Η μόνιμη έκθεση που αναδεικνύει το σύστημα ύδρευσης της αρχαίας πόλης του Πειραιά στον σταθμό «Δημοτικό Θέατρο» αποδόθηκε σήμερα στους πολίτες με τους τρεις σταθμούς του Μετρό Πειραιά, οι οποίοι εγκαινιάστηκαν από τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη. Για το δόγμα της αρμονικής συνύπαρξης αρχαιολογίας και Μετρό, που έχει ως αρχή τον σεβασμό στα αρχαιολογικά ευρήματα χωρίς αυτά να αποτελούν τροχοπέδη για την υλοποίηση μεγάλης κλίμακας έργων υποδομής, μίλησε η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη.

Κατά τη διάρκεια της ανασκαφικής έρευνας, της μεγαλύτερης που έγινε ποτέ στην πόλη του Πειραιά, αποκαλύφθηκαν 150 κατασκευές σχετιζόμενες με αρχαία υδροσυστήματα, χαρακτηριστικές της αρχαίας πόλης του Πειραιά. Αυτές έρχονται να προστεθούν στα περισσότερα από 345 πηγάδια και 388 δεξαμενές που έχουν ήδη βρεθεί σε παλιότερες ανασκαφές στην πόλη.

Η συνολική έκταση που ελέγχθηκε αρχαιολογικά από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων σε 5 Σταθμούς και 7 Φρέατα Εξαερισμού, προσεγγίζει τα 30.000 τ.μ., ενώ οι σωστικές ανασκαφικές έρευνες διενεργήθηκαν σε συνολική επιφάνεια 7.500 τ.μ. Υπό μόνιμη αρχαιολογική παρακολούθηση πραγματοποιήθηκαν όλες οι εκσκαφικές εργασίες, αλλά και η διάνοιξη των 7,6 χλμ της σήραγγας διέλευσης των συρμών.

Στην ομιλία της η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, ανέφερε: «Εκφράζοντας το σύνολο των συνεργατών μου στο Υπουργείο Πολιτισμού θα ήθελα να ευχαριστήσω για την εξαιρετική συνεργασία τον Κώστα Καραμανλή, τον Γιώργο Καραγιάννη, το Νίκο Ταχιάο, το Νίκο Κουρέτα και τους συνεργάτες τους.

Η μακρά ιστορική διάρκεια του ελληνικού πολιτισμού -στον χρόνο και στον χώρο- έχει ως επακόλουθο, οι δραστηριότητες της σύγχρονης εποχής να διασταυρώνονται με τις σωζόμενες στο υπέδαφος υλικές μαρτυρίες του παρελθόντος.

Ο όρος «αρχαιολογικό παλίμψηστο» χρησιμοποιείται, προκειμένου να αποδώσει τα επάλληλα στρώματα των υλικών καταλοίπων της ανθρώπινης δραστηριότητας, η οποία συνεχίζεται για αιώνες στις ίδιες περιοχές, ιδιαίτερα στον αστικό ιστό των πόλεών μας. Ειδικά στην περίπτωση μεγάλης έκτασης ή της ευρείας γεωγραφικής κατανομής δημόσιων κοινωφελών υποδομών, η συνάντηση αυτή, ανάμεσα στα έργα του σήμερα και στα απτά τεκμήρια της ιστορίας, καθίσταται σχεδόν αναπόδραστη.

Συνταγματική υποχρέωση και θεσμικό μας καθήκον αποτελεί η διασφάλιση των προϋποθέσεων και η λήψη των κατάλληλων μέτρων, ώστε η εξυπηρέτηση των αναγκών διαβίωσης, ανάπτυξης και προόδου του σύγχρονου ανθρώπου, να συνυπάρχει με το πολύτιμο -για την εξέλιξη και την ευημερία της κοινωνίας- κεφάλαιο της πολιτιστικής κληρονομιάς. Η πολιτιστική κληρονομιά αποτελεί την πιο ζωντανή απεικόνιση της εξελικτικής πορείας ενός λαού και ενός τόπου. Δημιουργεί υψηλές προστιθέμενες αξίες. Δεν φαλκιδεύει την αναπτυξιακή προοπτική της χώρας μας. Αποτελεί συγκριτικό πλεονέκτημα και πολλαπλασιαστή της οικονομικής και κοινωνικής μας προόδου.

Ένα τεχνικό έργο, το Μετρό εν προκειμένω, είναι η αιτία της μεγαλύτερης ανασκαφικής έρευνας –και μάλιστα με πρότυπο τρόπο και με καινοτόμες μεθόδους- που έγινε ποτέ στην πόλη του Πειραιά.

Η συνολική έκταση, που ελέγχθηκε αρχαιολογικά από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων σε 5 Σταθμούς και 7 Φρέατα Εξαερισμού, προσεγγίζει τα 30.000 τ.μ., ενώ σωστικές ανασκαφικές έρευνες διενεργήθηκαν σε συνολική επιφάνεια 7.500 τ.μ.. Υπό μόνιμη αρχαιολογική παρακολούθηση πραγματοποιήθηκαν όλες οι εκσκαφικές εργασίες, αλλά και η διάνοιξη των 7,6 χλμ της σήραγγας διέλευσης των συρμών από το ΤΒΜ.

Κατά τη διάρκεια των ανασκαφών αυτών αποκαλύφθηκαν 150 κατασκευές σχετιζόμενες με αρχαία υδροσυστήματα, χαρακτηριστικές της αρχαίας πόλης του Πειραιά. Αυτές έρχονται να προστεθούν στα περισσότερα από 345 πηγάδια και 388 δεξαμενές, που έχουν βρεθεί σε παλιότερες ανασκαφές στην πόλη.

Σύμφωνα με τα οριζόμενα στον αρχαιολογικό νόμο, το Υπουργείο Πολιτισμού ζήτησε από την Αττικό Μετρό την υλοποίηση στον σταθμό «Δημοτικό Θέατρο» μιας μόνιμης έκθεσης για το Σύστημα Ύδρευσης της αρχαίας πόλης του Πειραιά. Η πρόκληση ήταν ιδιαίτερη για την Εφορεία Αρχαιοτήτων, καθώς η μουσειακή έκθεση έπρεπε να ενσωματωθεί σε ένα πολυσύχναστο και πολύβουο χώρο.

Η κεντρική ιδέα υπήρξε και η αφετηρία για τη σύνθεση του μουσειολογικού σκεπτικού: «H σύνδεση της διαχείρισης του νερού με την ιστορική και κοινωνική εξέλιξη της πόλης του Πειραιά από τα Κλασικά χρόνια έως την Ύστερη αρχαιότητα».

Ο σταθμός, αλλά και το κέντρο της πόλης του Πειραιά, κοσμούνται με μία αρχαιολογική έκθεση, που μπορεί να λειτουργήσει ως αφετηρία για τη διασύνδεση -μέσω πολιτιστικών διαδρομών- των οικιστικών και των οχυρωματικών καταλοίπων, ορατών στους ανοιχτούς αρχαιολογικούς χώρους της σύγχρονης πόλης, των Νεωσοίκων και του Θεάτρου της Ζέας με το Αρχαιολογικό Μουσείο, δημιουργώντας ένα δυναμικό πλέγμα πολιτισμού.

Η έκθεση, η οποία μαζί με το Μετρό αποδίδεται στην πόλη, συμβάλλει στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων της, ιδιαίτερα σήμερα, που η οικονομική, τουριστική και κοινωνική επιτυχία των πόλεων βασίζεται ολοένα και περισσότερο στη δυνατότητα να αναπτύσσουν νέα σημεία πολιτιστικού ενδιαφέροντος, που αναδεικνύουν τη δυναμική τους.

Κύριε Πρωθυπουργέ,

Στις αρχές της χιλιετίας μας, ο τρόπος διαχείρισης των αρχαιοτήτων στο πλαίσιο κατασκευής του Μητροπολιτικού Σιδηροδρόμου της Αθήνας δημιούργησαν διεθνώς μία Σχολή, η οποία έχει γίνει αποδεκτή στην διεθνή επιστημονική βιβλιογραφία.

Σήμερα, πιστοί στις προγραμματικές δηλώσεις της Κυβέρνησής σας, μπορούμε ανεπιφύλακτα να υποστηρίξουμε ότι η συνεργασία των υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού με το Υπουργείο Υποδομών -και εν προκειμένω με την Αττικό Μετρό- σε όλους τους τομείς των εργασιών απέδειξε ότι μια σωστά σχεδιασμένη πολιτική μπορεί να αποδώσει απτά αποτελέσματα σε πολλά επίπεδα.

Το έργο του Μετρό στον Πειραιά αποδεικνύει ότι η παρουσία αρχαιοτήτων και η έρευνα της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, στο πλαίσιο ενός μεγάλου δημόσιου κοινωφελούς έργου, συνιστά ένα σημαντικό πλεονέκτημα για την πόλη, παρά εμπόδιο στην ομαλή εξέλιξη του έργου. Η αρχαιολογική έρευνα αφηγείται ιστορίες από τη διαχρονική ζωή της πόλης, που μπορούν να συνδυαστούν δημιουργικά με την αναπτυξιακή προοπτική κάθε σύγχρονης πόλης.

Αυτό το τελευταίο αποδεικνύεται και στην περίπτωση του Μητροπολιτικού Σιδηροδρόμου στη Θεσσαλονίκη. Το ιστορικό όφελος από την αρχαιολογική έρευνα σε όλο το έργο, ιδιαίτερα στους σταθμούς «Αγία Σοφία» και «Βενιζέλου» με την αποκάλυψη -εκτός των άλλων πολύ σημαντικών ρωμαϊκών και βυζαντινών καταλοίπων οικιστικών μαρτυριών της Θεσσαλονίκης του Κασσάνδρου, είναι τεράστιο.

Στο τέλος του 2023, εσείς, κ. Πρωθυπουργέ, θα είστε εκείνος που θα αποδώσει στην Θεσσαλονίκη, όχι μόνον τον Μητροπολιτικό Σιδηρόδρομο με πέντε σταθμούς-μουσεία, αλλά και με τον μεγαλύτερο διεθνώς αρχαιολογικό χώρο ενταγμένο σε ένα μείζον τεχνικό έργο, στην καθημερινότητα της πόλης και των επιβατών του Μετρό».