«Βιβλιοθήκη μεγάλη και αξιολογώτατη…»
Δημόσια Ιστορική Βιβλιοθήκη Ανδρίτσαινας
Διεύθυνση: 27061 Ανδρίτσαινα, Ηλεία
Τηλ.:2626022242
Εmail:[email protected]
Δημόσια Ιστορική Βιβλιοθήκη Ανδρίτσαινας
Ιστορική αναδρομή. Η ιστορία της Δημόσιας Βιβλιοθήκης Ανδρίτσαινας ή αλλιώς Νικολοπουλείου Βιβλιοθήκης, όπως φανερώνει και η δεύτερη ονομασία της, έχει αφετηρία τη δωρεά το 1838 των βιβλίων του Κωνσταντίνου Αγαθόφρονα Νικολόπουλου (1786–1841), σημαντικού φιλόλογου και ευρυμαθή λόγιου της ελληνικής διασποράς.
Από τα πρώτα κιόλας χρόνια της ενασχόλησής του με τα γράμματα, ο συνεχής εμπλουτισμός της συλλογής του με βιβλία αποτέλεσε έργο ζωής για τον Νικολόπουλο. Ειδικά μετά την εγκατάστασή του στο Παρίσι, το 1806, ξεπέρασε τα στενά όρια μιας ατομικής συλλογής που εξυπηρετούσε αποκλειστικά τα ενδιαφέροντα του συλλέκτη της. Η φιλοδοξία του Νικολόπουλου ήταν πολύ ευρύτερη και λάμβανε εθνική διάσταση. Τα σπουδαία, από πλευράς πνευματικής και συλλεκτικής αξίας, βιβλία που θησαύριζε είχαν ως στόχο να συμβάλουν στην αναγέννηση του ελληνισμού, ο οποίος, το 1838, ακόμα πάσχιζε να αποκτήσει εθνική, κρατική και πολιτιστική υπόσταση.
Επιπλέον, το γεγονός ότι αυτή η –ποιοτικά και ποσοτικά– σημαντική συλλογή δεν προήλθε από κάποιον πλούσιο, ευγενή ή μαικήνα, προσέδιδε ακόμα μεγαλύτερη αξία στην ήδη αξιολογότατη βιβλιοθήκη του Νικολόπουλου, τόσο σε σύγκριση με το παρελθόν όσο και σε σχέση με το παρόν: αφενός γιατί υπήρξε για την εποχή της μια από τις σπουδαιότερες στην Ευρώπη και αφετέρου γιατί αποτελεί μια από τις λίγες ελληνικές βιβλιοθήκες του 18ου και του 19ου αιώνα που διασώθηκαν με τέτοια πληρότητα μέχρι σήμερα.
Την 1η Ιουλίου του 1838, ο Κ. Α. Νικολόπουλος με επιστολή του προς τον Δήμο Ανδρίτσαινας γνωστοποίησε την επιθυμία του να του δωρίσει την προσωπική του βιβλιοθήκη. Όπως ήταν αναμενόμενο, η δημοτική αρχή της Ανδρίτσαινας αποδέχτηκε με ευγνωμοσύνη τη δωρεά του και απέστειλε το 1839 στο Παρίσι, για να παραλάβουν τα βιβλία, τον Χαράλαμπο Χριστόπουλο, ανιψιό του Νικολόπουλου και υπουργό σε διάφορες κυβερνήσεις κατά τις δεκαετίες 1850 και 1860 και τον Κωνσταντίνο Φαρμάκη Ζαφειρόπουλο, δημοτικό σύμβουλο και μετέπειτα δήμαρχο Ανδρίτσαινας.
Επιστολή Κωνσταντίνου Αγαθόφρωνα Νικολόπουλου
Τα βιβλία, συσκευασμένα σε 47 κιβώτια, με 5.000 περίπου βιβλία μεταφέρθηκαν το 1840 αρχικά με πλοίο στο Ναύπλιο και από εκεί με ζώα στην Ανδρίτσαινα, η οποία τότε ήταν πρωτεύουσα της ορεινής Ολυμπίας και τοποθετήθηκαν στον ναό της Αγίας Βαρβάρας, όπου παρέμειναν για τέσσερις δεκαετίες.
Το 1875 άρχισε η ανέγερση του Διδακτηρίου της Ανδρίτσαινας στο προσφερθέν από το Νικόλη Μπαμπαδήμο οικόπεδο, με σχέδια του Μιλτιάδη Κανελλόπουλου – Μηχανικού και Καθηγητού της Σχολής Ευελπίδων – σε σχήμα Π και ανοιχτή την Β.Α. πλευρά του. Τα χρήματα προήλθαν από πανελλήνιο έρανο και από τη δωρεά του Άγγελου Γιαννικέση, Πρόξενου της Ελλάδας στην Τεργέστη. Τα εγκαίνια του κτηρίου έγιναν στο 1879 και η Βιβλιοθήκη στεγάστηκε στη Δυτική πλευρά του 1ου ορόφου.
Το 1932 χτίστηκε (προστέθηκε) η Β.Α. πτέρυγα και το κτήριο πήρε το σημερινό του σχήμα. Σε αυτήν την πτέρυγα στεγάστηκε η Βιβλιοθήκη, αποτελώντας σαν σύνολο Εκπαιδευτικό Κέντρο της μείζονος περιοχής για 150 χρόνια.
Από το 1998 η Βιβλιοθήκη στεγάζεται σε ένα νεοκλασικό κτήριο, δίπλα στο Ιστορικό Γυμνάσιο της Ανδρίτσαινας.
Συλλογή Κωνσταντίνου Νικολόπουλου.
Το 1932 όταν πλέον η Βιβλιοθήκη μεταφέρθηκε στη νέα πτέρυγα του κτιρίου, ο νεοδιορισμένος στη θέση του βιβλιοφύλακα Αγησίλαος Τσέλαλης κατέγραψε συνολικά 6.450 βιβλία, προερχόμενα από τις δωρεές Νικολόπουλου, Μπαμπαδήμου, Μαρασλή, Κουμπούρη, Κουτσανδρέα και άλλων.
Όσον αφορά το περιεχόμενό τους, ο Αγησίλαος Τσέλαλης χαρακτήριζε τα βιβλία της συλλογής του Νικολόπουλου «πολύτιμα» και «δυσεύρετα». Πολλά από αυτά αποτελούν εκδόσεις των πρώτων ετών της τυπογραφίας (1500–1550), ενώ πολυάριθμα είναι και τα βιβλία με χειρόγραφες σημειώσεις, αφιερώσεις και υπογραφές διάσημων ανδρών τους οποίους συναναστρεφόταν ο Νικολόπουλος στο Παρίσι. Ιδιαίτερης μνείας χρήζει και το υψηλής αισθητικής δέσιμο των βιβλίων (χαρτόδετα, δερματόδετα, χρυσοδερματόδετα και περγαμηνόδετα με μικρογλυπτική και μικροχαρακτική στο εξώφυλλό τους), καθώς και η συνεχής, σε μεγάλο βαθμό, σειρά εκδόσεων (π.χ. πρώιμες ομηρικές εκδόσεις, εκδόσεις έργων Ελλήνων φιλοσόφων, εκδόσεις έργων της κλασικής φιλολογίας και της Αγίας Γραφής), τυπωμένων σε τυπογραφικά κέντρα της Ιταλίας αλλά και σε σημαντικά εκδοτικά κέντρα της βόρειας Ευρώπης.
Κατάλογος Βιβλιοθήκης Κ. Νικολόπουλου. Η σπουδαιότητα και η ποικιλία των βιβλίων της συλλογής Νικολόπουλου και η έλλειψη για χρόνια κάποιας συστηματικής καταγραφής καθιστούσε επιτακτική την ανάγκη καταλογογράφησής τους, η οποία θα παρουσίαζε τον ακριβή αριθμό τους αλλά και τις θεματικές τους. Προσπάθειες για τη σύνταξη λεπτομερούς καταλόγου κατέβαλε κατά τη δεκαετία του 1970 ο Δημήτρης Πρίγγουρης (1928–2019), διευθυντής της Δημόσιας Βιβλιοθήκης Ανδρίτσαινας.
Ωστόσο, ένα τέτοιο έργο δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί χωρίς τη συνδρομή των ειδικών επιστημόνων του Κέντρου Νεοελληνικών Ερευνών (ΚΝΕ) του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΕΙΕ), με επικεφαλής τον Αλέξη Πολίτη. Η συνεργασία του ΕΙΕ με τη Βιβλιοθήκη ήταν μια πρωτοβουλία της Λουκίας Δρούλια, διευθύντριας του ΚΝΕ, που την επικρότησε ο Δ. Πρίγγουρης, συνδράμοντας με όλες του τις δυνάμεις τις αποστολές των ιστορικών του Κέντρου στην Ανδρίτσαινα (κατά τα έτη 1981, 1982 και 1984) για την καταγραφή της συλλογής Νικολόπουλου.
Ο Κατάλογος της Βιβλιοθήκης του Κωνσταντίνου-Αγαθόφρονος Νικολόπουλου εκδόθηκε το 1987 από το ΚΝΕ/ΕΙΕ και σ’ αυτόν καταγράφηκαν 3.691 τίτλοι βιβλίων, 3 συλλογές χαρακτικών και 2 χειρόγραφα.
Όπως συνάγεται από τον Κατάλογο, τα κύρια ενδιαφέροντα του Νικολόπουλου στρέφονταν γύρω από τις κλασικές σπουδές (φιλολογία, θεολογία, αρχαιολογία, φιλοσοφία) και τις σχετικές τους επιστήμες. Παράλληλα, έδειχνε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα ευρωπαϊκά πράγματα, ενώ λιγοστά είναι τα τυπωμένα νεοελληνικά βιβλία που εντάσσονται στη συλλογή μετά την εγκατάστασή του στο Παρίσι, όπως και τα έργα της μη κλασικής (με την ευρύτερη έννοια του όρου) λογοτεχνικής παραγωγής. Επίσης, η συλλογή περιλαμβάνει λεξικά, σπάνια αντίτυπα της Αγίας Γραφής, εκδόσεις σε διάφορες γλώσσες (όπως εβραϊκά και αραμαϊκά) και παρτιτούρες.
Συλλογή Ευάγγελου Καλλιανιώτη. Ένα ακόμα γεγονός που συνέβη κατά το πρώτο μισό της δεκαετίας του 1980 και έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση και την εξέλιξη της Βιβλιοθήκης στην Ανδρίτσαινα, ήταν η πρόσκτηση της συλλογής του Ευάγγελου Καλλιανιώτη.
Το 1983, μετά από ενέργειες του διευθυντή της Νικολοπουλείου Δημήτρη Πρίγγουρη, οι κληρονόμοι του Ευάγγελου Καλλιανιώτη αποφάσισαν να δωρίσουν την προσωπική του βιβλιοθήκη στη Βιβλιοθήκη της Ανδρίτσαινας, χωρίς μάλιστα ο αποθανών (είχε αποβιώσει το 1981) να έχει καταγωγή ή άλλη σχέση με την κωμόπολη της Ηλείας.
Συγκεκριμένα, ο Ε. Καλλιανιώτης είχε γεννηθεί το 1888 στη Στεμνίτσα Αρκαδίας, όπου φοίτησε αρχικά στο δημοτικό σχολείο της περιοχής και αργότερα στο σχολαρχείο της Δημητσάνας. Σε ηλικία 17 ετών έφυγε για την Αμερική και εγκαταστάθηκε στη Βοστώνη, όπου έζησε μέχρι το 1967. Εκεί σταδιοδρόμησε επαγγελματικά ανοίγοντας καταστήματα τροφίμων και ποτών, ενώ παράλληλα, ορμώμενος από την αγάπη του για τη φιλολογία και τη φιλοσοφία, δημιούργησε την ιδιωτική του βιβλιοθήκη. Το 1967 επέστρεψε στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Τρία χρόνια μετά, μετακόμισε στη γενέτειρα του Στεμνίτσα, όπου έζησε μέχρι τον θάνατό του, συνδράμοντας οικονομικά και ποικιλοτρόπως την τοπική κοινωνία. Μολονότι θα περίμενε κάποιος να κληροδοτήσει τη βιβλιοθήκη του στον γενέθλιο τόπο του, ο Καλλιανιώτης –επηρεασμένος ίσως και από την έλλειψη κατάλληλου χώρου– αποφάσισε να την αφήσει στους απογόνους του. Αυτοί πείστηκαν προφανώς από τον Πρίγγουρη και έτσι οι 4.341 τόμοι της (με σημαντικό αριθμό σπάνιων και αξιόλογων τίτλων) εκτίθενται σήμερα σε αυτόνομη αίθουσα, που φέρει το όνομα του πρώτου ιδιοκτήτη της, στη Δημόσια Βιβλιοθήκη της Ανδρίτσαινας.
Η συλλογή Καλλιανιώτη εμπλούτισε τη Βιβλιοθήκη, διευρύνοντάς την ποσοτικά και θεματικά, και κυρίως την αποσύνδεσε από τον μονομερή χαρακτηρισμό της ως Βιβλιοθήκης της συλλογής Νικολόπουλου.
Leave A Comment