Γράφει η Μαργαρίτα Καταγά

«Εμείς οι Ευρωπαίοι – και αναφέρομαι συγκεκριμένα στο πείραμα που αποδίδεται στους Νέους Ρεαλιστές – προερχόμαστε από τον Duchamp : το readymade μας γοητεύει περισσότερο από την εικαστική χειρονομία».

Μimmo Rotella

To «πείραμα» του Nouveau Réalisme (Νέος Ρεαλισμός) , όπως χαρακτηριστικά το αναφέρει ο MimmoRottella έχει τη μοναδική ευκαιρία το κοινό να γνωρίσει και να μελετήσει στη διεθνή έκθεση αφιερωμένη στο NouveauRéalisme που παρουσιάζει φέτος τον χειμώνα στο Μουσείο της Αθήνας το Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή.

Το εκρηκτικό, επαναστατικό κίνημα μεταξύ των Dada και της Pop Art, το οποίο ανέτρεψε τα μέχρι τότε δεδομένα της τέχνης του 20ου αιώνα την περίοδο 1960-1963, όρισε την ταυτότητα του στις 27 Οκτωβρίου του 1960 μέσα από το μανιφέστο που συνέταξε ο Γάλλος κριτικός της τέχνης PierreRestany για να συνοδεύσει την πρώτη έκθεση της ομάδας στο Μιλάνο. Στην έκθεση με τον απλό και διαυγή τίτλο NouveauRéalisme που συνεπιμελούνται οι Marion Meyer, Πρόεδρος της Διεθνούς Ένωσης ManRay, και η Μαρία Κουτσομάλλη-Moreau, απαρτίζεται από χαρακτηριστικά και σημαντικά έργα  των κυρίων εκπροσώπων του κινήματος. Τα έργα προέρχονται από τις συλλογές σημαντικών ευρωπαικών μουσείων όπως το Centre Georges Pompidoυ στο Παρίσι, ιδιωτικές συλλογές αλλά και έργα από τη συλλογή του Ιδρύματος Βασίλη κι Ελίζας Γουλανδρή.

Nouveau réalisme exhibition

Οι καλλιτέχνες Arman, François Dufrêne, Raymond Hains, Yves Klein, Martial Raysse, Daniel Spoerri, Jean TinguelyκαιJacques Villeglé συναντήθηκαν και «συνομίλησαν» εικαστικά με τους César, Mimmo Rotella, Nikide Saint Phalle, Gérard Deschamps και εν συνεχεία με τον Christo. Τα περισσότερα από τα έργα καθώς και οι συνεργασίες τους αναπτύχθηκαν ανάμεσα στο 1960 και το 1963 και με πιο αραιούς ρυθμούς εξελίχθηκαν έως το 1970, τη χρονιά που η ομάδα γιόρτασε στο Μιλάνο τη δέκατη επέτειο από την ίδρυσή της.

Ο όρος Ρεαλισμός, που επέλεξε ο Restany, δεν ήταν τυχαίος. Αποτελούσε αναφορά στο καλλιτεχνικό και λογοτεχνικό κίνημα που αναπτύχθηκε στη Δυτική Ευρώπη στα μέσα του 19^ου αιώνα. Στον εικαστικό τομέα, κύριος εκπρόσωπός του υπήρξε ο GustaveCourbet, ο οποίος τον χαρακτήρισε ως «την άρνηση του ιδεώδους». Ακολουθώντας το παράδειγμά του, τα μέλη του Νέου Ρεαλισμού ήρθαν να μεταγράψουν στην τέχνη τους τη δική τους αντίληψη για τον κόσμο, μέσα σε μια κοινωνία βιομηχανοποιημένη πλέον, αστική στο μεγαλύτερο μέρος της, και στην οποία κυριαρχούν η διαφήμιση και η μαζική παραγωγή.

Yves Klein (1928-1962), Blue Venus (Venus of Alexandria), 1962

Η συνεπιμελήτρια της  έκθεσης Marion Meyer, Πρόεδρος της Διεθνούς Ένωσης Man Ray γνώρισε τους Man Ray, Gérard Deschamps, και άλλους στα στούντιο τους κι έζησε έντονες στιγμές μαζί τους. Το 1965 γνώρισε τον Spoerriστο σπίτι του Arturo Schwarzστο Μιλάνο, τον Arman στην γκαλερί του Sidney Janis στη Νέα Υόρκη, καθώς και τον Christoκαι τη Jeanne-Claude. Στην γκαλερί της IrisCertστο Παρίσι γνώρισε τον ΜίmmoRottelaκαι τον César

Όπως αναφέρει η ίδια «Στους νεορεαλιστές οφείλω τη συνειδητοποίηση της πορείας του κόσμου προς τη μαζική κατανάλωση. Χρησιμοποιούσαν στοιχεία της καθημερινής ζωής, αστικής και βιομηχανικής»..

Και όπως χαρακτηριστικά περιγράφει η συνεπιμελήτρια της έκθεσης Μαρία Κουτσομάλλη-Moreau, Υπεύθυνη της Συλλογής του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή «Ο Νέος Ρεαλισμός είναι ένα κίνημα φορτισμένο πολιτικά. Oι αισθητικές επιλογές και οι καλλιτεχνικοί προβληματισμοί των μελών του εφήμερου αλλά σημαντικού αυτού κινήματος τους κατέστησαν πρωτοπόρους σε πολλά επίκαιρα ζητήματα που υπερβαίνουν τα όρια της τέχνης: όπως η αμφισημία του ρόλου της βιομηχανίας, η σπουδαιότητα της ανακύκλωσης, η αναγκαιότητα αναθεώρησης θεμάτων που άπτονται της κλιματικής αλλαγής και της οικολογίας».

Jacques Villeglé (1926-2022), Arcueil, 1971

Το αρχικό ερώτημα των επιμελητών της έκθεσης ήταν πως μπορούν να συνδυαστούν 13 καλλιτέχνες σε μία έκθεση. Το κάθε καλλιτεχνικό έργο, ο κάθε καλλιτέχνης αντιμετωπίζεται ως ατομική έκθεση. Ο χαρακτηριστικός άξονας που κάνει την έκθεση ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα εκπαιδευτικά και ακαδημαϊκά είναι ο όρος «συλλογική μοναδικότητα των καλλιτεχνών» κάτι που διαφαίνεται και ορίζει την επιμελητική προσέγγιση του συνόλου.
Δίπλα σε χαρακτηριστικά έργα πιο γνωστών εκπροσώπων του κινήματος όπως ο YvesKlein και η NikideSaintPhalle,  το κοινό έχει την ευκαιρία να εμβαθύνει στο έργο τωνJacques Villeglé, ενός από τους κυριότερους εκπροσώπους των  Αffichistes, οι οποίοι διατήρησαν  απόσταση από τη ζωγραφική και υιοθέτησαν  λογική του assemblage (συναρμολόγησης), καθώς αι των FrancoisDufrene, RaymondHains, MartialRaysse.

Η έκθεση έχει οργανωθεί με εκπαιδευτικό τρόπο, με κείμενα και συνεντεύξεις για το κίνημα και με την ιδέα του να διαφανεί και η άμεση σχέση του κινήματος  με την PopArt καθώς με το Dada κα τον ίδιο τον Marcel Duchamp.

Martial Raysse (1936- ), Metro (or j’M), 1964

Η έκθεση Nouveau réalisme, συγκεντρώνει πάνω από 50 έργα και δικαιώνει το ένστικτο του Βασίλη και της Ελίζας Γουλανδρή που τίμησαν στη Συλλογή τους το κίνημα του Νέου Ρεαλισμού με έργα των Christo, SaintPhalle, Tinguely και κυρίως του César, που ήταν και προσωπικός τους φίλος.

Η σκηνογραφία της έκθεσης μελετήθηκε από τον Ανδρέα Γεωργιάδη και την Παρασκευή Γερολυμάτου.

Το αφιέρωμα συνοδεύεται από δίγλωσσο τόμο 300 περίπου σελίδων, με κείμενα της επιμελήτριας Μαρίας Κουτσομάλλη-Moreau και πλούσιο αρχειακό υλικό, που εκδίδεται από το Ίδρυμα Βασίλη &Ελίζας Γουλανδρή σε επιμέλεια της Μικρής Άρκτου. Κατά τη διάρκεια της έκθεσης θα πραγματοποιούνται ειδικές ξεναγήσεις για το κοινό καθώς και εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά και για ενήλικες.

Διάρκεια έκθεσης:
11 Ιανουαρίου – 9 Απριλίου 2023

Ώρες λειτουργίας:
Δευτέρα, Τετάρτη, Πέμπτη, Σάββατο & Κυριακή: 10.00-18.00, Παρασκευή: 10.00-20.00
Τρίτη κλειστά

Ίδρυμα Βασίλη &Ελίζας Γουλανδρή
Ερατοσθένους 13, Αθήνα 116 35
Τ: 210 725 2895
[email protected] | goulandris.gr