Γράφει η Μαργαρίτα Καταγά

Το τελευταίο χρονικό διάστημα, πιο συγκεκριμένα από τον Δεκέμβριο του 2023,  ψηλά στο εξωτερικό του κτιρίου του ΕΜΣΤ συναντάμε με νέον τον τίτλο Κι αν οι γυναίκες κυβερνούσαν τον κόσμο; (What if Women Ruled the World?) εμπνευσμένο από το ομώνυμο έργο σε της Yael Bartana (2017).

Στις 17/5 το κοινό είχε την ευκαιρία να δει το τρίτο μέρος του κύκλου των εκθέσεων, έμπνευση της επιμελήτριας και καλλιτεχνικής διευθύντριας του ΕΜΣΤ Κατερίνας Γρέγου, με στόχο να εγείρει την  ευαισθητοποίηση του ευρύτερου κοινού απέναντι στη συμβολή της γυναίκας στην κοινωνία,  τη διαχείριση των ζητημάτων της διακυβέρνησης και της  δικαιοσύνης στην κοινωνία  ευρύτερα. Ο κύκλος εκθέσεων που συνέλαβε η ίδια θέτει με πολυδιάστατες εκφάνσεις το ερώτημα του πως θα μπορούσε ο κόσμος να τεθεί σε μια πιο υγιή βάση με τη στοργή και την ενσυναίσθηση που συχνά ορίζουν την γυναικεία φύση.

Με αφορμή το ζητούμενο του ρόλου της γυναίκας στην ιστορία και στο «σήμερα» είχαμε την ευκαιρία να βιώσουμε τη μεγάλη αναδρομική έκθεση, την πρώτη στην Ευρώπη, της ελληνικής καταγωγής νοτιοαφρικανής εικαστικού Penny Siopis, με τίτλο «For Dear Life». Πίνακες, βίντεο, γλυπτά, εγκαταστάσεις με προσωπικά αντικείμενα, με θέματα εστιασμένα στο απαρτχάιντ, την καταπίεση του γυναικείου φύλου, το έγκλημα και την διαφθορά στις αποικιοκρατικές συνθήκες και το παρελθόν της πατρίδας καθιστούν το πολυπειραματικό μοντέλο έκφρασης της εικαστικού, ως ένα βαθιά πολιτικό έργο. Προσδίδει τόσο με τρυφερές αλλά και με προκλητικές και σοκαριστικές εικόνες  τα μελανά σημεία και την ιστορία του αποικιοκρατικού παρελθόντος της πατρίδας της, γεγονός που την κατέστησε μία από τις πλέον ακτιβίστριες σε φεμινιστικά θέματα,  θέματα  έμφυλης βίας και ρατσισμού,  τόσο εντός όσο και εκτός της αφρικανικής ηπείρου.

 «Σε ολόκληρη την καλλιτεχνική διαδρομή της έχει ασχοληθεί με θέματα όπως τα δικαιώματα των γυναικών, οι συνέπειες της αποικιοκρατίας, τα ανθρώπινα δικαιώματα και, ιδιαίτερα, με τη μνήμη. Στην έκθεση υπάρχουν ορισμένοι κεντρικοί άξονες, όμως πάντοτε υπάρχει ένας κοινός παρονομαστής, που είναι η κοινωνία, το σώμα και η μνήμη» αναφέρει η διευθύντρια του ΕΜΣΤ Κατερίνα Γρέγου.

Οι ιστορικοί πίνακες της Νοτίου Αφρικής , υποδέχονται το κοινό και παραθέτουν στοιχεία της ιστορίας της Νότιας Αφρικής και της αποικιοκρατίας.  Τα έργα  «Patience on a Monument: ‘A History Painting’» και «Restless Republic: Groundswell», της δεκαετίας του 1980 μοιάζουν με μνημεία με χαοτική ροή που ανασυνθέτουν μία υποκειμενική, αρχειακή ερμηνεία της καταπίεσης που υφίσταται ο αφρικανικός πληθυσμός.  Η ιδία ανέφερε, ότι οι ιστορικοί πίνακές της αντιστοιχούσαν στα κοινωνικοπολιτικά προβλήματα που αντιμετώπιζε η Νότια Αφρική τη δεκαετία του 1980, ενώ τα νεότερα έργα εστιάζουν στο φεμινιστικό στοιχείο και τη θέση της γυναίκας σήμερα.

Όπως αναφέρει στο εισαγωγικό της κείμενο η κυρία Γρέγου «Εδώ και πενήντα χρόνια διερευνά την πολιτική του σώματος, το τραύμα καθώς και τη θλίψη και την ντροπή που ενυπάρχουν σε προσωπικές και συλλογικές ιστορίες στη πατρίδα της, την πολύπαθη Νότια Αφρική. Κεντρικά θέματα στο έργο της είναι η επιμονή όσο και εύθραυστη υπόσταση της μνήμης, η αλήθεια, η απόδοση ευθυνών, τα δικαιώματα των γυναικών και των περιθωριοποιημένων ατόμων,  η ευαλωτότητα και οι περίπλοκοι δεσμοί που συνδέουν το ιδιωτικό και το δημόσιο»

Στα «Cake Paintings», τα πρώτα ζωγραφικά έργα των αρχών της δεκαετίας του ’80, διακρίνεται η επεξεργασία της μνήμης στην οποία αναφέρεται η κυρία Γρέγου, στη σειρά «Pinky Pinky» το στοιχείο της καταπίεσης στο νοτιοαφρικανικό καθεστώς ενώ στη σειρά «Shame Paintings», διακρίνεται η αυτοβιογραφική αίσθηση της καταπίεσης, της διαφθοράς, του πολιτικού και προσωπικού τραύματος

Την έκθεση συνοδεύει πολυσέλιδος κατάλογος, στον οποίο περιλαμβάνονται κείμενα των: Sinazo Chiya, Kατερίνας Γρέγου, William Kentridge, Achille Mbembe, Pumla Dineo Gqola, Griselda Pollock, Laura Rascaroli, Olga Speakes.

Βιογραφικό

H Penny Siopis γεννήθηκε το 1953 στο Βράιμπουργκ της Νότιας Αφρικής και ζει στο Κέιπ Τάουν. Έχει Πτυχίο Καλών Τεχνών από το Rhodes University του οποίου είναι επίσης Επίτιμη Διδάκτορας. Είναι επίσης Ομότιμη Καθηγήτρια στη Michaelis School of Fine Art του University of Cape Town.

Στις ατομικές της εκθέσεις σε θεσμικό πλαίσιο περιλαμβάνονται οι: 1997 Ongoing, Michaelis Galleries, Πανεπιστήμιο του Κέιπ Τάουν (2023)∙ Moving Stories and Travelling Rhythms: Penny Siopis and the Many Journeys of Skokiaan, National Gallery of Zimbabwe, Μπουλαουάγιο (2019)∙ ‘This is a True Story’: Six Films (1997-2017), Zeitz Museum of Contemporary Art Africa, Κέιπ Τάουν (2018)∙ Penny Siopis: Films, Erg Gallery, Βρυξέλλες (2016)∙ Incarnations, Institute of Contemporary Art Indian Ocean, Πορτ Λιούις, Άγιος Μαυρίκιος (2016)∙ Time and Again: A Retrospective Exhibition, South African National Gallery, Κέιπ Τάουν (2014), και Wits Art Museum, Γιοχάνεσμπουργκ (2015)∙ Red: The Iconography of Colour in the Work of Penny Siopis, KZNSA Gallery, Ντέρμπαν (2009), και Three Essays on Shame, Freud Museum, Λονδίνο (2005).

Στις σημαντικές της ομαδικές εκθέσεις περιλαμβάνονται οι: Trace – Formations of Likeness: Photography and Video from The Walther Collection, Haus der Kunst, Μόναχο (2023)∙ Enduring Circumstances, Peltz Gallery, Birkbeck, University of London (2022)∙ Shifting Dialogues: Photography from The Walther Collection, Kunstsammlung Nordrhein-Westfalen, Ντίσελντορφ (2022)∙ Plural Possibilities and the Female Body, Henry Art Gallery, Washington University (2021)∙ Global(e) Resistance, Centre Pompidou, Παρίσι (2020)∙ Indian Ocean Current, McMullen Museum of Art, Boston College, Mασαχουσέτη (2020)∙ I Am … Contemporary Women Artists of Africa, Smithsonian National Museum of African Art, Πόλη της Ουάσινγκτον (2019)∙ The Lotus in Spite of the Swamp, Prospect.4, Νέα Ορλεάνη (2017)∙ All Things Being Equal, Zeitz Museum of Contemporary Art Africa, Κέιπ Τάουν (2017)∙ South Africa: The Art of a Nation, British Museum, Λονδίνο (2016

Παράλληλα με την πολυσχιδή έκθεση της Penny Siopis παρουσιάζεται το έργο των Mary Reid Kelley και ο Patrick Kelley, The Rape of Europa (Ο Βιασμός της Ευρώπης). Η ταινία έχει ως αφετηρία του τον Ρωμαϊκό μύθο σύμφωνα με τον οποίο ο Δίας, βασιλιάς των Θεών, μεταμορφωμένος σε ταύρο, αρπάζει δια της βίας την Ευρώπη, πριγκίπισσα των Φοινίκων και μητέρα του βασιλιά της Κρήτης Μίνωα και, αφού κερδίζει την εμπιστοσύνη της, την βιάζει. Η ταινία καταδικάζει μέσω της μυθολογίας και με λεπτές αποχρώσεις χιούμορ τον μισογυνισμό και δίνει μια ιδιαίτερη διάσταση στον ρόλο της γυναίκας σήμερα και την αρχετυπική αναπαράσταση που την καθορίζει στα βάθη των αιώνων.

To τέταρτο και τελευταίο μέρος του κύκλου εκθέσεων Κι αν οι γυναίκες κυβερνούσαν τον κόσμο; [What If Women Ruled the World?] εγκαινιάζεται στις 13 Ιουνίου 2024, οπότε το ΕΜΣΤ θα καταληφθεί εξ ολοκλήρου από γυναίκες καλλιτέχνιδες.

PENNY SIOPIS. FOR DEAR LIFE. ΑΝΑΔΡΟΜΙΚΗ

ΚΙ ΑΝ ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΥΒΕΡΝΟΥΣΑΝ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ; Μέρος 3

17.05-10.11.2024

Εκθεσιακός χώρος -1

MARY REID KELLEY & PATRICK KELLEY. THE RAPE OF EUROPA

ΚΙ ΑΝ ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΥΒΕΡΝΟΥΣΑΝ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ; Μέρος 3

17.05 -10.11.2024

Όροφος -1, Αίθουσα Προβολών