Από τις 15 Φεβρουαρίου ως τις 17 Μαρτίου η Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων θα φιλοξενήσει την πρώτη αναδρομική έκθεση ζωγραφικής Ρίκας Πανά, με τίτλο «Προς το Φως», η οποία πραγματοποιείται με την υποστήριξη του Οργανισμού Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας Δήμου Αθηναίων (ΟΠΑΝΔΑ), σε επιμέλεια της Ελισάβετ Πλέσσα.

Στην έκθεση θα παρουσιαστούν περίπου 80 ζωγραφικά έργα της καλλιτέχνιδας σε καμβά και σε χαρτί. Με τη χρήση μιας έντονα χειρονομιακής γραφής σε συνήθως μονοχρωματικό φόντο, τα έργα της αναδεικνύουν σχηματοποιημένη την ανθρώπινη μορφή για να επικεντρωθούν στην ουσία των ζητημάτων που απασχολούν την καλλιτέχνιδα. Η διαμαρτυρία για την έλλειψη ελευθερίας, η καταγγελία της διάβρωσης του πολιτισμού, η αναζήτηση ταυτότητας, η απόγνωση και η ελπίδα του ανθρώπου αποτελούν τους βασικούς άξονες της ζωγραφικής της Ρίκας Πανά, 95 ετών σήμερα.

Ρίκα Πανά. Από την ενότητα «Η διάβρωση του πολιτισμού», 1970/1971 σκόνες και κόλλα σε καμβά, 80 × 70 εκ.

Η ζωγραφική της Ρίκας Πανά (Παναγιωτοπούλου, το γένος Λαζάνη, γεν. Αθήνα, 1929) είναι βαθιά ανθρωποκεντρική. Το έργο της διαμορφώθηκε από τον εμφύλιο πόλεμο, την κατοχή, τη δικτατορία των συνταγματαρχών, καθώς και από τα σοβαρά προβλήματα υγείας που αντιμετώπισε από πολύ νεαρή ηλικία.

Η έκθεση ξεκινά με τις πρώιμες δημιουργίες της Ρίκας Πανά (Γκαλερί Νέες Μορφές, 1962), όπου το ανθρώπινο πρόβλημα του σύγχρονου αδιέξοδου απασχολούσε ήδη τη ζωγραφική της. Τη δεκαετία του 1960, παρόλες τις φανερές επιρροές, ως φόρμα, αλλά όχι ως περιεχόμενο, από τον πρώτο δάσκαλό της, τον Πάνο Σαραφιανό, το έργο της Ρίκας Παναγιωτοπούλου έχει ήδη κατακτήσει ένα ύφος απόλυτα προσωπικό. Οι δύο επόμενες ενότητες της έκθεσης παρουσιάζουν έργα από τις δύο βασικές περιόδους της δουλειάς της, έργα που δημιούργησε με την ελπίδα και τον στόχο να εκφράζουν μια σθεναρή αντίσταση ενάντια στην καταπίεση και στον φόβο του δικτατορικού καθεστώτος. Γι’ αυτό και συνέλαβε τότε την ιδέα ότι, προκειμένου να υλοποιηθούν τέτοια εικαστικά εγχειρήματα διαμαρτυρίας που να καταγγέλλουν εκτός συνόρων τα δεινά της Ελλάδας, θα έπρεπε το έργο της πρώτα να παρουσιαστεί πρώτα στο εξωτερικό και μετά να εκτεθεί στην πατρίδα της. Έτσι παρουσίασε τα ώριμα έργα της πρώτη φορά στο Λονδίνο (Drian Galleries, 1969), έπειτα στην Αθήνα (Βρετανικό Συμβούλιο, 1970), ξανά στο Λονδίνο (Drian Galleries, 1971), και, τέλος, στη Ρώμη (Galleri ad’Arte Albatros, 1972). Όταν η δημοκρατία αποκαταστάθηκε στη χώρα μας, η Ρίκα Πανά στράφηκε σε μια ιδιωτική και μοναχική δημιουργική πορεία, ζωγραφίζοντας αδιάκοπα, μέχρι περίπου το 2010, έργα που αποτελούν την τέταρτη και τελευταία ενότητα της έκθεσης.

Άποψη της γκαλερί Albatros στη Ρώμη κατά τα εγκαίνια της έκθεσης της Ρίκας Πανά 15 Μαρτίου 1972

Η αναδρομική αυτή παρουσίαση ακολουθεί μια γραμμική χρονολογική πορεία, όμως οι τέσσερις ενότητές της περιέχουν συγχρόνως έργα που δημιουργήθηκαν σε άλλες χρονικές περιόδους της ζωγραφικής της Ρίκας Πανά, προκειμένου να αναδειχθούν οι εκλεκτικές συγγένειες ανάμεσα στους εικαστικούς και ιδεολογικούς άξονες που διατρέχουν τη ζωή και το έργο της καλλιτέχνιδας.

Την έκθεση επιμελείται η Ελισάβετ Πλέσσα και τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό της υπογράφει ο Σταύρος Παπαγιάννης (Stage Design Office).

H έκθεση πλαισιώνεται από μεγάλη μονογραφία για το έργο της Ρίκας Πανά (εκδόσεις Μέλισσα), την οποία επιμελήθηκε η Ελισάβετ Πλέσσα και σχεδίασε η Εριφύλη Αράπογλου (ενARTE). Ο τόμος αυτός περιλαμβάνει κείμενα της Αλεξάνδρας Λαδικού, του Χριστόφορου Μαρίνου, της Cornelia Navari, του Κωνσταντίνου Παπαγεωργίου, του Τίτου Πατρίκιου και της Ελισάβετ Πλέσσα, καθώς και πληθώρα αρχειακού υλικού (φωτογραφίες, αλληλογραφία, δημοσιεύσεις και κριτικές στον ελληνικό και ξένο τύπο).

Η Ρίκα Πανά μαζί με τον σύζυγό της Μίλτο Παναγιωτόπουλο, στην ιδιωτική παρουσίαση της έκθεσής της, Drian Galleries., Λονδίνο, Τρίτη 19 Αυγούστου 1969.

Ξεναγήσεις για το κοινό
Το Σάββατο 24 Φεβρουαρίου, το Σάββατο 9 Μαρτίου και την Κυριακή 17 Μαρτίου στις 12.30 θα πραγματοποιηθούν ξεναγήσεις ανοικτές για το κοινό από την επιμελήτρια της έκθεσης και της έκδοσης Ελισάβετ Πλέσσα.

Τα εγκαίνια της έκθεσης θα πραγματοποιηθούν την Πέμπτη 15 Φεβρουαρίου 2024 στις 18:00.

Διάρκεια έκθεσης:15 Φεβρουαρίου –17 Μαρτίου 2024
Ώρες λειτουργίας: Τρίτη – Σάββατο 11:00 – 19:00, Κυριακή 10:00 – 16:00, Δευτέρα κλειστά

Η είσοδος για το κοινό είναι ελεύθερη.

Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων, Κτήριο Α:
Λεωνίδου & Μυλλέρου, Πλ. Αυδή, Μεταξουργείο
Πληροφορίες: 210 5202420| www.opanda.gr