Η περίοδος του Τριωδίου έχει διάρκεια τρείς εβδομάδες και ολοκληρώνεται την Κυριακή της Αποκριάς. Την επόμενη, την Καθαρά Δευτέρα, ξεκινά η περίοδος της νηστείας της Σαρακοστής. Η ίδια η λέξη «Αποκριά», που σημαίνει «αποχή από το κρέας» (από + κρέω) υποδηλώνει ακριβώς αυτή την περίοδο προετοιμασίας των πιστών για τη νηστεία της Σαρακοστής. Παρά τη χριστιανική αυτή σημειολογία, τα έθιμα της Αποκριάς έχουν παγανιστική προέλευση, στην Αρχαία Ελλάδα και στη λατρεία του Διονύσου. Το Μάρτιο, περίπου την ίδια περίοδο με τις Απόκριες, γιορτάζονταν κατά την αρχαιότητα στην Αθήνα τα Ανθεστήρια, γιορτή για τον θεό και τον ερχομό της Άνοιξης. Ο χορός, το κρασί, τα πειράγματα ήταν τα χαρακτηριστικά της γιορτής που επιβιώνουν βέβαια και σήμερα στις ημέρες του καρναβαλιού.

Ασφαλώς, κυρίαρχο στοιχείο της γιορτής ήταν πάντα η μεταμφίεση. Έστω για λίγο ο κάθε άνθρωπος μπορούσε να γίνει κάποιος άλλος, να φερθεί «άκομψα», να εκφραστεί πιο ελεύθερα. Απαραίτητο μέσο για την έκσταση είναι η μάσκα ή έστω το βάψιμο του προσώπου. Στην αρχαιότητα οι πιστοί κάλυπταν το πρόσωπο τους με το κατακάθι από το μούστο και μάσκες, ντύνονταν με προβιές και δέρματα ζώων και προσπαθούσαν να μοιάζουν με τους Σατύρους, του συνοδούς του Διονύσου.

Γέρος, Σκύρος / Geros, Skyros

Όχι πολύ μακριά από αυτή την εικόνα είναι ανάλογες φορεσιές που χρησιμοποιούνται και σήμερα όπως ο Γέρος στη Σκύρο στο έθιμο του «Γέρου της Κορέλας και του Φράγκου» ή τα Μπαμπόυγερα, και οι Μωμόγεροι στη Μακεδονία, που αν και είναι έθιμα των Φώτων, έχουν την ίδια προέλευση.

Τα σκωπτικά τραγούδια, η σάτιρα και το γλέντι είναι στο επίκεντρο όλων των αποκριάτικων εθίμων, απαραίτητα χαρακτηριστικά της ανοιξιάτικης γιορτής της γονιμότητας. Στη Θήβα, την Καθαρή Δευτέρα, γιορτάζεται ο Βλάχικος Γάμος. Με προέλευση από τις γιορτές των ποιμένων, όχι μόνο έχει επιβιώσει και έχει αγκαλιαστεί από την πόλη αλλά πλέον αποτελεί και μέρος της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς. Άλλος ένας αποκριάτικος γάμος  τελείται στη Μεθώνη όπου στου «Κουτρούλη το γάμο», στήνεται ένα γαμήλιο γλέντι με κρασί και φαγητό.

Βλάχικος Γάμος, Θήβα / Vlachikos Gamos, Thebes

Στη Νάουσα είναι πασίγνωστες οι Μπούλες. Ένα αρχαίο έθιμο που έχει ενσωματώσει τοπικές λαϊκές συνήθειες και στοιχεία τη ιστορίας. Αποκλειστικά άντρες συμμετέχουν στα μπουλούκια του αποκριάτικου δρώμενου. Ντυμένοι με παραδοσιακές φορεσιές με  μουσική από  ζουρνά και νταούλι γυρνούν χορεύοντας τις γειτονιές της πόλης συνοδεύοντας τη νύφη – μπούλα.

Μπούλες, Νάουσα – Boules, Naousa

Ωστόσο στη χώρα μας επιβιώνουν και τα πιο δυτικότροπα καρναβάλια που έχουν εισαχθεί σε μέρη της Ελλάδας από τα χρόνια της βενετικής παρουσίας. Και αυτά έχουν την προέλευσή τους στην αρχαιότητα και στη ρωμαϊκή γιορτή των Σατουρναλίων τα οποία με τη σειρά τους είχαν την προέλεθει από τις ελληνικές γιορτές του Διονύσου.

Στην Κέρκυρα γιορτάζεται η «Πετεγολέτσα» που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ένα είδος θεάτρου δρόμου, με πολλά στοιχεία από την Κομέντια ντελ Άρτε. Στη γειτονική Ζάκυνθο γιορτάζεται το «piccolo καρναβάλι», στο επίκεντρο του οποίου είναι ακόμα ένας γάμος, αυτή τη φορά ο μεγαλοπρεπής βενετσιάνικος γάμος που βέβαια καταλήγει σε χορό και γλέντι.

Καρναβάλι στην Κέρκυρα – Corfu Carnival

Στα Επτάνησα φαίνεται πως έχει τις ρίζες του και το ξακουστό Πατρινό Καρναβάλι. Η Ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα το 1864 έφερε στην Πάτρα πολλούς κατοίκους των Ιονίων μαζί βέβαια με τα έθιμα του τόπου τους. Έτσι η συνύπαρξη των πατρινών χορών και γλεντιών της αποκριάς με τις βενετικές συνήθεις των Επτανησίων στην ακμάζουσα Πάτρα της δεκαετίας του 1870 οδήγησε στη γέννηση του Πατρινού Καρναβαλιού που από πολύ νωρίς έγινε μέρος της ταυτότητας της πόλης.

Παρινό Καρναβάλι – Carnival of Patra

Αρκετά νεότερο είναι το Καρναβάλι της Ξάνθης. Στον πυρήνα του βρίσκεται η αναβίωση των λαογραφικών εθίμων της Θράκης τη δεκαετία του 1960 με τη μορφή των Θρακικών Λαογραφικών Γιορτών. Ο θεσμός είχε μεγάλη επιτυχία και αγκαλιάστηκε αμέσως από την τοπική κοινωνία. Πλέον οι Θρακικές γιορτές διοργανώνονται από τη Φιλοπρόοδο Ένωση Ξάνθης και εκτός από το Καρναβάλι περιλαμβάνουν και σειρά άλλων εκδηλώσεων πολιτισμού.

ΤΖΑΜΑΛΑ – Θρακικές Λαογραφικές Γιορτές, Αρχείο ΙΜΕΧ

Από τη Σάμο και το καρναβάλι στο Καρλόβασι ως την Ήπειρο και τις  τζαμάλες στα Γιάννενα και από την Κρήτη και το ρεθυμνιώτικο καρναβάλι ως τον Έβρο σε κάθε περιοχή της χώρας γιορτάζονται οι απόκριες. Και αν πλέον πολλές αό τις εκδηλώσεις έχουν μετατραπεί σε μια τουριστική εκδήλωση, η μαζική συμμετοχή, το κέφι και η καλή διάθεση παραμένουν τα κύρια χαρακτηριστικά τους.