Φιλοσοφία: Ζιλ Ντελέζ, Κριτικά και Κλινικά (εκδόσεις Κέδρος, μετάφραση Χλόη Κολύρη-Γιάννης Ρήγας, σελ. 249)

Ο Ζιλ Ντελέζ (1925-1995) υπήρξε αδιαμφισβήτητα ένας από τους πιο σημαντικούς και με επίδραση και στην πολιτική ζωή της Γαλλίας φιλοσόφους του 20^ου αιώνα. Ο ριζοσπαστικός τρόπος ανα-στοχαστικής προσέγγισης της γλώσσας και των μεγάλων έργων από πλευράς του, άφησε με το πέρασμα του χρόνου στα κείμενά του την πατίνα του κλασικού, κατά τέτοιον τρόπο που δεν λείπουν σήμερα από την ακαδημαϊκή βιβλιογραφία. Στη συλλογή των φιλοσοφικών δοκιμίων του, ο Ζιλ Ντελέζ, είτε ασχολείται με τον Σπινόζα, το Χάιντεγκερ και το Νίτσε, είτε προσεγγίζει μυθιστοριογράφους των οποίων το έργο είναι ευεπίφορο προς φιλοσοφική συζήτηση (Χέρμαν Μέλβιλ, Τόμας Έντουαρντ Λώρενς), μιλάει πάντοτε για το πρόβλημα της γραφής και την ιδέα του συγγραφέα ως έναν επινοητή που δημιουργεί μία καινούρια γλώσσα μέσα στη γλώσσα. Παρά το κλινικό ύφος του-όπως δηλώνεται άλλωστε ρητά και από τον τίτλο του έργου-ο Ντελέζ δεν χάνει επίσης την ευκαιρία να εκφραστεί κάποτε και με ζωηρότερα χρώματα σχετικά με τους συγγραφείς : «Οι καλύτεροι συγγραφείς διαθέτουν ιδιαίτερες ικανότητες αντίληψης που τους επιτρέπουν να σχεδιάζουν ή να διαμορφώνουν αισθητικές αντιλήψεις σαν πραγματικά οράματα, ακόμη κι αν πρόκειται να επιστρέψουν από αυτά με κοκκινισμένα μάτια.»

Δοκίμιο: Μάργκαρετ Άτγουντ, Φλέγοντα Ερωτήματα (εκδόσεις Ψυχογιός, μετάφραση Βάσια Τζανακάρη, σελ. 543)

Η καναδή συγγραφέας Μάργκαρετ Άτγουντ (1939-) έχει γίνει γνωστή παγκοσμίως μέσα από πεζογραφικά της έργα, όπως την Ιστορία της Θεραπαινίδας, τις Διαθήκες αλλά και τις διαλέξεις της σε ξένα ιδρύματα πολιτισμού και πανεπιστήμια. Πολλές από αυτές τις διαλέξεις, αλλά και δοκίμια που έγραψε από το 2004 και εντεύθεν συγκεντρώνονται στον τόμο Φλέγοντα Ερωτήματα. Με ένα ύφος καυστικό αλλά πάντα ευθύ, που θυμίζει τις παρεμβάσεις του γλωσσολόγου Νόαμ Τσόμτσκι, η Μάργκαρετ Άτγουντ παρατηρεί τον κόσμο να αλλάζει, από το τρομοκρατικό χτύπημα στους Δίδυμους Πύργους της Νέας Υόρκης, μέχρι την προεδρεία του Μπαράκ Ομπάμα στις ΗΠΑ και την διαδοχή του στην εξουσία από το Ντόναλντ Τραμπ. Η σημαντική συγγραφέας υπενθυμίζει ότι «οι συγγραφείς, και οι καλλιτέχνες εν γένει, είναι αυτοί που μπορούν να μας υπενθυμίσουν, σε ώρες κρίσης ή πανικού, ότι δεν είμαστε απλώς μια φωνή, μια στατιστική», ενώ παράλληλα ξαναδιαβάζει κλασικούς ομοτέχνους της, όπως τον Κάρολο Ντίκενς, στοχάζεται πάνω στη διαχείριση της πανδημίας και κρούει τον κώδωνα του κινδύνου σχετικά με την οικολογική καταστροφή.

Αυτοβιογραφία-συλλογή διηγημάτων: Πέδρο Αλμοδόβαρ, Το τελευταίο όνειρο (εκδόσεις Διόπτρα, μετάφραση Μαρία Παλαιολόγου, σελ. 215)

Ο Πέδρο Αλμοδόβαρ (1949-) έχει ταυτιστεί στη συνείδηση του κόσμου ως ένας από τους κορυφαίους Ισπανούς σκηνοθέτες όλων των εποχών, αφού με το κινηματογραφικό έργο του έχει αποσπάσει δύο Όσκαρ, έναν Χρυσό Λέοντα και δύο βραβεία στο Φεστιβάλ των Καννών. Πεισματικά αρνούμενος να συγγράψει κάποια επίσημη αυτοβιογραφία, επιλέγει μέσα από αυτή τη συλλογή δώδεκα διηγημάτων να αποθησαυρίσει βιωματικά αλλά και μυθοπλαστικά κείμενά του, από τη μετεφηβική του ηλικία μέχρι σήμερα. Ο καλλιτέχνης που ταυτίστηκε με τα οργιώδη καλλιτεχνικά κινήματα της Μαδρίτης στη μετά Φράνκο εποχή, αναμειγνύει τρόπους αφήγησης, από την avantgardeμέχρι το μελόδραμα και το νουάρ ασκώντας κριτική στον καθολικισμό και την ριζωμένη πατριαρχία αιώνων. Ο Πέδρο Αλμοδόβαρ χαρακτηρίζει το πιο πρόσφατο βιβλίο του περισσότερο ως «αποσπασματική, ατελή και κάπως αινιγματική αυτοβιογραφία», ενώ ο αναγνώστης δικαίως απολαμβάνει τον τρόπο που η ζωή και το έργο του μεγάλου καλλιτέχνη σμίγουν στο χαρτί.

Δοκίμιο: Ρολάν Μπαρτ, Η απόλαυση του κειμένου (εκδόσεις Κέδρος, μετάφραση Φούλα Χατζιδάκη, Γιάννης Κρητικός, σελ. 110)

Ο Ρολάν Μπαρτ (1915-1980) θεωρείται ένας από τους κορυφαίους διανοητές του 20^ου αιώνα, με γραπτά καθοριστικής σημασίας στους τομείς της σημειολογίας και του στρουκτουραλισμού. Μιλώντας για την απόλαυση που προκαλεί στον αναγνώστη (αλλά και στον ίδιο) η λογοτεχνική αφήγηση, διαρθρώνει το δοκίμιό του σε σύντομες αλλά πυκνές σε νόημα παραγράφους που υπενθυμίζουν ότι η απόλαυση που αντλεί κάποιος από την ανάγνωση ενός κειμένου μπορεί να δημιουργήσει ακόμα και την αίσθηση του έρμαιου. Εισάγοντας την ιδέα του περί του «θανάτου του συγγραφέα», ο Ρολάν Μπαρτ παρατηρεί ότι ο συγγραφέας πλέον μένει «απογυμνωμένος» και το έργο του αποκτά τη σημασία του χάρη στην κοινή γνώμη και τους τρόπους που εκείνη το αντιλαμβάνεται.

Φιλοσοφία: Μισέλ Φουκώ, Η κυβέρνηση του εαυτού και των άλλων: Παραδόσεις στο Κολέγιο της Γαλλίας, 1982-1983 (εκδόσεις βιβλιοπωλείον της Εστίας, μετάφραση Γιώργος Καράμπελας, σελ. 668)

Ο Μισέλ Φουκώ (1926-1984) στον κύκλο των διαλέξεων του στο Κολέγιο της Γαλλίας επιστρέφει στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία και ιδίως στην έννοια της παρρησίας-δηλαδή, του θάρρους της γνώμης και της ελευθεροστομίας του πολίτη. Πρόκειται για ζητήματα που απασχολούν και στις μέρες τον δημόσιο διάλογο, αφού όλο και περισσότεροι πολίτες του πλανήτη αισθάνονται ανασφάλεια εξαιτίας της υπέρμετρης χρήσης του πολιτικά ορθού λόγου και της ανάπτυξης των λογισμικών τεχνητής νοημοσύνης. Συνομιλώντας με το κοινό του, ο Φουκώ υπενθυμίζει ότι: «Επειδή οι πάντες μπορούν να μιλούν, δεν σημαίνει ότι οι πάντες μπορούν να πουν την αλήθεια» και παρατηρεί ότι η δημοκρατία συντηρείται μέσω των διαλεκτικών συγκρούσεων. Ακόμη, εντοπίζει με διορατικότητα το παράδοξο που πολλοί παρατηρούν στον κόσμο και στις μέρες μας: «Δεν υπάρχει δημοκρατία χωρίς αληθή λόγο, αλλά η δημοκρατία απειλεί την ίδια την ύπαρξη του αληθούς λόγου».

Ξένη Πεζογραφία: Iris Murdoch, Μέσα στο Δίχτυ (εκδόσεις Διόπτρα, μετάφραση Έφη Τσιρώνη, σελ. 430)

Η βρετανίδα Iris Murdoch (1919-1999), με σπουδές κλασικής φιλολογίας στο Κολέγιο Σόμερβιλ της Οξφόρδης, ξεχωρίζει για το πλούσιο έργο της, που περιλαμβάνει τόσο μυθιστορήματα αλλά και φιλοσοφικές πραγματείες για τη μεταφυσική, τον υπαρξισμό και το έργο του Σαρτρ. Στο σατιρικών αποχρώσεων έργο Μέσα Στο Δίχτυ (που αποτελεί το πρώτο της μυθιστόρημα), η συγγραφέας συστήνει στο αναγνωστικό κοινό το Τζέικ, ένα είδος συγγραφέα-σφετεριστή ιδεών που μαζί με τον εκκεντρικό υπηρέτη του, Φιν, μπλέκουν στις πιο παράλογες περιπέτειες. Καθώς προσεγγίζει κανείς τον κόσμο της βρετανίδας συγγραφέως, ανακαλύπτει ότι εν τέλει ο Τζέικ είναι το alter ego όλων των συγγραφέων που παλεύουν με τα φαντάσματα και τις επιρροές τους, μέχρι να βρουν την δική τους, ξεχωριστή υπογραφή.

Εκπαιδευτικό εγχειρίδιο: Ζωή Γαβριηλίδου, Διδάσκοντας και μαθαίνοντας γλώσσα με το ChatGPT (εκδόσεις Κριτική, σελ. 121)

Δύσκολα θα μπορούσε κανείς να φανταστεί ιδανικότερη ερευνήτρια από τη Ζωή Γαβριηλίδου (1971-), αν θα επιθυμούσε να έχει κάποιον καθοδηγητή σχετικά με τις εξελίξεις στις επιστήμες της γλώσσας και την υπολογιστική γλωσσολογία. Η καθηγήτρια γλωσσολογίας του ΔΠΘ, πρωτοπορεί παρουσιάζοντας τις πρακτικές εφαρμογές του λογιστικού της τεχνητής νοημοσύνης στη σύγχρονη εκπαιδευτική διαδικασία. Πέρα από ένα εύχρηστο εργαλείο για τον εκπαιδευτικό και το μαθητή, το βιβλίο της κυρίας Γαβριηλίδου καλύπτει μια πληθώρα θεμάτων πάνω στο γλωσσικό αντικείμενο ενώ επισημαίνει τη σημασία της ηθικής χρήσης του ChatGPT στην εκπαίδευση.

Συλλογή Δοκιμίων: Συλλογικό έργο, Επιδράσεις της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας στο έργο του Τζ.Ρ.Ρ.Τόλκιν (εκδόσεις Κέδρος, μετάφραση Μαρία Ζυγογιάννη, Κρυσταλλία Καραμίχου, Χριστίνα Λάσκη, Θωμάς Μαστακούρης, Ανδρέας Μιχαηλίδης, Άλκηστη Μόνα, Άντζελα Ραυτοπούλου, Ιλέην Ρήγα, Σοφία Χριστοφίδου, σελ. 456)

Η έκδοση του τόμου σχετικά με τη σύνδεση του μυθοπλαστικού σύμπαντος του Τόλκιν (Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών, Το Χόμπιτ) με την αρχαία ελληνική μυθολογία, είναι ένα πραγματικό επίτευγμα. Για πρώτη φορά, το έργο του διάσημου συγγραφέα ξεφεύγει από την στενά κινηματογραφική προσέγγιση και ανοίγεται ένας διακειμενικός διάλογος με χαρακτήρες όπως ο Οιδίποδας, την πλατωνική φιλοσοφία και τον ομηρικό κόσμο. Σπουδαίοι ακαδημαϊκοί, προεξέχοντος ανάμεσά τους του Gregory Nagy, εντοπίζουν ομοιότητες αλλά και διαφοροποιήσεις ανάμεσα στους δύο κόσμους, καθιστώντας κάθε μία σελίδα αυτής της συλλογής αποκαλυπτική για τον αναγνώστη.