Η φιλοσοφία έχει επανειλημμένως χαρακτηριστεί ως μια διαδικασία μελέτης του θανάτου και ως προετοιμασία για αυτόν. Η ιστορία της φιλοσοφίας διατρέχεται από την αναμέτρησή της με τον θάνατο, μια αναμέτρηση που διακλαδώνεται σε δύο, αντίθετες μεταξύ τους, φιλοσοφικές τάσεις. Η μια τάση εκφράζεται ως νίκη της ζωής και υπέρβαση του θανάτου· η άλλη τάση εκφράζεται ως αποδοχή του θανάτου και της περατότητας, ως αναγκαία συνθήκη της ζωής και αναπόδραστη κατάληξή της. Οι δύο αυτές τάσεις είναι ισομορφικές ως προς τη συναισθηματική οικονομία που τις διέπει: και οι δύο αφορμώνται από ένα συγκλονιστικό φόβο του θανάτου, από υπαρξιακή αγωνία την οποία το φιλοσοφείν καλείται να «διαχειριστούν», και καταλήγουν να απαξιώνουν τον φόβο του θανάτου ως κάτι κακό που πρέπει να ξεπεράσουμε.

Στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία, για παράδειγμα, δύο ανταγωνιστικές μεταξύ τους φιλοσοφικές προσεγγίσεις καταλήγουν στην ίδια στάση ως προς τον φόβο του θανάτου. Ο ιδεαλιστής-ορθολογιστής Πλάτων, δια στόματος Σωκράτη, στην Απολογία υποστηρίζει ότι είτε ο θάνατος είναι ανυπαρξία, στην οποία περίπτωση θα είναι σαν ύπνος και όχι κάτι φοβερό, είτε ο θάνατος θα είναι σαν μετοίκηση της ψυχής σε άλλο τόπο, και άρα δεν θα είναι ανυπαρξία. Με αυτό τον συλλογισμό, ο Πλάτωνας ψέγει τον φόβο του θανάτου ως κάποιου είδους διανοητικό έγκλημα. Από την άλλη, ο υλιστής-εμπειριστής Επίκουρος υποστηρίζει ότι ο θάνατος για εμάς είναι ένα τίποτα, είναι κάτι που δεν μπορούν οι αισθήσεις μας να νιώσουν, και άρα ο θάνατος δεν μπορεί να είναι κάτι φοβερό αφού δεν υπάρχει εμπειρία: «Ένα τίποτα είναι για μας ο θάνατος. Γιατί ό,τι αποσυντίθεται παύει να αισθάνεται. Κι ό,τι δεν αισθάνεται δεν μας αφορά». Και οι δύο αυτές προσεγγίσεις, καθώς και πλείστες άλλες, σκιαγραφούν τον φόβο του θανάτου ως εμπόδιο στον ευδαίμονα βίο.

Στην εν λόγω διάλεξη με θέμα: «Γιατί να φοβόμαστε τον θάνατο. Μια φαινομενολογική προσέγγιση», με εισηγητή τον Μεταδιδακτορικό Ερευνητή στο Τμήμα Κλασικών Σπουδών και Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Κύπρου, Δρ Χρίστο Χατζηιωάννου, θα δούμε πώς και γιατί η φαινομενολογική φιλοσοφία του Γερμανού φιλοσόφου Μάρτιν Χάιντεγκερ αποκατέστησε τη σημασία των συναισθημάτων και των διαθέσεων και ανήγαγε τον φόβο του θανάτου και την υπαρξιακή αγωνία σε κορυφαίας σημασίας φαινόμενο, μέσω του οποίου καταφέρνει ο άνθρωπος να συλλάβει την περατότητα της ύπαρξης, και να συλλάβει τη χρονικότητα ως το θεμέλιο της ύπαρξης. Σε αυτό το πλαίσιο, ο φόβος του θανάτου όχι μόνο δεν πρέπει να καταπιεστεί ή να διασκεδαστεί, αλλά πρέπει να αφυπνιστεί.

Συντονιστής της διάλεξης που θα πραγματοποιηθεί την Τρίτη, 13 Δεκεμβρίου 2022, στο Δημοτικό Πολιτιστικό Κέντρο «Αμμόχωστος» Λάρνακας, της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών στις 7:00 μ.μ., θα είναι ο Ειδικός Επιστήμονας Διδασκαλίας στο Τμήμα Κλασικών Σπουδών και Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Κύπρου, Δρ Rovertos Heller και είναι ανοικτή για το κοινό. Μπορείτε να ακούσετε τη διάλεξη αυτή στο κανάλι του Ραδιοφωνικού Ιδρύματος Κύπρου στο YouTube, στον σύνδεσμο: https://bit.ly/3EgzrBq.