*Γράφει η Μαργαρίτα Καταγά

Το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης  εγκαινίασε το 4ο και τελευταίο μέρος του  εκθεσιακού κύκλου “Κι αν οι γυναίκες κυβερνούσαν τον κόσμο;” σε επιμέλεια της καλλιτεχνικής διευθύντριας Κατερίνας Γρέγου μαζί την ομάδα επιμελητών κι επιμελητριών του μουσείου, το οποίο θα ολοκληρωθεί με εκδήλωση – έκθεση το φθινόπωρο του 2024.

Στο 4ο μέρος του, φεμινιστικής διάστασης αφιερώματος στις γυναίκες, το κοινό έχει την ευκαιρία να ανακαλύψει τις σπουδαίες δημιουργίες γυναικών που δεν έχει προβληθεί το έργο τους εκτενώς κατά τη διάρκεια της καριέρας τους.  Στο πλαίσιο αυτού του κύκλου, το ΕΜΣΤ εγκαινιάζει επίσης ένα νέο πρόγραμμα, το SPOTLIGHT, που θα αναδεικνύει σε μεγαλύτερο βάθος την πρακτική ενός καλλιτέχνη της συλλογής του, ξεκινώντας με το έργο της Bertille Bak.

Με το άνοιγμα του 4ου μέρους του κύκλου εκθέσεων το ΕΜΣΤ θα έχει παρουσιάσει συνολικά 18 ατομικές εκθέσεις, εγκαταστάσεις και έργα, αναδεικνύοντας το έργο 40 καλλιτέχνιδων, διαφορετικών ηλικιών και προελεύσεων, αποτυπώνοντας με την πληθυντικότητα των φωνών τους τον διαθεματικό φεμινισμό και την ποικιλία των γυναικείων εμπειριών και ταυτοτήτων, ανάλογα με τη φυλή και την τάξη. Αντανακλούν το υποθετικό ερώτημα που θέτει η επιμελήτρια Κατερίνα Γρέγου,  τι θα συνέβαινε αν η διακυβέρνηση του κόσμου είχε θηλυκά χαρακτηριστικά; Θα υπήρχε λιγότερη βία; Θα παρατηρούσαμε περισσότερη δικαιοσύνη στη διακυβέρνηση; Θα σήμαινε αυτό το τέλος των πολέμων και των ένοπλων συγκρούσεων και αδιεξόδων; Θα ήταν τα ανθρώπινα δικαιώματα σε καλύτερη μοίρα; Κοινωνικά ζητήματα που αφορούν την παγκόσμια πραγματικότητα σήμερα.

Εκτός από τις παρουσιάσεις των Tala Madani,  Εύα Στεφανή, Phyllida Barlow, σε συνεργασία με το ΝΕΟΝ και την Συλλογή Δ.Δασκαλόπουλου, Bouchra Khalili, Susan Meiselas, Ελένη Πίταρη-Παγκάλου και Bertille Bak, μια σπουδαία παράθεση γυναικείων φωνών είναι η έκθεση  “ΓΥΝΑΙΚΕΣ, μαζί” σε επιμέλεια Kατερίνας Γρέγου και Ελένης Κούκου.

Η έκθεση παρουσιάζει έργα από τη συλλογή του ΕΜΣΤ, μεταξύ αυτών και επτά νέα αποκτήματα καθώς και την πρώτη παρουσίαση μιας σειράς έργων από τη Δωρεά της Συλλογής Δ. Δασκαλόπουλου στο ΕΜΣΤ, τη σημαντικότερη και πιο γενναιόδωρη δωρεά στην ιστορία του Μουσείου. Η παρουσίαση περιλαμβάνει επίσης ένα σημαντικό, μουσειακό έργο της Etel Adnan (Λίβανος), το οποίο αποτελεί νέο μακροχρόνιο δανεισμό στο Μουσείο, με την ευγενική παραχώρηση της Saradar Collection (Παρίσι/Βηρυτός).

Με τα επιβλητικά πρότζεκτ σημαντικών γυναικών καλλιτέχνιδων που παρουσιάζονται ήδη όπως των  Penny Siopis.  Δανάης Ανεσιάδου, και Χρύσας Ρωμανού συνυπάρχουν και συνδιαλέγονται οι νέες εκθέσεις : Η ατομική έκθεση της Tala Madani  με τίτλο Shitty disco  σε επιμέλεια της Ιόλης Τζανετάκη, αποτελείται από μια σειρά έργων με κύρια πηγή έμπνευσης τα κινούμενα σχέδια και τον  κινηματογράφο και καταδεικνύουν την έμφυλη βία και τις προβληματικές σχέσεις στην οικογένεια.

Στο “Φωτεινό Σπήλαιο” της Εύας Στεφανή, σε επιμέλεια Σταμάτη Σχιζάκη, ο θεατής γίνεται μάρτυρας ενός αρχειακού υλικού από  υπό εγκατάλειψη ιδιωτικά και δημόσια κτίρια, νοσοκομεία, ιδρύματα και γραφεία.  Η καλλιτέχνις αναζητά κρυφά στοιχεία της  οικογενειακής της ιστορίας αλλά και αθέατες πτυχές της Ελληνικής ιστορίας, όπως ο ελληνικός εμφύλιος και θεματικές συνυφασμένες με την ασθένεια και τη νοσηλεία.

Στην  μνημειακή γλυπτική εγκατάσταση της Βρετανίδας καλλιτέχνιδας Phyllida Barlow (1944-2023) από την Συλλογή Δ.Δασκαλόπουλου,  σε επιμέλεια της Τίνας Πανδή, διακρίνεται η έμπνευση  της  εικαστικού από το σύγχρονο αστικό της περιβάλλον. Με τη χρήση  ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1960, μη συμβατικών, ευτελών υλικών, όπως χαρτόνια, τσιμέντο, κόντρα πλακέ, γύψο, ύφασμα, τα οποία διατάσσονται σε μεγάλης κλίμακας τρισδιάστατα «γλυπτικά κολάζ», εξετάζει της έννοιες της φθοράς και της ύπαρξης εκ νέου.

Και η Γαλλο-μαροκινή εικαστικός Bouchra Khalili χρησιμοποιεί στην έκθεση ‘Φανοί και τυπογράφοι’ -στην πρώτη ατομική της έκθεση σε επιμέλεια της Δάφνης Βιτάλη – σύνθετες αφηγηματικές στρατηγικές και αναστοχαστικές εικαστικές και ηχητικές φόρμες για να διερευνήσει την αυτενέργεια και τον τρόπο που αναπαριστούν τον εαυτό τους μέλη κοινοτήτων τα οποία το αρχετυπικό εθνικό κράτος καταδικάζει στην αφάνεια. Επίσης, τις κοινότητες στις πόλεις και την καθημερινότητα που βιώνουν τα παιδιά σε βιομηχανίες εξόρυξης διάφορων πόλεων ανά τον κόσμο: Βολιβία, Ινδία, Ταϊλάνδη, Ινδονησία και Μαδαγασκάρη παραθέτει στο έργο της η Γαλλίδα καλλιτέχνις Bertille Bak.

Και το έργο της Susan Meiselas  της σημαντικής, διεθνούς φωτογράφου ντοκιμαντέρ, η οποία είναι η  πρόεδρος του Ιδρύματος Magnum και μέλος του Magnum Photos από το 1976, καταγράφει εδώ και σχεδόν πέντε δεκαετίες φλέγοντα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα σε παγκόσμιο επίπεδο και θέτει παράλληλα καίρια ερωτήματα σχετικά με την πρακτική της φωτογραφίας.

Η σπουδαία παρουσίαση γυναικών ολοκληρώνεται με τα Άγνωστα Σχέδια της Ελένης Πίταρη-Παγκάλου, σε επιμέλεια Άννας Μυκονιάτη.  Ζωγράφος με αφετηρία τα ερεθίσματα της διδασκαλίας του Παρθένη,  δημιούργησε τις δεκαετίας 1960 και 1970 ένα σύνολο εξαιρετικά πρωτότυπων ασπρόμαυρων σχεδίων (μελάνι σε χαρτί) τα οποία κινούνται στον χώρο του φαντασιακού, της ψυχικής ενόρασης και των μεταφυσικών προβληματισμών.

Η σπουδαία περιήγηση στους καλλιτεχνικούς κόσμους σπουδαίων γυναικών εικαστικών ολοκληρώνεται και με την συμπεριληπτική ‘γυναικεία’ επιμελητική οπτική που λαμβάνει μέρος της συλλογής Δασκαλόπουλου χάρη στην έκθεση “ΓΥΝΑΙΚΕΣ, μαζί”:

Έργα καλλιτεχνών όπως οι Helen Appel, Etel Adna, Tracey Moffat, Gillian Wearing, Μαρία Λοιζίδου, Ελένη Μυλωνά, Πάκυ Βλασσοπούλου, Agnieska Polska και Ελένη Καμμά ορίζουν μια διαλεκτική, μουσειακή διάσταση στη σύνδεση της γυναικείας φύσης με την κοινωνία και τις ιδεολογικές πρακτικές και φεμινιστικές στρατηγικές που αυτές καλούνται να εξερευνήσουν εννοιολογικά μέσω του εικαστικού έργου τους.