δημιουργίας και διάθεσης των έργων τους. Η υψηλή προστασία της Αυλής και της Εκκλησίας εκτοπίστηκε από την εύνοια των κριτικών των Salons και των εμπόρων της τέχνης.

Ο Άλκης Χαραλαμπίδης είναι ιστορικός της τέχνης, ομότιμος καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.