10 Μαρτίου 2024. Είναι νωρίς το απόγευμα της Κυριακής στο Λος Άντζελες, όταν έχουν απομείνει δύο μόνο ανακοινώσεις της Αμερικανικής Ακαδημίας Κινηματογράφου, που αφορούν στα βραβεία Όσκαρ του 2024. Πρόκειται για τις κατηγορίες της πρωταγωνιστικής γυναικείας ερμηνείας και της καλύτερης ταινίας. Η αγωνία για τους κινηματογραφόφιλους Έλληνες που ξαγρυπνούν μπροστά από τις οθόνες τους, έχει πλέον κορυφωθεί. Το όνομα του Γιώργου Λάνθιμου βρίσκεται στην πεντάδα της Ακαδημίας, τόσο για το Όσκαρ καλύτερης σκηνοθεσίας (ανάμεσα σε μεγαθήρια του κινηματογράφου όπως οι Κρίστοφερ Νόλαν, Τζόναθαν Γκλέιζερ και Μάρτιν Σκορσέζε) αλλά και για εκείνο της καλύτερης ταινίας. Παρότι το φιλμ του Λάνθιμου δεν κατάφερε να νικήσει τα αδιαμφισβήτητα επιτεύγματα του Κρίστοφερ Νόλαν στο βιογραφικό έπος “Οπενχάιμερ” (που εν τέλει απέσπασε το Όσκαρ καλύτερης ταινίας), εν τούτοις τα μέλη της Ακαδημίας έδειξαν την υποστήριξή τους στην πρωταγωνίστρια του Λάνθιμου, Έμμα Στόουν, κόντρα σε όλα τα προγνωστικά και τα σωματειακά βραβεία που έδειχναν ένα ρεύμα υπέρ της Λίλι Γκλαντστόουν, πρωταγωνίστριας της ταινίας “Οι δολοφόνοι του ανθισμένου φεγγαριού” του Μάρτιν Σκορσέζε. Κατά γενική ομολογία, το “Poor Things“, μία σάτιρα πάνω στις ανδροκρατούμενες κοινωνίες και ένας στοχασμός πάνω στη γυναικεία χειραφέτηση και ελευθερία, συγκαταλέγεται σε εκείνα τα έργα τέχνης που συνομιλούν απευθείας με τα αριστουργήματα του Λουίς Μπουνιούελ, του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ και του Μελ Μπρουκς. Με το Όσκαρ της Έμμα Στόουν, ο Γιώργος Λάνθιμος εδραιώνεται ακόμη πιο στέρεα στο διεθνές στερέωμα του κινηματογράφου ως σκηνοθέτης δυναμικών γυναικείων ερμηνειών.

Ο Γιώργος Λάνθιμος, γεννημένος στην Αθήνα το 1973, ακολούθησε μία μακρά πορεία από το Παγκράτι μέχρι το κόκκινο χαλί των Όσκαρ. Στα βήματα του καλαθοσφαιριστή πατέρα του, Αντώνη Λάνθιμου, ο Γιώργος στην εφηβεία του ασχολήθηκε με το μπάσκετ, προτού στραφεί στη σκηνοθεσία του κινηματογράφου (φοιτώντας στην πλέον έγκριτη σχολή της Ελλάδας, στη Σχολή Σταυράκου). Οι πρώτες του συνεισφορές αφορούν σε βοηθητική σκηνοθεσία και μοντάζ στην πρωτοποριακή τηλεοπτική επιθεώρηση του Λάκη Λαζόπουλου, “Δέκα Μικροί Μήτσοι“, ενώ με τον ίδιο δημιουργό θα εγκαινιαστεί και η είσοδος του Λάνθιμου στη σκηνοθεσία ταινίας μεγάλου μήκους (το 2001, με το κωμικό φιλμ “Ο καλύτερός μου φίλος“, σε σενάριο Λαζόπουλου και συν-σκηνοθεσία Λαζόπουλου-Λάνθιμου).

Κινέττα, 2005

Συνεχίζοντας την πορεία του στο χώρο της τηλεοπτικής διαφήμισης και της σκηνοθεσίας μουσικών βίντεο κλιπ (με ποπ αστέρες όπως ο Σάκης Ρουβάς), ο Γιώργος Λάνθιμος δεν θα βιαστεί να κάνει το επόμενο βήμα του. Αφού θητεύσει το 2004 στην καλλιτεχνική ομάδα που σχεδίασε την τελετή έναρξης και λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων, θα κάνει την πρώτη του solo σκηνοθεσία, στη μεγάλου μήκους ταινία του 2005 “Κινέττα“. Το φιλμ μοιάζει να εμπνέεται από την “Αναπαράσταση“του Θόδωρου Αγγελόπουλου και την αποστασιοποιημένη ματιά του Μικελάντζελο Αντονιόνι και αποτελεί προάγγελο του κινηματογραφικού ρεύματος που ονομάστηκε Greek Weird Wave. Στην “Κινέττα” ο θεατής εξοικειώνεται με το σουρεαλιστικό σύμπαν του δημιουργού, την έντονη σωματικότητα των ερμηνειών και φυσικά την ειρωνεία και το ιδιότυπο μαύρο χιούμορ.

Όλα αυτά είναι στοιχεία που μπορεί να ανιχνεύσει κανείς στο έργο που εκτίναξε στα ύψη την καριέρα του Γιώργου Λάνθιμου, τον “Κυνόδοντα” (σε συνεργασία στο σενάριο με τον Ευθύμη Φιλίππου). Ταινία που εμπνέεται από το θέατρο του παραλόγου και μία καυστική σάτιρα πάνω στο θεσμό της οικογένειας και της εξουσίας, χαρίζει στο δημιουργό της το σημαντικό βραβείο Un Certain Regard στο φεστιβάλ των Καννών του 2009. Ο «Κυνόδοντας» αιχμαλωτίζει την προσοχή και της Ακαδημίας, αφού θα τον συμπεριλάβει στην πεντάδα για το Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας του 2011. Ο Γιώργος Λάνθιμος και η Ελλάδα δεν θα καταφέρουν να κερδίσουν το Όσκαρ, όμως ο “Κυνόδοντας” ήδη θεωρείται μια από τις πλέον επιδραστικές art-house ταινίες της δεκαετίας της. Ο σημαντικός avant-garde σκηνοθέτης σατιρικών κωμωδιών, Τζον Γουότερς χαρακτήρισε τον “Κυνόδοντα»” ως μια ταινία «ξεκαρδιστική, πρωτότυπη και ενοχλητική, όπως πρέπει να είναι οι ταινίες».

Κυνόδοντας, 2009

Αφού στοχαστεί επάνω στην έννοια του πένθους με την ελεγειακή σάτιρα “Άλπεις“(2011), ο Γιώργος Λάνθιμος έχοντας εντοπίσει την αδυναμία της ελληνικής πολιτείας να υποστηρίξει ουσιαστικά και επάξια τους Έλληνες δημιουργούς του σινεμά, θα στραφεί πλέον προς το εξωτερικό. Με το πρώτο κιόλας σενάριο που γράφει με τον Ευθύμη Φιλίππου για ξένη παραγωγή, τον “Αστακό” (2015), κερδίζει την πρώτη του προσωπική οσκαρική υποψηφιότητα το 2017 για καλύτερο σενάριο, ενώ η ελευθερία με την οποία συντονίζει τους ηθοποιούς του αναγνωρίζεται αμέσως από σημαντικούς ανθρώπους, όπως ο Κόλιν Φάρελ και η Ρέιτσελ Βάις. Στο “Θάνατο του Ιερού Ελαφιού” (2017), ο Γιώργος Λάνθιμος αναδεικνύεται ως ένας χειριστής της κάμερας που εμπνέεται από τη μεγαλοφυΐα ενός Κιούμπρικ, ενώ αποσπά συγκλονιστικές ερμηνείες από τη Νικόλ Κίντμαν και το Μπάρι Κιόγκαν, ο οποίος θεωρείται από τους πλέον ταλαντούχους νεαρούς ηθοποιούς της γενιάς του.

Το 2018 θα πρέπει να θεωρηθεί ως μία χρονιά-σταθμός στο έργο του Γιώργου Λάνθιμου, εφόσον εγκαινιάζεται η συνεργασία του με το Αυστραλό σεναριογράφο Τόνι ΜακΝαμάρα αλλά και την Αμερικανίδα ηθοποιό Έμμα Στόουν, που φαίνεται να εξελίσσεται στην απόλυτη Μούσα του. “Η Ευνοούμενη“, μια ιδιότυπη δραματική βιογραφία με πλήθος σατιρικών στοιχείων, σχετικά με την προσωπικότητα της βασίλισσας Άννας, αποκτά 10 υποψηφιότητες για Όσκαρ και τοποθετεί το Γιώργο Λάνθιμο στο πάνθεον των πιο σημαντικών σύγχρονων σκηνοθετών. Η σκηνοθεσία του Λάνθιμου, η χρήση των ευρυγώνιων φακών, η ανάδειξη του Έλληνα μοντέρ Γιώργου Μαυροψαρίδη ως συνεργάτη αποφασιστικής σημασίας για το έργο του Λάνθιμου, καθώς και η σαρωτική νίκη της πρωταγωνίστριας Ολίβια Κόλμαν στα Όσκαρ-και πάλι κόντρα σε κάθε πρόγνωση- αποτελούν στοιχεία που καθιστούν την ταινία αγαπητή στους λάτρεις της κλασικής κινηματογραφικής αφήγησης.

Γιώργος Λάνθιμος και Έμμα Στόουν στα γυρίσματα της ταινίας The Favourite

Με το “Poor Things“,ο Γιώργος Λάνθιμος προχώρησε σε μια ριζοσπαστική ανάγνωση του ομώνυμου μυθιστορήματος του Alasdair Gray. Αφήνοντας το πολιτικό-ιστορικό γίγνεσθαι της εποχής της πρωτότυπης ιστορίας στο υπόβαθρο, ο σεναριογράφος Τόνι ΜακΝαμάρα επέτρεψε στα φανταστικά πρόσωπα να εξελιχθούν σε πλήρη σύμπλευση με το αυτοσχεδιαστικό πνεύμα που ακολούθησε ο Γιώργος Λάνθιμος στις πρόβες με τους ηθοποιούς. Είναι ίσως αυτή η παιγνιώδης, ελευθεριακή διάθεση το στοιχείο εκείνο που διακρίνει το Γιώργο Λάνθιμο από τους υπόλοιπους auteur της γενιάς του και ίσως θυμίζει στους ηθοποιούς του ότι η υποκριτική δεν είναι μόνο ένα επάγγελμα, αλλά άσκηση της ψυχής, του νου και του σώματος. Η Έμμα Στόουν υποδύεται τη Μπέλα Μπάξτερ με μία ανοιχτότητα και μία γενναιότητα που σπάνια συναντάμε σε ερμηνείες σήμερα (είτε αντρικές είτε γυναικείες).

Η Έμμα Στόουν ως Μπέλα Μάξτερ στο Poor Things του Γιώργου Λάνθιμου

Μετά τα τέσσερα Όσκαρ που έλαβε η πιο πρόσφατη δημιουργία του στην απονομή των Όσκαρ της 10^ης Μαρτίου (α’ γυναικείου ρόλου, σκηνογραφίας, ενδυματολογίας και μακιγιάζ), ο Γιώργος Λάνθιμος ατενίζει το μέλλον πιο δραστήριος από κάθε άλλη στιγμή της καριέρας του. Έχοντας ως οδηγό την έμπνευση της Μούσας του, ετοιμάζει ήδη δύο ακόμη ταινίες μαζί της, το “Kinds of Kindness” και το ριμέικ του φιλμ “Save the Green Planet“ενώ οι θαυμαστές του αναμένουν να απολαύσουν τα επόμενα επιτεύγματά του περισσότερο από ποτέ.