Ήδη από τα πρώτα χρόνια της ανθρώπινης παρουσίας η επαφή με τη θάλασσα ήταν αναπόφευκτη λόγω της ανάγκης διατροφής και μετακίνησης. Ωστόσο, οι κίνδυνοι της θάλασσας και το άγνωστο δημιούργησαν μύθους και θρύλους για τρομακτικά πλάσματα που καραδοκούσαν στο νερό της θάλασσας. Οι άνθρωποι θα κολυμπούσαν μόνο για λόγους στρατιωτικής εκπαίδευσης, εκγύμνασης και εξασφάλισης τροφής.
Κατά τα άλλα η ακτή θα παρέμενε το όριο ανάμεσα στην ασφάλεια της στεριάς και τον κίνδυνο θάλασσας. Το κολύμπι για λόγους αναψυχής και διασκέδασης θα έκανε πολλά, πολλά χρόνια να εμφανιστεί. Οι πρώτοι που φαίνεται να «αποτόλμησαν» την παραθαλάσσια διασκέδαση και το κολύμπι φαίνεται να ήταν οι Ρωμαίοι της ανώτερης τάξης. Ωστόσο, αυτή η πρακτική δεν διατηρήθηκε.
Στα χρόνια του Μεσαίωνα η Εκκλησία ταύτισε τη γυμνότητα με την αμαρτία καθιστώντας ασφαλώς κάθε επαφή με το νερό, και πολύ περισσότερο με τη θάλασσα, απαγορευμένη. Ακόμα και οι αναφορές σε περιπτώσεις κολύμβησης για στρατιωτικούς λόγους είναι σποραδικές.
Στο Βυζάντιο, όπου ήταν ισχυρότερη η ελληνορωμαϊκή παράδοση, αφενός συνέχισαν να λειτουργούν οι θερμές και τα λουτρά αφετέρου φαίνεται να ήταν περισσότερο διαδομένη η επαφή με τη θάλασσα ως επαγγελματική ενασχόληση σε περιπτώσεις όπως η αλίευση μαργαριταριών, ως θρησκευτική πρακτική του αγιασμού των υδάτων αλλά και ως μορφή ψυχαγωγίας.
Picasso Bathers, 1918
Η εποχή της Αναγέννησης έφερε για την Ευρώπη την απενοχοποίηση της κολύμβησης και γενικότερα της σωματικής άσκησης.
Στα χρόνια των μεγάλων ανακαλύψεων, παρόλο που τα θαλασσινά ταξίδια ήταν συχνά, μακρινά και επικίνδυνα, τα πληρώματα στην πλειοψηφία τους δεν γνώριζαν κολύμπι. Σε βαθμό μάλιστα που να εντυπωσιάζονται από τις ικανότητες κολύμβησης των ιθαγενών. Ασφαλώς, αυτή η δεξιότητα, σύμφωνα και με το ρατσιστικό πνεύμα των Ευρωπαίων της εποχής, αντιμετωπίστηκε ως ένδειξη φυλετικής κατωτερότητας.
Παρόλα αυτά, οι λόγιοι της εποχής, υπέρμαχοι της φυσικής αγωγής, στέκονταν όλο και συχνότερα στα οφέλη της κολύμβησης. Σε αυτούς θα πρέπει να προστεθούν και οι ιατρικές απόψεις για τα οφέλη του θαλασσινού νερού και της κολύμβησης. Σταδιακά φαίνεται ότι οι προτάσεις του βρήκαν ανταπόκριση στις ανώτερες τάξεις. Έτσι τον 17ο αιώνα η κολύμβηση εντάσσεται στην ψυχαγωγία του Γάλλου Βασιλιά Λουδοβίκου ΙΑ΄ και της αυλής του. Τη συνήθεια αυτή υιοθέτησε και ο Άγγλος Βασιλιάς Κάρολος Β και η αγγλική αριστοκρατία. Βέβαια, περιορίζονταν στην επίπλευση και σε αδέξιο τσαλαβούτημα, ωστόσο είχε ανοίξει ο δρόμος της διαδεδομένης ενασχόλησης με την κολύμβηση για λόγους αναψυχής. Θα χρειάζονταν ακόμα αρκετά χρόνια για την καθιέρωσή της.
Από το μέσα 18ο αιώνα άρχισαν να ιδρύονται παραθαλάσσια θέρετρα που αρχικά απευθύνονταν σε όσους επιζητούσαν κάποια θεραπεία στο θαλασσινό νερό. To 1824 ιδρύθηκε στο Dieppe Γαλλίας, η πρώτη οργανωμένη παραλία στην ηπειρωτική Ευρώπη χάρη στην Marie-Caroline of Bourbon-Two Sicilies, Duchess of Berry που επηρεάστηκε από τους Άγγλους αριστοκράτες. Σταδιακά το Dieppe έγινε πόλος έλξης για τη γαλλική αριστοκρατία που έσπευδε για θαλασσινά μπάνια και δεν άργησε να αναπτυχθεί μια τουριστική βιομηχανία με ξενοδοχείο και καζίνο για να εξυπηρετήσουν τους πλούσιους επισκέπτες. Θέμα χρόνου να διαδοθεί η νέα συνήθεια και να εμφανιστούν όλο και περισσότερες παραλίες με αποδυτήρια, τουριστικές εγκαταστάσεις, δραστηριότητες κτλ. ασφαλώς χωριστά για άντρες και γυναίκες.
Ilias Charisis| The Swimmer
Η ανάπτυξη του σιδηροδρόμου στα μέσα το 19ου αιώνα διευκόλυνε τη μετακίνηση σε όλη την Ευρώπη και άρχισαν να αναπτύσσονται θαλάσσια θέρετρα από τη από τη Μεσόγειο ως τη Σκανδιναβία με δημοφιλέστερη βεβαίως τη Γαλλική Ριβιέρα την οποία επισκέπτονταν μαζικά και τα μέλη της αγγλικής αριστοκρατίας.
Στην Ελλάδα η νέα αυτή ευρωπαϊκή τάση άργησε να εμφανιστεί και αντιμετωπίστηκε με επιφύλαξη από τα ελληνικά ήθη της εποχής. Η αρχή έγινε τη δεκαετία του 1840 με πρώτη δημοφιλή ακτή αύτη στο Πασαλιμάνι. Σίγα σιγά οι Αθηναίοι άρχισαν να επισκέπτονται και άλλες κοντινές παραλίες της Αττικής. Η ανώτερη αθηναϊκή τάξη άρχισε να χτίζει μέγαρα στο Φάληρο ενώ στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα ακολούθησε η κατασκευή δύο μεγάλων ξενοδοχείων του Grand Hotel και του Ακταίον. Ένδειξη ότι το παραλιακό τμήμα της Αττικής ήταν πλέον δημοφιλές.
Hotel Aktaion
Ένδειξη της αλλαγής των ηθών και στη χώρα μας υπήρξε η καθιέρωση το 1927 των μπαν μιξτ με καθυστέρηση μερικών δεκαετιών σε σχέση με την πρώτη τους εμφάνιση στην Ευρώπη. Βέβαια, οι «ανάμικτες» παραλίες είχαν ήδη διαδοθείς τις πιο απομακρυσμένες παραλίες της Αττικής «Τα μικτά λουτρά και τα ελεύθερα λουτρά … γίνονται εις όλον τον κόσμον , όπου υπάρχουν θάλασσα, βράχοι και αμμουδιά και δεν γίνονται επιτέλους λιγώτερο και εις την Ελλάδα. Ό,τι γίνεται εις τον Σκαραμαγκά, τον Άγιο Ανδρέα, τη Γλυφάδα, την Βούλα, την Βουλιαγμένη, την Πειραϊκή επί τέλους χερσόνησο, δεν υπάρχει λόγος να μη γίνεται και εις τας ακτάς του Παλαιού Φαλήρου». (Η Βραδυνή, 7 Ιουνίου 1927).
Μόλις τέσσερα χρόνια πριν, το 1923 είχε συντελεστεί ακόμα ένας επαναστατικός νεωτερισμός που δεν ήταν άλλος από το μαύρισμα. Πρωτοπόρος υπήρξε η διάσημη Coco Chanel στις Κάννες. Από τότε το μαύρισμα έγινε ένα παγκόσμιο φαινόμενο. Ως το 1923 θεωρούταν χαρακτηριστικό των αγροτικών πληθυσμών που εργάζονταν στην ύπαιθρο, και οι ανώτερες τάξεις όφειλαν να το αποφεύγουν. Μετά το παράδειγμα της Chanel όμως η λογική αυτή άλλαξε. Πλέον, το μαύρισμα ήταν χαρακτηριστικό της μεγαλοαστικής που είχε την οικονομική δυνατότητα και τον ελεύθερο χρόνο να κάνει διακοπές σε ηλιόλουστα θέρετρα.
Christina Makropoulou| Windrunners
Η συνήθεια του θαλάσσιου μπάνιου εισήχθη «από τα πάνω», δηλαδή από τις αριστοκρατικές τάξεις για να αγαπηθεί όμως από όλους. Σήμερα γύρω από τη «θάλασσα» έχει αναπτυχθεί μια τεράστια βιομηχανία που περιλαμβάνει ένδυση, καλλυντικά, αξεσουάρ, υποδομές και εγκαταστάσεις, εστίαση, αθλήματα και τόσα άλλα.
Πηγές:
https://www.abc.net.au/news/2023-02-17/a-world-history-of-swimming/101971846
https://freader.ekt.gr/eadd/index.php?doc=48541&lang=el#p=78
https://en.wikipedia.org/wiki/Sea_bathing
https://digitallib.parliament.gr/display_doc.asp?item=39700&seg=
https://www.newsville.be/christos-mplatsiotis-istoria-diakopon-thalassa/
Leave A Comment