Ο ελληνοϊταλικός πόλεμος ήταν ασφαλώς μια πρωτόγνωρη, συγκλονιστική εμπειρία για όσους το έζησαν. Κάθε πολίτης με τον ένα ή τον άλλο τρόπο βίωνε τις μοναδικές στιγμές του πολέμου που αναγνώριζε ότι ήταν καθοριστικές όχι μόνο για τον ίδιο αλλά και για την Ιστορία.

Σε μια εποχή που είχε ήδη διαδοθεί στην αστική τάξη η διατήρηση ημερολογίου, πολλοί ήταν αυτοί που θεώρησαν «χρέος» τους αλλά κυρίως προσωπική ανάγκη να καταγράψουν στα ημερολόγια τους τις ημέρες του πολέμου. Προφανώς δεν πρόκειται για μία σφαιρική καταγραφή των γεγονότων αλλά για μία προσωπική μαρτυρία.

Προφανώς όσοι έγραφαν ήταν εγγράμματοι, συνήθως απόφοιτοι του Γυμνασίου ή και με ανώτερη μόρφωση αλλά όχι απαραίτητα προερχόμενοι από μεγαλοαστικό περιβάλλον. Βέβαια δεν έλειπαν και ημερολογιογράφοι με στοιχειώδεις γνώσεις γραφής.

Δυσκολότερη ήταν βέβαια η καταγραφή ημερολογίου στο μέτωπο τόσο λόγω των πολεμικών συνθηκών όσο και των στρατιωτικών περιοριστικών κανονισμών. Παρά τις αντιξοότητες, συχνά οι συμπολεμιστές των εγγράμματων ημερολογιογράφων βοηθούσαν στην καταγραφή, είτε επειδή και οι ίδιοι αντιλαμβάνονταν τη σημασία των στιγμών που ζούσαν αλλά και επειδή ευελπιστούσαν ίσως σε μια ονομαστική αναφορά στις σελίδες του ημερολογίου.

Ωστόσο, η τήρηση του ημερολογίου δεν ήταν μια ηθική υποχρέωση αλλά περισσότερο μια εξομολόγηση και ένα ψυχολογικό στήριγμα στις συνθήκες του πολέμου. Στις σελίδες τους δεν υπάρχει μόνο η γενναιότητα, η αυταπάρνηση και ο ηρωισμός, αλλά και ο φόβος, η πλήξη, η ιδιοτέλεια των συναδέλφων, η κρατική δυσλειτουργία…

Μεγάλος είναι ο αριθμός των ημερολογίων που εκδόθηκαν στα χρόνια αμέσως μετά την απελευθέρωση. Τα ημερολόγια, υπενθύμιζαν τις στιγμές ενότητας κατά τον πόλεμο, σε αντιπαραβολή της διάσπασης  που ακλούθησε, κατέγραφαν προσωπικές εκτιμήσεις, διαμαρτύρονταν για τη στάση των μεταπολεμικών κυβερνήσεων απέναντι στους πολεμιστές.

Τα περισσότερα ημερολόγια, όμως, έμειναν για δεκαετίες στο συρτάρι των ημερολογιογράφων τους. Η μεγαλύτερη ελευθερία, η ευκολία στην έκδοση, μεταβολές στην επιστημονική μεθοδολογία, οδήγησαν στην έκδοση μεγάλου αριθμού ημερολογίων τα χρόνια μετά το 1980. Οι εκδόσεις έγιναν είτε από τους ηλικιωμένους πια πρωταγωνιστές, είτε από μέλη της οικογένειας τους ως φόρος τιμής σε συμπολεμιστές ή σε εκλιπόντες συγγενείς.

Η μελέτη των ημερολογίων, έχοντας βέβαια πάντα κατά νου  ότι σε αυτά καταγράφονται προσωπικές εικόνες και εμπειρίες, συμπληρώνει την ιστορική καταγραφή αποτελώντας μια πολύτιμη πηγή. Συχνά λειτουργεί σαν ένας μεγεθυντικός φακός πάνω σε σκέψεις, συναισθήματα, στιγμές και σκέψεις που δύσκολα αποτυπώνονται στην ακαδημαϊκή καταγραφή.

Βιβλιογραφία:

Δημητρίου Ελένη, Ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος ως προσωπικό βίωμα. Ημερολόγια ελλήνων στρατιωτών. Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφέλιμων Βιβλίων, Αθήνα, 2011

Λουκάτος Δημήτρης, Οπλίτης στο Αλβανικό Μέτωπο. Ημερολογιακές σημειώσεις 1940 -1941, εκδ. Ποταμός, Αθήνα, 2001

Φωτογραφία Αρχικής Σελίδας: Ημερολόγιο Έφεδρου Ανθυπολοχαγού Νικολάου Κωστόπουλου (Πηγή: https://www.kathimerini.gr/society/561559969/28i-oktovri-oy-1940-ena-imerologio-polemoy/)