Ας  κάνουμε έναν περίπατο σε αυτό τον δρόμο, στον οποίο τα κτίρια έχουν ενδιαφέρουσες ιστορίες να μας πουν για το παρελθόν και το παρόν της Αθήνας.

Ήταν Οκτώβριος του 1889 όταν η Σοφία Δωροθέα Αλίκη του Οίκου Χοεντσόλερν, αδελφή του μετέπειτα Γερμανού Αυτοκράτορα Φρειδερικού Γ΄, χαιρετούσε συγκινημένη τον ενθουσιώδη λαό της Αθήνας, που είχε συγκεντρωθεί στην πλατεία Συντάγματος μπροστά στα ανάκτορα για να υποδεχθεί την γαλαζοαίματη γερμανίδα πριγκίπισσα.

Λίγες ημέρες μετά στεκόταν νύφη στο πλευρό του διαδόχου Κωνσταντίνου, τον άνθρωπο με τον οποίο ένωσε την τύχη της. Δίπλα του γνώρισε στιγμές εθνικής  ευτυχίας, όπως οι θρίαμβοι των βαλκανικών πολέμων, αλλά και δύσκολες μέρες, όπως η Μικρασιατική Καταστροφή και η εξορία.  Πέθανε στη Φλωρεντία το 1932 και κηδεύτηκε δίπλα στο σύζυγό της.

Ο Δήμος Αθηναίων, λίγο μετά το θάνατό της, έδωσε το όνομά της στην Οδό Κηφισιάς που ένωνε την Αθήνα με το εξοχικό, τότε, προάστιο.

Αφού κάθε πλούσια οικογένεια τα εποχής ήθελε να βρίσκεται κοντά στα ανάκτορα, η οδός Κηφισιάς αρχικά και στη συνέχει η Βασιλίσσης Σοφίας έγινε ο δρόμος στην οποίο προτιμούσαν να χτίζουν τις πολυτελείς οικίες τους. Σήμερα τα μεγαλοπρεπή αυτά μέγαρα έχουν μετατραπεί σε πρεσβείες, υπουργεία και μουσεία ή έχουν δώσει τη θέση τους σε αντιπροσωπευτικά δείγματα της μοντέρνας αρχιτεκτονικής.

Ας  κάνουμε λοιπόν έναν περίπατο σε αυτό τον δρόμο, στον οποίο τα κτίρια έχουν ενδιαφέρουσες ιστορίες να μας πουν για το παρελθόν και το παρόν της Αθήνας.

Μαθιόπουλος Παύλος, “Μετά τη βροχή στην οδό Βασιλίσσης Σοφίας”, π. 1900, λάδι σε μουσαμά, 50 x 85 εκ. Εθνική Πινακοθήκη / Mathiopoulos Pavlos, “After the rain at Vasilissis Sofias street”, c. 1900, oil on canvas, 50 x 85 cm. National Gallery

Βουλή των Ελλήνων

Παρόλο που η πιο γνωστή όψη της Βουλής είναι στην οδό Αμαλίας, η είσοδος της Βασιλίσσης Σοφίας είναι η πιο πολυσύχναστη αφού από αυτή εισέρχονται στο κτίριο οι υπουργοί, οι βουλευτές και οι πολίτες. Μέσα από τον περιβάλλοντα χώρο του Κοινοβουλίου κοιτά το δρόμο «η Μάνα» ένα σπουδαίο χάλκινο άγαλμα του γλύπτη Χρήστου Καπράλου που τοποθετήθηκε στο προαύλιο της Βουλής το 2003.

Στην ίδια πλευρά του περιβόλου της Βουλής βρίσκεται και το «Παλατάκι».  Ο αμερικανός αρχιτέκτονας St. Thomson έδωσε στο μικρό κτίριο την εικόνα δωρικού ναού. Το “Παλατάκι” οικοδομήθηκε το 1925 και χρησιμοποιήθηκε ως πρατήριο των εργόχειρων και κεντημάτων των προσφύγων. Την ανέγερσή του ανέλαβε η οργάνωση “Εν Αμερική Φίλοι της Ελλάδος” πρόεδρος της οποίας ήταν η Πηνελόπη Δέλτα. Μετά την εγκατάσταση της Βουλής στα παλιά Ανάκτορα, το “Παλατάκι” μετατράπηκε σε αποθηκευτικό χώρο.  Σήμερα χρησιμοποιείται από τον τηλεοπτικό σταθμό της Βουλής.

Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο

Το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο στεγάζεται από το 1930 έως σήμερα στη «Villa Ilissia», στο συγκρότημα κτηρίων που ολοκλήρωσε το 1848 ο αρχιτέκτονας Σταμάτης Κλεάνθης, στις όχθες του Ιλισσού ποταμού για λογαριασμό της Sophie de Marbois-Leburn, Δούκισσας της Πλακεντίας. Η Δούκισσα χρησιμοποίησε τη Villaως χειμερινή κατοικία μέχρι και τον θάνατό της (Άνοιξη του 1854). Στη συνέχεια, το συγκρότημα αγοράστηκε από το ελληνικό δημόσιο και στέγασε για πολλά χρόνια υπηρεσίες του Στρατού, ενώ το 1926 παραχωρήθηκε στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, το οποίο, μετά τις απαραίτητες τροποποιήσεις, ολοκλήρωσε την εγκατάστασή του στον χώρο τον Σεπτέμβριο του 1930.

Το κεντρικό κτήριο του συγκροτήματος φιλοξένησε από το 1930 έως το 2004 τις μόνιμες Συλλογές του Μουσείου, ενώ τώρα, που οι μόνιμες συλλογές φιλοξενούνται στους νέους εκθεσιακούς χώρους, στεγάζει την αίθουσα υποδοχής αλλά και αίθουσες περιοδικών εκθέσεων.

Μουσείο Μπενάκη

Όταν ο Εμμανουήλ Μπενάκης απέκτησε το μέγαρο Χαροκόπου προχώρησε σε ριζική αρχιτεκτονική επαναδιαμόρφωση του κτιρίου δίνοντας του περίπου τη σημερινή του μορφή. Στις επόμενες δεκαετίες έγιναν επιπλέον προσθήκες  υπό την επίβλεψη του αρχιτέκτονα Αναστάσιου Μεταξά που είχε αναλάβει και την αναστήλωση του Παναθηναϊκού Σταδίου. Το 1931 ο Αντώνιος Μπενάκης δώρισε στο ελληνικό κράτος το Μουσείο και την πλούσια συλλογή του.

Πολεμικό Μουσείο

Το 1975 εγκαινιάστηκε το Πολεμικό Μουσείο το οποίο φιλοξενεί συλλογές από την αρχαία και τη σύγχρονη πολεμική ιστορία της χώρας μας. Ξεχωρίζει η συλλογή όπλων του Πέτρου Σάρογλου. Το κτίριο, έργο του αρχιτέκτονα Θουκυδίδη Βαλέντη αποτελεί ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα του αρχιτεκτονικού ρυθμού Μπαουχάουζ στην Αθήνα.

Ίδρυμα Β. & Μ. Θεοχαράκη

Το Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Βασίλη και Μαρίνας Θεοχαράκη έχει στόχο του Ιδρύματος την ανάδειξη της σύγχρονης τέχνης. Το κτίριο στο οποίο στεγάζεται το ίδρυμα ήταν το μέγαρο της οικογένειας Ρέντη που κατασκευάστηκε το 1928 και βρισκόταν στην προνομιακή θέση ακριβώς απέναντι από τα ανάκτορα.

Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

Το νεοκλασικό κτίριο του Μεγάρου Σταθάτου σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Ernst Ziller στα τέλη του 19^ου αιώνα. Χρησιμοποιήθηκε ως οικία του Όθωνα και της Αθηνάς Σταθάκου αλλά κατά τον 20^ο αιώνα γνώρισε διάφορες χρήσεις. Αγοράστηκε από το ελληνικό δημόσιο το 1981 με σκοπό να φιλοξενεί υψηλούς καλεσμένους. Ωστόσο, δεν κρίθηκε τελικά κατάλληλο για αυτό τον σκοπό και έτσι παραχωρήθηκε στο Ίδρυμα Νικολάου και Ντόλλης Γουλανδρή που τα αξιοποίησε στεγάζοντας σε αυτό τη μια από τις σημαντικότερες συλλογές κυκλαδικής τέχνης στον κόσμο.

Εθνική Πινακοθήκη

Η Εθνική Πινακοθήκη παρουσιάζει με τη συλλογή της ένα πανόραμα της ελληνικής ζωγραφικής από τη μεταβυζαντινή τέχνη μέχρι τη σύγχρονη χωρίς να λείπουν τα έργα σημαντικών δυτικών καλλιτεχνών. Το κτίριο της Πινακοθήκης, σε σχέδια των αρχιτεκτόνων-καθηγητών Παύλου Μυλωνά και Δημήτρη Φατούρου, εγκαινιάστηκε το 1976 δίνοντας λύση στο χρόνιο πρόβλημα στέγασης που αντιμετώπιζε. Πρόσφατα ξεκίνησαν εργασίες επέκτασης και εκσυγχρονισμού των εγκαταστάσεων.

Μουσείο Ελευθερίου Βενιζέλου

Το Μουσείο «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος» του Πολιτισμικού Οργανισμού του Δήμου Αθηναίων οργανώθηκε το 1986 με βάση τη συλλογή των Κρητικών Ζαχαρία και Αντωνίου Μακατούνη. Το πέτρινο κτίριο στο οποίο στεγάζεται το μουσείο, κατά τη διάρκεια της δικτατορίας ήταν τα κρατητήρια της ΕΑΤ – ΕΣΑ που βρίσκεται στο καταπράσινο πάρκο Ελευθερίας. Το εκθεσιακό υλικό παρουσιάζεται σε δύο ορόφους του κτιρίου και περιλαμβάνει προσωπικά κειμήλια του Βενιζέλου, τεκμήρια γεγονότων  που συνέβησαν από τη γέννηση ως το θάνατό του (έγγραφα, επιστολές), όπως επίσης φωτογραφίες και λιθογραφίες.

Μέγαρο Μουσικής

Πριν από 60 χρόνια ήταν το όνειρο μιας ομάδας ανθρώπων που είχαν συστήσει τον σύλλογο «Οι φίλοι της μουσικής». Από το 1991 όμως αποτελεί έναν θεσμό που με μεθοδικότητα και σταθερότητα προωθεί τη μουσική δημιουργία στη χώρα μας και φέρνει το ελληνικό κοινό σε επαφή με σπουδαίες καλλιτεχνικές παραστάσεις του εξωτερικού. Επιπλέον στους υπερσύγχρονους χώρους του Μεγάρου Μουσικής φιλοξενείται και η μεγάλη μουσική βιβλιοθήκη Λίλιαν Βουδούρη.

Ξενοδοχείο Hilton

Φέτος το ξενοδοχείο Hilton συμπληρώνει 50 χρόνια παρουσίας στην Αθήνα. Υπήρξε το πρώτο ξενοδοχείο μεγάλης αλυσίδας που άνοιξε στην πόλη και από την αρχή της λειτουργίας του έγινε τόσο ισχυρό τοπόσημο ώστε ολόκληρη η γύρω περιοχή να ονομαστεί από αυτό.

Τα σχέδια υπέγραψαν οι αρχιτέκτονες Εμμανουήλ Βουρέκας, Προκόπης Βασιλειάδης, Σπύρος Στάικος και Αντώνης Γεωργιάδης και παρά τον μοντέρνο σχεδιασμό του διατηρεί έντονα ελληνικά στοιχεία λόγω της χρήσης πεντελικού μαρμάρου. Το ξενοδοχείο Hilton φιλοξενεί σημαντικά έργα τέχνης ελλήνων καλλιτεχνών. Ωστόσο, το πιο γνωστό από αυτά παραμένει η αφαιρετική αρχαϊκή σύνθεση του Γιάννη Μόραλη που κοσμεί τον τοίχο του ξενοδοχείου προς τη Βασιλίσσης Σοφίας. Στα εγκαίνια του ξενοδοχείου, ο ιδιοκτήτης της αλυσίδας C. Hiltonδήλωσε: «Συμφωνώ με όσους πιστεύουν ότι ξενοδοχείο Hilton Αθηνών είναι το ωραιότερο Hilton του κόσμου». Σήμερα, μισό αιώνα μετά, το ξενοδοχείο Ηiltonέχει πλέον καταλάβει τη θέση νεώτερου μνημείου στην Αθήνα και στη συνείδηση των κατοίκων της.

Μνημείο Εκτέλεσης Ίωνα Δραγούμη

Στις 31 Ιουλίου 1920 έγινε γνωστή στην Αθήνα η απόπειρα δολοφονίας κατά του Ελ. Βενιζέλου. Οργισμένοι οπαδοί του πρωθυπουργού και παρακρατικοί προχώρησαν σε πράξεις αντεκδίκησης που στρέφονταν εναντίον των πολιτικών αντιπάλων του πολιτικού. Παρά το έκρυθμο κλίμα και τον κίνδυνο που γνώριζε ότι διέτρεχε, ο Ιώνας Δραγούμης δε δίστασε να κινηθεί με το αυτοκίνητο του κέντρο της Αθήνας. Στο ύψος των Αμπελοκήπων συνελήφθη από ομάδα ενόπλων που σταμάτησαν το αυτοκίνητό και με τη βία τον μετέφεραν στη συμβολή των οδών Κηφισιάς και Ρηγίλλης. Αφού τον υποχρέωσαν να σταθεί σε ένα μαντρότοιχο, τον εκτέλεσαν με τουφεκισμό.

Σήμερα στο σημείο της εκτέλεσης, περίπου απέναντι από το Hilton, έχει τοποθετηθεί κολόνα – μνημείο με χαραγμένους τους στίχους που έγραψε ο Κωστής Παλαμάς:

Λευκή ας βαλθεί όπου έπεσες, Κολώνα
(Πώς έπεσες, γραφή να μη το λέη)
Λευκή με της Πατρίδας την εικόνα
Μόνο εκείνη ταιριάζει να σε κλαίη,
Βουβή, μαρμαρωμένη να σε κλαίη!

Ο Δρομέας

Ο γυάλινος δρομέας του Κώστα Βαρώτσου βρίσκεται στην πλατεία Μεγάλης του Γένους Σχολής, ακριβώς απέναντι από το Hilton. Σχεδιάστηκε για να τοποθετηθεί στην πλατεία Ομονοίας αλλά μεταφέρθηκε στη Βασιλίσσης Σοφίας, ό που βρίσκεται σήμερα, όταν ξεκίνησαν  τα έργα κατασκευής του Μετρό στην πλατεία.  Υπήρξε το πρώτο δημόσιο έργο τέχνης μεγάλων διαστάσεων που τοποθετήθηκε στην Αθήνα αν και όταν μετακινήθηκε το ύψος του αυξήθηκε επιπλέον φτάνοντας τα 12 μέτρα προκειμένου να ενταχθεί ομαλά στη νέα του θέση.

Ιεροί Ναοί

Ο Ναός απέναντι από το Πολεμικό Μουσείο είναι του Αγίου Νικολάου του Πτωχοκομείου. Ο περίβολος του ναού εφάπτεται με τον περιβάλλοντα χώρο της Βρετανικής πρεσβείας, ενώ λίγα μέτρα μακριά, δίπλα στο πάρκο της Ριζαρείου, βρίσκεται ο Ναός του Αγίου Γεωργίου. Και οι δύο ναοί είναι νεοβυζαντινού ρυθμού που επικράτησε στα τέλη του 19^ου αιώνα.

Σαρόγλειο Μέγαρο – Λέσχη Αξιωματικών Ενόπλων Δυνάμεων

Στην πρόσοψη της ΛΑΕΔ έχει τοποθετηθεί η επιγραφή «Σαρόγλειο» προς τιμήν του αξιωματικού του πυροβολικού Πέτρου Σαρόγλου ο οποίος με διαθήκη του κληροδότησε  το μεγαλύτερο μέρος της σημαντικής περιουσίας του στη Γενική Λέσχη Αξιωματικών ξηράς και θαλάσσης.

Πρεσβείες

Πρεσβεία της Γαλλίας

Το μέγαρο Μέρλιν κατασκευάστηκε σε σχέδια του αρχιτέκτονα Αναστάσιου Μεταξά  από τον πλούσιο Άγγλο Charles Merlin που ζούσε στην Αθήνα, με σκοπό να το νοικιάσει στη γαλλική πρεσβεία. Η θέση του ακριβώς απέναντι από τα Ανάκτορα και στο κέντρο της πρωτεύουσας έκανε το κτίριο ιδανική επιλογή. Πράγματι η πρεσβεία της Γαλλίας εγκαταστάθηκε σε αυτό στα τέλη του 19ουαιώνα ενώ το 1914 το αγόρασε γαλλικό δημόσιο. Ονομάζεται HOTEL MERLIN de DOUA  προς τιμήν του γάλλου επαναστάτη,  προπάππου του αρχικού ιδιόκτητη.

Πρεσβεία της Ιταλίας

Το Μέγαρο Ψυχά στο οποίο σήμερα η Ιταλική πρεσβεία κατασκευάστηκε σε σχέδια του Ε. Τσίλλερ κατόπιν παραγγελίας του τραπεζίτη Στέφανου Ψυχά. Αγοράστηκε από τον τρίτο γιο του Βασιλιά Κωνσταντίνου και της Σοφίας πρίγκιπα Νικόλαο, ώστε να το χρησιμοποιήσει ως προσωπική του κατοικία. Μετά την εξορία της βασιλικής οικογένειας το μέγαρο νοικιάστηκε στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία και μετατράπηκε σε  ξενοδοχείο με την ονομασία «Petit- Palais». Στα μέσα του 20^ου αιώνα, το αγόρασε το ιταλικό κράτος για να μεταφέρει εκεί την πρεσβεία του.

Πρεσβεία της Αιγύπτου

Δίπλα  στην οικία του αδερφού του Στέφανου Ψυχά, κατασκίασε το δικό του μέγαρο ο αδερφός του Νικόλας Ψυχάς. Τα σχέδια και για αυτό το μεγάρο ανήκουν στον Ε. Τσίλλερ. Από τα μέσα του 20^ου αιώνα στεγάζεται σε αυτό η αιγυπτιακή πρεσβεία.

Πρεσβεία των ΗΠΑ

Η πρεσβεία των ΗΠΑ στην Αθήνα αποτελεί κατασκευάστηκε στα μέσα του 20^ου αιώνα από τον διάσημο αρχιτέκτονα, Γουόλτερ Γκρόπιους και αποτελεί ακόμα ένα παράδειγμα της αρχιτεκτονικής σχολής Μπαουχάουζ.  Ο ίδιος ο αρχιτέκτονας  είπε ότι έμπνευση για το κίτρο αποτέλεσε ο Παρθενώνας.