H πρώτη διεθνώς αναδρομική έκθεση για τη ζωή και το έργο της Anna Andreeva (1917-2008), της Σοβιετικής σχεδιάστριας κλωστοϋφαντουργίας που εργάστηκε στο Red Rose Silk Factory στη Μόσχα από τη δεκαετία του 1940 έως τη δεκαετία του 1980, είναι η βασική αφήγηση της έκθεσης με τίτλο «Συλλογικά νήματα: Η Anna Andreeva στο εργοστάσιο μεταξιού ‘Κόκκινη Ρόζα’» που θα παρουσιαστεί στο MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη στη Θεσσαλονίκη, από τις 7 Δεκεμβρίου 2024 έως τις 27 Απριλίου 2025, σε επιμέλεια της Christina Kiaer, καθηγήτριας ιστορίας της τέχνης στο Northwestern University του Σικάγου.

Φέροντας το όνομά της Γερμανίδας επαναστάτριας Ρόζα Λούξεμπουργκ, το Εργοστάσιο μεταξιού ‘Κόκκινη Ρόζα’ (που στα ρωσικά διαβάζεται και ως ‘Κόκκινο Τριαντάφυλλο’) υπήρξε ένας χώρος συλλογικής γυναικείας σχεδίασης που διαμόρφωσε τη μόδα και την υλική κουλτούρα στα χρόνια του υπαρκτού σοσιαλισμού. Η έκθεση παρουσιάζει, μεταξύ άλλων, τα αφηρημένα, γεωμετρικά μοτίβα της Andreeva με θέματα εμπνευσμένα από τον ηλεκτρισμό, το διάστημα και την πρώιμη ψηφιακή τεχνολογία (cyber), που την αναδεικνύουν ως μεμονωμένο ταλέντο του οποίου η εφευρετικότητα συχνά ξεπερνούσε το έργο των συντρόφων της ενώ αρκετές φορές έπρεπε να βρει τρόπους προκειμένου να ξεφύγει από τη λογοκρισία του Κόμματος. Ταυτόχρονα, η έκθεση προβάλλει την επιτυχημένη και ενθουσιώδη συμβολή της Andreeva στην οικονομία της Σοβιετικής Ένωσης κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, παρουσιάζοντας επίσης σχέδια που αντανακλούσαν τις απαιτήσεις της οικονομίας για δημοφιλή, παραδοσιακά και εορταστικά θέματα. Παρουσιάζονται, λ.χ., έργα για υφάσματα που φιλοτεχνήθηκαν με την ευκαιρία των εορτασμών ιστορικών γεγονότων, όπως η πρώτη επανδρωμένη πτήση στο διάστημα του κοσμοναύτη Yuri Gagarin το 1961 και οι Ολυμπιακοί Αγώνες στη Μόσχα το καλοκαίρι του 1980.

Η έκθεση περιλαμβάνει ζωγραφικά σχέδια, μελέτες και ιστορικά δείγματα υφασμάτων της Andreeva, καθώς και φωτογραφίες, αποσπάσματα ταινιών και ντοκιμαντέρ από τη κολεκτίβα του εργοστασίου ‘Κόκκινη Ρόζα’, σοβιετικά περιοδικά μόδας και εκθέσεις. Συμπληρώνεται από μεγάλης κλίμακας σύγχρονες αναπαραγωγές των υφασμάτων της Andreeva που οι θεατές θα μπορούν να αγγίξουν.

Επίσης, το έργο της Andreeva βρίσκεται σε διάλογο με τη Ρωσική Πρωτοπορία από τη συλλογή Κωστάκη του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης του MOMus, με μια σειρά από σχέδια υφασμάτων από τη δεκαετία του 1920, καθώς και έργα τέχνης που ενέπνευσαν το βιομηχανικό σχέδιο στα πρώτα σοβιετικά χρόνια, τα οποία διασώθηκαν χάρη στις άοκνες προσπάθειες του συλλέκτη Γιώργου Κωστάκη.

Ο πλούτος των διαθέσιμων ντοκιμαντέρ για το Εργοστάσιο Μεταξιού ‘Κόκκινη Ρόζα’, για τις διαδικασίες παραγωγής εκεί και την συνεργασία της Andreeva με τους/τις συντρόφους της στην κολεκτίβα, αποκαλύπτουν μια καλλιτέχνιδα της οποίας η δουλειά στο πολυσύχναστο και διάσημο στα σοβιετικά χρόνια εργοστάσιο, την ανέδειξε σε ηγετική μορφή και αυτόνομη καλλιτεχνική παρουσία με ιδιαίτερο ύφος. Αναγνωρίζοντας τη μοναδική καλλιτεχνική αξία του έργου της Andreeva το ΜοΜΑ της Νέας Υόρκης εμπλούτισε πρόσφατα τις συλλογές του με 12 έργα της.

Η έκθεση συμβάλλει στο έντονο ενδιαφέρον που υπάρχει διεθνώς για την τέχνη που έχει ως αντικείμενο την ύφανση και που πρόσφατα σε τρέχουσες εκθέσεις δεθνώς (λ.χ. «Unravel» στο Barbican το 2024 και «Woven Histories: Textiles and Modern Abstraction» που θα ολοκληρώσει την τρέχουσα περιοδεία του στο MoMA το 2025), τονίζοντας αφενός τη φεμινιστική έμφαση στις γυναίκες δημιουργούς, μετατοπίζοντας, όμως, ταυτόχρονα το επίκεντρο από τις χειρονακτικές τεχνικές, όπως η υφαντική, το κέντημα και το καπιτονέ, και την στερεότυπη «θηλυκότητά» τους, σε ένα διαφορετικό μοντέλο παραγωγής κλωστοϋφαντουργίας μεγάλης βιομηχανικής κλίμακας που οργανώθηκε ως κολεκτίβα μέσα στο κομμουνιστικό σύστημα.

Η έκθεση συνοδεύεται από κατάλογο (εκδ. Scheidegger & Spiess, Ζυρίχη) με κείμενα διεθνών μελετητών, επιμελητών και κριτικών, με ιδιαίτερη έμφαση στις διαδικασίες της εργοστασιακής παραγωγής υφασμάτων από κολεκτίβες. 

Επιμέλεια: Christina Kiaer, ειδικός στην Σοβιετική Ιστορία της Τέχνης, Καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης, Northwestern University, ΗΠΑ

Βοηθός Επιμελήτρια: Αγγελική Χαριστού, Ιστορικός της Τέχνης, MOMus-Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη  

Η έκθεση πραγματοποιείται σε συνεργασία: Anna Andreeva Estate (Βασιλεία), Layr Gallery (Βιέννη)

Υποστήριξη: Kristina Krasnyanskaya

Υποστήριξη καταλόγου: Konstantin & Victoria Yanakov

MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη (Μονή Λαζαριστών, Θεσσαλονίκη)