Η πολεοδομική οργάνωση της Αθήνας, η ανοικοδόμηση της πόλης, η μετατροπή της από μια κατεστραμμένη από τον πόλεμο πόλη σε μια σύγχρονη πρωτεύουσα, έχει τη δική της ενδιαφέρουσα, πολυεπίπεδη ιστορία. Η ίδια η επιλογή της Αθήνας σε πρωτεύουσα του κράτους δεν ήταν αυτονόητη. Ωστόσο, τα αρχαίο παρελθόν της πόλης προσέδιδε στην Αθήνα όχι μόνο «κλέος» αλλά και πολιτικό πλεονέκτημα.

Ή μεταφορά της πρωτεύουσας του νεοσύστατου κράτους από το Ναύπλιο στην Αθήνας έκανε  απαραίτητη την κατασκευή υποδομών, δημοσίων κτιρίων που θα εξυπηρετούσαν τις ανάγκες διοικήσας, υγείας, εκπαιδεύσεις, θρησκευτικής λατρείας των κατοίκων. Πολλοί ήταν οι ευρωπαίοι αρχιτέκτονες που αξιοποίησαν την ευκαιρία να εργαστούν στην πόλη, ανταποκρινόμενοι στο κάλεσμα του Καποδίστρια και της Αντιβασιλείας, αφήνοντας το αποτύπωμα τους στα δημόσια κτίρια, πολλά από τα οποία συνεχίζουν αν αποτελούν τοπόσημα της πρωτεύουσας. Η αρχιτεκτονική της Αθήνας αποκτά χαρακτηριστικά που υπογραμμίζουν τον δυτικό προσανατολισμό της πόλης που θέλει να αποβάλει το, ακόμα πρόσφατο,  οθωμανικό παρελθόν της.

Σχέδιο (κάτοψη και όψεις) του Α΄ Δημοτικού Σχολείου της Αθήνας (ΓΑΚ Κ.Υ. αρχείο Υπουργείου Εσωτερικών Α΄ Οθωνικής περιόδου φ. 17)

Στην έκθεση «Ανεγείρονται αι κλειναί Αθήναι. Η γένεση μιας πρωτεύουσας» οφείλεται στη μελέτη των αρχείων του Υπουργείο Εσωτερικών και του αρχείο Σχεδίων Πόλεων που συγκροτήθηκαν με συνέπεια και οργάνωση κατά την οθωνική περίοδο. Σημαντικό τμήμα του αρχειακού υλικού είναι στη γερμανική γλώσσα και μάλιστα σε δυσανάγνωστη γραφή κάνοντας τη μελέτη τους εξαιρετικά δύσκολη.

Σχέδιο του Ναού του Αγίου Νικολάου Ραγκαβά, Αθήνα 17 Σεπτεμβρίου 1851. (ΓΑΚ -ΚΥ, αρχείο Σχεδίων Πόλεων φ. 5)

Αφορμή για την έκθεση αποτελεί η συμπλήρωση 190 χρόνων από τo διάταγμα της 18^ης/30^ης Σεπτεμβρίου 1834 που έχρισε την Αθήνα «Βασιλική καθέδρα και Πρωτεύουσα». Η παρουσίαση του υλικού διαρθρώνεται σε οκτώ ενότητες, «Αθήνα: Βασιλική Καθέδρα και Πρωτεύουσα», «Βασιλικά Ανάκτορα», Δημόσια κτήρια», «Οδοί – πλατείες- κρήνες», «Δημόσια έργα και υποδομές», «Αρχαιότητες», «Οι Ολυμπιακοί Αγώνες και η πολιτιστική ζωή στην Αθήνα», «Η εμπορική και η βιοτεχνική παραγωγή στην Αθήνα». Καταγράφεται η διαμόρφωση του οδικού δικτύου της Αθήνας με τη διάνοιξη νέων οδών και λεωφόρων (βουλεβάριων), η ονοματοθεσία τους, η χάραξη πλατειών και οι απαλλοτριώσεις εκτάσεων για την ανέγερση δημοσίων κτηρίων. Προβάλλονται εμβληματικά δημόσια κτήρια τα οποία κατασκευάστηκαν είτε από το κράτος είτε μέσω δωρεών Ελλήνων ευεργετών για να καλύψουν τις ανάγκες της πόλης. Αναδεικνύονται πρόσωπα που στελεχώνουν τους αρμόδιους θεσμούς, Έλληνες και ξένοι αρχιτέκτονες, πολεοδόμοι, τοπογράφοι, γεωμέτρες, μηχανικοί και νομομηχανικοί που συμβάλλουν στη διαδικασία της μεταφοράς της πρωτεύουσας, βάζοντας τη σφραγίδα τους στη διαμόρφωση της πόλης.

Η έκθεση συνοδεύεται από πολυτελή κατάλογο που φιλοξενεί κείμενα του Υπουργού Κυρ. Πιερρακάκη, της Αναπλ. Γεν. Δι/ντριας των ΓΑΚ Αμαλίας Παππά, του καθ. Ιστορίας Δημήτρης Σωτηρόπουλος, της ιστορικού τέχνης Μαριλένας Κασιμάτη, της Αρχεινόμου των ΓΑΚ  Άννας Κουλουρίδη, καθώς και πλούσιο φωτογραφικό υλικό από τη συλλογή των ΓΑΚ.

Διεύθυνση: Γενικά Αρχεία του Κράτους, Δάφνης 61, Ψυχικό

Διάρκεια έκθεσης: 11.04.2024–20.12.2024

ΕΊΣΟΔΟΣ ΕΛΕΎΘΕΡΗ

Ωράριο λειτουργίας: Δευτέρα – Παρασκευή 10.00-14.00 (εκτός επίσημων αργιών)