To μέλλον μιας σημαντικής συλλογή έργων τέχνης : Όταν η προσωπική πρωτοβουλία και η αγάπη για την τέχνη μετατρέπεται σε δημόσιο αγαθό

Όταν εισέρχεται ο θεατής στο εμβληματικό, μνημειακό οίκημα χώρο του πρώην Δημόσιου Καπνεργοστασίου ως χώρο πολιτισμού αναγιγνώσκει και εξετάζει την περίπτωση του σύγχρονου καλλιτεχνικού ουμανισμού με προσωπική ευεργετικότητα. Την παρουσίαση μιας διεθνούς εμβέλειας συλλογή έργων σημαντικών σύγχρονων καλλιτεχνών η οποία δωρίζεται γενναιόδωρα για να λάβει το πλεονέκτημα της δημόσιας θέασης σε μερικά από τα σημαντικότερα μουσεία σε Ευρώπη και ΗΠΑ.

Το βασικό σημαίνον κύρος της έκθεσης Dream On, είναι ο ενεργός ρόλος του ιδίου του συλλέκτη των  έργων της. Ο θεατής ανασυνθέτει  στη μνήμη του σπουδαίες στιγμές από τις παρουσιάσεις της ιδιωτικής συλλογής του επιχειρηματία Δημήτρη Δασκαλόπουλου, πίσω στο 2010 όταν μέρος της συλλογής των 400 έργων από την οποία απαρτίζεται παρουσιαζόταν  στη Whitechapel Gallery στο Λονδίνο στην έκθεση Keep it Real.

Και αυτή ήταν μόνο η αρχή. Ο καταξιωμένος διεθνώς φιλότεχνος και χορηγός της τέχνης Δημήτρης Δασκαλόπουλος ήταν και συνεχίζει να είναι εξαιρετικά ενεργός στην παρουσίαση και την υποστήριξη των τεχνών και στην Ελλάδα.
Για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά, ο πολιτιστικός οργανισμός ΝΕΟΝ, χάρη στον ιδρυτή του, ενεργοποιεί τον εμβληματικό χώρο του πρώην Δημόσιου Καπνεργοστασίου ως χώρο πολιτισμού. Σε συνεργασία με τη Βουλή των Ελλήνων και τη στήριξη του προέδρου της Βουλής

Σε επιμέλεια του ιστορικού τέχνης και συμβούλου της Συλλογής Δ. Δασκαλόπουλου Δημήτρη Παλαιοκρασσά, η έκθεση Dream On συγκεντρώνει 18 εγκαταστάσεις μεγάλης κλίμακας από διεθνείς και Έλληνες δημιουργούς που προέρχονται από τη Συλλογή Δ. Δασκαλόπουλου ενώ συμπληρώνεται από 20 σχέδια έργων.  Ο θεατής έχει την ευκαιρία να έρθει για ακόμη μια φορά σε επαφή με πολύ σημαντικά έργα σύγχρονων δημιουργώντας αντιστοιχίες κοινωνικοπολιτικές καθότι διαφαίνεται καθαρά ότι γνώμονας για την επιλογή του συλλέγειν υπήρξε η πολιτική και κοινωνική αναζήτηση των ίδιων των καλλιτεχνών της συλλογής. Η διάδραση τους με τις παροντικές συνθήκες και ο σχολιασμός αυτών μέσω του έργου τους καταλήγει σε μια έκθεση τα έργα της οποίας λειτουργούν ως  προκλητικές αισθητικές «παρακαταθήκες».

Σύμφωνα με την Ελίνα Κουντούρη, Διευθύντρια του ΝΕΟΝ, «Χαρακτηριστικό της σύγχρονης τέχνης είναι ότι θέτει σύγχρονα ζητήματα, πολιτικές και κοινωνικές ιδέες, την έννοια της ταυτότητας, την ιδεολογία, την παγκοσμιοποίηση. Ιδίως στις μεγάλες εγκαταστάσεις, οι δημιουργοί χρησιμοποιούν ποικίλα μέσα, συχνά και καθημερινά ή ευτελή υλικά, για να δημιουργήσουν νέα περιβάλλοντα που αντιμετωπίζονται βιωματικά από τον επισκέπτη και τον εμπλέκουν σε μοναδικές, καθηλωτικές εμπειρίες.

Η έκθεση DREAM ON παρουσιάζει μια επιλογή από τέτοια σημαντικά έργα, εγκαταστάσεις μεγάλης κλίμακας, τα περισσότερα από τα οποία παρουσιάζονται για πρώτη φορά στην Αθήνα, προτού ακολουθήσουν το ταξίδι της Δωρεάς της Συλλογής Δ.Δασκαλόπουλου και εκτεθούν σε ακόμα μεγαλύτερο κοινό.

Ως σύνολο, η έκθεση αποτυπώνει την ισχυρή πίστη του Δημήτρη Δασκαλόπουλου και του ΝΕΟΝ ότι η τέχνη αποκτά νόημα μόνο μέσα από τη διάδραση με τους ανθρώπους και την επικοινωνία με το κοινό».

Και αν και ο ευρηματικός τίτλος της έκθεσης Dream On, είναι κατά τον επιμελητή  αυτής κύριο Παλαιοκράσσα, «ένα όνειρο όχι με την κυριολεκτική έννοια των εικόνων που βλέπουμε στον ύπνο μας, αλλά με τη μεταφορική χρήση λέξεων όπως «φιλοδοξία», «στόχος» ή «όραμα» δικαίως θα μπορούσε να έχει κι έναν υπότιτλο «Το παρόν μιας μελλοντικής επανάστασης»

Στο πλαίσιο των εικαστικών τεχνών επικρατεί  αντίληψη ότι η ιδιωτική διενέργεια ή πρωτοβουλία υπόκειται σε υποκειμενικά κελεύσματα και συντεταγμένες. Αντιθέτως όμως  η ομαδική έκθεση  Dream On χάρη στην εννοιολογική συνοχή που τη χαρακτηρίζει  γίνεται ενιαίος κοινωνικός και πολιτικός λόγος με δημόσια εμβέλεια και νόημα.

Κάτι το οποίο διαφαίνεται  άμεσα με την είσοδο μας στον επιβλητικό χώρο του πρώην Δημοσίου Καπνεργοστασίου, της νυν Βιβλιοθήκη και Τυπογραφείο της Βουλής καθώς ο θεατής έρχεται κατά μέτωπο με το  έργο Palms του John Bock , ο ο οποίος προδίδει την έννοια του παραλόγου και του παροξυσμού της φαντασίας εντάσσοντας στη σουρεαλιστική εγκατάσταση ένα κατεξοχής σύμβολο της ευμάρειας και του καπιταλισμού, ένα αμερικανικό  vintage αυτοκίνητο που γεννά ένα μεταλλαγμένο χταπόδι. Παρόμοια θέματα ως προς την υπερκατανάλωση, την παράνοια και την απληστία διακρίνονται και στο μνημειακό έργο του  του Michael Landy, Credit Card Destroying Machine στο οποίο οι επισκέπτες καλούνται να θυσιάσουν μια έγκυρη πιστωτική κάρτα, το ακρογωνιαίο σύμβολο του καπιταλισμού, και θα ανταμειφθούν για αυτή τη χειρονομία με ένα σχέδιο του καλλιτέχνη.

Καυστικό και επίκαιρο και το έργο του Damien Hirst Greetings from the Gutter/Avoiding the Inevitable,   το οποίο κάνει μνεία  στην ανθρώπινη θνητότητα προβάλλοντας έναν ιατρικό εξοπλισμό, ένα νοσοκομειακό  περιβάλλον το οποίο επίσης καταδεικνύει  το δράμα της ζωής και του θανάτου αλλά μέσα σε ένα περιβάλλον στο οποίο λίγοι έχουν πραγματικό δικαίωμα πρόσβασης.

Άκρως απρόβλεπτη και εξαιρετική και η  σπηλιά Cavemanman» του Τhomas Hirschhorn με διακλαδώσεις, που δίνουν την αίσθηση στον θεατή ότι βρίσκεται στα σωθικά, στο πεπτικό σύστημα της ίδιας της κοινωνίας, στην παραζάλη των ανέλπιστων σημείων των καιρών μας.

Εναύσματα για την πολιτική διάσταση της σκέψης, για θέματα οικολογικής συνειδητότητας για τη βιωσιμότητα και το μέλλον του ανθρώπου πάνω στη γη, ενεργοποιούν στους επισκέπτες και έργα όπως το Tomato Head (Burgundy)  του Paul McCarthy ένα σπουδαίο καλλιτεχνικό σχόλιο για βιολογικά τροποποιημένου μέλλοντος και του οικολογικού Αρμαγεδδών. Και το βίντεο του Paul Pfeiffer «Μorning after Deluge» φαντάζει ως μια δυστοπία για τη σχέση μας με το περιβάλλον και με τον έλεγχο των επιθυμιών μας. Η Χονολουλού της Χαβάης, γίνεται ένας ουτοπικό σημείο συνύπαρξης της Ανατολής και της Δύσης του ηλίου, ένα απάγκιο μετά την καταιγίδα. συγκεκριμένη δομή καίγοντας πλαστικό κορδόνι με αναπτήρα για να το κόψει και να το λιώσει, μια σισύφεια χειροτεχνική πράξη με αμέτρητες επαναλήψεις που θυμίζει την ακατάπαυστη ενέργεια του κύματος. Χιλιάδες μικρές σπίθες του αναπτήρα συνθέτουν ένα εκρηκτικό κύμα καλλιτεχνικής δημιουργικότητας σε μεγάλη κλίμακα.

Ουτοπική και μελαγχολική διάθεση φέρουν και άλλα εμβληματικά έργα της έκθεσης όπως το «Τrauma/ War Loot» της Μαρίας Λοϊζίδου , ένας μικρός λόφος, ένα από πεταμένα ρούχα που ανήκαν σε Κύπριους που χάθηκαν ή εγκατέλειψαν τις εστίες τους κατά την τουρκική εισβολή, ένα βουβό σημείο μνήμης. Παρόμοια το Exhuming Gluttony: Α Lover’s Requiem» της Wangeghi Mutu  κάνει την απόλαυση ένα βίαιο συνονθύλευμα ακραίων καταστάσεων καθότι η κομψή πολυτέλεια και το άρωμα των προνομίων των ανώτερων τάξεων που αποπνέει ο χώρος της εγκατάστασης  σφύζει από σύμβολα που παραπέμπουν στη βία της αποικιοκρατίας. Και μια υπέροχη μικρογραφία ολόκληρου του κόσμου στο έργο Dependance/Independance της Annette Messager δίνει μια άλλη οπτική του κόσμου που ενεργοποιεί τη σκέψη και δημιουργεί στοχασμούς για την εξάρτησή μας από τη φύση αλλά και την τεχνητή ύλη. Η μελαγχολία και η γαλήνη παρούσα  και στο έργο του  Αλέξανδρου Ψυχούλη, Το Δωμάτιο, όπου η ισχυρή παρουσία του κύματος υπογραμμίζεται από τη φοβισμένη συστολή της ηχογραφημένης παιδικής φωνής που μόλις έχει ξυπνήσει από ένα απειλητικό όνειρο.

Εύλογα ο επισκέπτης της έκθεσης θαυμάζει  την ένταξη στη συλλογή έργων  με φεμινιστικές υποκειμενικότητες και διαστάσεις. Έχουμε συνηθίσει να παρατηρούμε την παρουσία και μελέτη φεμινιστικών θεματικών σε συλλογικές, ως επί το πλείστον κοινότητες, δημόσιες εκθέσεις τέχνης και δράσεις και η ανάλογες συνδέσεις  και αλληλουχίες στο πλαίσιο ενός ιδιωτικού σχήματος αλληλουχιών φαντάζει ενδιαφέρον και ουσιαστικό ως προς την προβληματοποίηση του παρόντος και της έμφυλης προβληματικής. Τα έργα των Μάρθα Δημητροπούλου, Μάρω Μιχαλακάκου και Άννας Σαμαρά προσφέρουν εξαιρετικούς συνειρμούς  μέσω υλικών  γεμάτα συμβολικές χρήσεις για την ιστορία της γυναίκας αλλά και της ίδιας την ανθρωπότητας τελικά.

Η κατανομή και  η διάδραση των έργων εντός των τεράστιων επιφανειών του Καπνεργοστασίου προκαλούσε τον διάλογο και έναυσμα για συσχετισμούς μεταξύ τους αν και σε ελάχιστες περιπτώσεις κάποια από τα μνημειακών διαστάσεων έργα έμοιαζαν να στέκουν μόνα ορίζοντας μια απομονωμένη αφήγηση καθιστώντας την αλληλουχία μερικώς αμήχανη, σε κάποια σημεία.

Εξαιρετικά ενταγμένο στο πλαίσιο της έκθεσης είναι το Drawing Room. Επιμελημένο μινιμαλιστικά με σχέδια των δημιουργών, παραθέτει τις σημειώσεις τους, τις  βάσεις τους για τη δημιουργία των έργων -εγκαταστάσεών τους.

Τα έργα των  John Bock, Helen Chadwick, Abraham Cruzvillegas, Μάρθα Δημητροπούλου, Peter Fischli & David Weiss, David Hammons, Thomas Hirschhorn, Damien Hirst, Michael Landy, Μαρία Λοϊζίδου, Paul McCarthy, Annette Messager, Μάρω Μιχαλακάκου, Wangechi Mutu, Paul του Dream On από τη Συλλογή Δ.Δασκαλόπουλου, θα χωριστούν για να αποτελέσουν Pfeiffer, Matthew Ritchie, Άννα-Μαρία Σαμαρά, Αλέξανδρος Ψυχούλης που συνέθεσαν το νόημα μέρος της Δωρεάς της προς τα μουσεία ΕΜΣΤ, Tate και κοινή δωρεά σε Guggenheim και MCA Chicago.

Το τολμηρό εγχείρημα του συλλέκτη Δημήτρη Δασκαλόπουλου, ddcollection και ΝΕΟΝ, παρουσιάζεται, αναλύεται, επαναδημιουργείται και εξελίσσεται μέσα από τη διάδραση με ζωντανούς δημόσιους χώρους και οργανισμούς και τους ανθρώπους μέσα σε αυτούς.

Dream On

Συνεργασία Βουλής των Ελλήνων και ΝΕΟΝ

Επιμέλεια: Δημήτρης Παλαιοκρασσάς, Ιστορικός Τέχνης

πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο – Βιβλιοθήκη και Keeping it Real

8 Ιουνίου – 27 Νοεμβρίου 2022