Οι Όρνιθες αποτελούν το ύψιστο ποιητικό δημιούργημα της αρχαίας ελληνικής κωμωδίας. Γραμμένη το 414 π.Χ., η κωμωδία του Αριστοφάνη εντοπίζει τα βαθιά πολιτικοκοινωνικά προβλήματα (αναξιοκρατία, χάος στα δικαστήρια και τους θεσμούς) που στρέφουν το άτομο σε αναζήτηση μιας άλλης πόλης και αλλαγής πλεύσης. Στους Όρνιθες η ευρηματικότητα του κωμικού ποιητή βρίσκεται στο απόγειό της, όταν ο Πισθέταιρος και ο Ευελπίδης φτάνουν στη χώρα των πουλιών και σκαρφίζονται ένα σχέδιο ώστε μαζί με τους φτερωτούς συντρόφους τους-που οι πρώτοι άνθρωποι τιμούσαν πιο πολύ κι από τους θεούς- να ταρακουνήσουν την κυριαρχία των Ολύμπιων θεών.

Η εκδοχή του Άρη Μπινιάρη αποτελεί μία πλήρη καλλιτεχνική πρόταση, με ενιαίο ύφος και με σταθερές τις γνώριμες αναζητήσεις του σκηνοθέτη ως προς την κίνηση των ηθοποιών και τον ήχο. Κατά αυτό τον τρόπο, η παράσταση που παρακολουθήσαμε απείχε τόσο από τις επιθεωρησιακές ευκολίες-από τις οποίες είχε κακοπάθει άλλοτε ο Αριστοφάνης- όσο και από την αποδομητική σχολή που επιτάσσει εμμονικά σχεδόν το «θάνατο του συγγραφέα». Ο Άρης Μπινιάρης κατανόησε πως ο Αριστοφάνης μοιάζει περισσότερο με εκείνον τον υπέροχο παππού που μας επιτρέπει τα καλοκαιρινά βράδια να τρυπώνουμε στο εργαστήριό του και να παίζουμε με τα εργαλεία του.

Η αισθητική της παράστασης είναι οπωσδήποτε υψηλών προδιαγραφών. Μιλώντας-με αριστοτελικούς όρους- για την «όψιν», θαυμάζει κανείς το σχεδιασμό παραγωγής του Πάρι Μέξη, την κυριαρχία των χθόνιων χρωμάτων στη σκηνογραφία, την ενδυματολογία του Χορού των πουλιών, την ισορροπημένη κωμικότητα στα κοστούμια των υποψηφίων σφετεριστών και ιδίως τις μάσκες. Οι μάσκες- αναπόσπαστο στοιχείο στο αρχαίο ελληνικό θέατρο- διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο κατά την εκδοχή του Άρη Μπινιάρη και της Έλενας Τριανταφυλλοπούλου σε δύο περιπτώσεις. Αφενός, κατά την τελετή μύησης των δύο θνητών στους τρόπους των πουλιών (σκηνή που εμπνέεται από τα έθιμα των ιθαγενών) και κατά την παρέμβαση των Θεών. Πράγματι, οι μάσκες που κατασκεύασε ο Μιχάλης Λαγκουβάρδος για τους Προμηθέα, Ποσειδώνα και Ηρακλή, κόβουν την ανάσα παραπέμποντας στην αφρικανική παράδοση και ουσιαστικά επιτονίζοντας το πανανθρώπινο της μεγάλης ποίησης, όπως αυτής του Αριστοφάνη. Το θέαμα της εμφάνισης των θεών στο κοινό της Επιδαύρου, θα πρέπει να ήταν ανατριχιαστικό-με την έννοια του «πρωτόγνωρου».

Σε μία προσέγγιση του έργου που οδήγησε το Γιώργο Χρυσοστόμου σε έναν έξοχο μονόλογο απέναντι στην τυραννία των θεών και ανέδειξε το εύρος της κινησιολογίας στο οποίο μπορεί να φτάσει ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος-ιδίως κατά την έναρξη του έργου-, υπάρχουν και κάποιες πινελιές που θα την έκαναν να πετάξει ακόμη ψηλότερα. Η αναφορά σε μία μεγαλύτερη φροντίδα που θα μπορούσε να υπάρχει κατά την εκφορά του λόγου, αφού ο ταχύς ρυθμός της παράστασης του έργου σε συνδυασμό με τα μικρόφωνα στερεί από το θεατή την ευκαιρία να ακούει ξεκάθαρα κάποιες από τις στιχομυθίες κατά την εισβολή της Ποιήτριας και του Μέτωνα. Πλάι στο κέφι που πράγματι κουβαλούν οι Κωνσταντίνα Τάκαλου (Ποιήτρια/Ίρις), Στέλιος Ιακωβίδης (Χρησμολόγος/Προμηθέας), Ερρίκος Μηλιάρης (Μέτων/Ηρακλής) και Μάριος Παναγιώτου (Επίτροπος/Ποσειδώνας) στους δευτεραγωνιστικούς ρόλους, ξεχωρίζει ο Θανάσης Ισιδώρου ως Συκοφάντης, ακροβατώντας στην commedia dell’ arte και το θέατρο των μαριονεττών, με μία τοποθέτηση φωνής που κινείται ανάμεσα στην κολακεία και την… τεχνητή νοημοσύνη.

Συμπερασματικά, ο Άρης Μπινιάρης απέδειξε ότι το υψηλό γούστο, η φαντασία και το όραμα της ‘’δικής’’ του Νεφελοκοκκυγίας δίνουν φτερά και παρασύρουν το κοινό σε μια μυσταγωγική εμπειρία, με τον Αριστοφάνη να κρυφοκοιτάζει απ’ τις νεφέλες του ουρανού και να μας κλείνει πονηρά πού και πού το μάτι.

Η Παράσταση

Μετάφραση Τάσος Ρούσσος

Σκηνοθεσία Άρης Μπινιάρης

Δραματουργική επεξεργασία – Διασκευή Έλενα Τριανταφυλλοπούλου – Άρης Μπινιάρης

Σκηνικά – Κοστούμια Πάρις Μέξης

Μουσική σύνθεση Αλέξανδρος Δράκος Κτιστάκης

Κινησιολογία Αλέξανδρος Βαρδαξόγλου

Σχεδιασμός φωτισμών Βαγγέλης Μούντριχας

Βοηθός σκηνοθέτη Νεφέλη Παπαναστασοπούλου

Bοηθός σκηνογράφου-ενδυματολόγου Αλέγια Παπαγεωργίου

Παίζουν (αλφαβητικά) Μιχάλης Βαλάσογλου, Στέλιος Ιακωβίδης, Θανάσης Ισιδώρου, Τάσος Κορκός, Κώστας Κορωναίος, Σοφία Κουλέρα, Αυγουστίνος Κούμουλος, Μαρία Κυρώζη, Ερρίκος Μηλιάρης, Μάριος Παναγιώτου, Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος, Κυριάκος Σαλής, Αλεξία Σαπρανίδου, Κωνσταντίνα Τάκαλου, Ειρήνη Τσέλλου, Νίνα Φώσκολου, Γιώργος Χρυσοστόμου