Η ιστορικός τέχνης Βένια Παστάκα ζωντανεύει με το λόγο της το καλλιτεχνικό όραμα του ζωγράφου Γιώργου Παστάκα, όπως αυτό αναδύεται μέσα από τα έργα που θα παρουσιαστούν από 14 Μαρτίου μέχρι και 9 Απριλίου 2024 στη γκαλερί Artworx στην Κηφισιά:

“Με τον τίτλο «Αθώρητα», αυτά που δεν μπορούν να ιδωθούν, τιτλοφορεί την τελευταία δουλειά του ο Γιώργος Παστάκας η οποία εγκαινιάζεται στις 14 Μαρτίου στην γκαλερί Artworx της Κηφισιάς. Μια οργιαστική φύση αποκαλύπτεται στο σύνολο των έργων γεμάτη πλατάνια, κισσούς και κυπαρίσσια η οποία φαίνεται να «καταπίνει» οποιαδήποτε μορφή οικισμού έχει δημιουργηθεί από ανθρώπινο χέρι. Μια φύση νικητής απέναντι στον άνθρωπο η οποία προβάλλεται σε όλο της το μεγαλείο. Σημείο έμπνευσης αποτέλεσε το τοπίο που περιβάλλει τον Αμβρακικό κόλπο, έναν εκπληκτικό υγροβιότοπο ο οποίος διατηρεί μέχρι σήμερα ατόφια την ομορφιά του. Αυτό το παρθένο – ακόμα – τοπίο της περιοχής ενέπνευσε τον ζωγράφο για να δημιουργήσει μια ζωγραφική ενότητα αφιερωμένη σε ένα περιβάλλον που διατηρείται αναλλοίωτο εδώ και αιώνες.

Η πινελιά του καλλιτέχνη κινείται στα πλαίσια του εξπρεσιονισμού και του πουαντιγισμού όπου άλλοτε με γρήγορες κινήσεις και άλλοτε με δουλεμένες κουκκίδες χρώματος συνθέτει το πολύχρωμο ψηφιδωτό του τοπίου. Το φως είναι ατμοσφαιρικό καθώς είτε προβάλλει μέσα από πυκνές φυλλωσιές είτε διαχέεται στο περιβάλλον μέσα από τους παστέλ τόνους του καλοκαιρινού ηλιοβασιλέματος. Οι τόνοι των χρωμάτων κυμαίνονται στις διάφορες τονικότητες του πράσινου και του γαλάζιου, των μαβιών, των πορτοκαλί και των ροζ, δημιουργώντας ένα συναίσθημα ηρεμίας και αισοδοξίας. Το σύνολο των έργων πλαισιώνει και μια ομάδα πουλιών που αποτελούν συνέχεια του «Έκτου Άθλου», της έκθεσης που δημιούργησε το 2015 ο καλλιτέχνης για το Μουσείο Περιβάλλοντος Στυμφαλίας του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς. Πρόκειται για την εξέλιξη της σειράς εκείνης όπου με γρήγορες πινελιές ο καλλιτέχνης αποτυπώνει το πέταγμα των πουλιών πάνω σε μετάξι και χειροποίητο κινέζικο χαρτί. Αυτή η ευθραυστότητα του υλικού συμβολίζει και το εύθραυστο της ισορροπίας που υπάρχει γύρω μας σε μια φύση που είναι διαρκώς υπό απειλή.

Σε αυτό ακριβώς το Αθώρητο τοπίο καλείται να περιηγηθεί ο καλλιτέχνης. Να ανακαλύψει έναν κόσμο καλά κρυμμένο, γεμάτο χρώμα, φως και αυτή την γαλήνη που μόνο η φύση μπορεί να προσφέρει“.

Ο Γιώργος Παστάκας

Με τη δική του σειρά ο σημαντικός συγγραφέας και σκηνοθέτης Γιώργος Μανιώτης, προσεγγίζει μέσω της μεταφυσικής το έργο του Γιώργου Παστάκα σε ένα κείμενο που δανείζεται τον τίτλο του από τους εμβληματικούς στίχους του Εκκλησιαστή, “Καιρός παντί τω πράγματι!”:

Τα πουλιά φτεροκοπούν. Ελίσσονται ψηλά στον ουρανό, κρύβονται στα φυλλώματα των δέντρων και με μικρούς κελαηδισμούς στολίζουν τους αιθέρες. Χορωδία χαρμόσυνη που ζωντανεύει και δίνει ζωή στο σιωπηλό τοπίο. Μια συγχορδία που μπλέκεται με το κεχριμπαρένιο φως του ήλιου και τονίζει τα χρώματα των λουλουδιών και τις γλυκές ευωδιές των κατάφορτων με χρυσούς καρπούς δέντρων μέσα στην ερημιά των περιβολιών. Όλα αυτά μαζί… Κίνηση, μυρωδιές, ελιγμοί, κάθετες πτώσεις, φτερουγίσματα και κελαηδισμοί ακόμα και η αύρα μιας θαλάσσης που φτάνει από μακριά δημιουργούν κάτι σαν ευφορία που ξυπνά στον επισκέπτη της πόλης τον πόθο για ζωή και για μια δυσεύρετη, αρχέγονη ευτυχία.

Έτσι βαριά κουρασμένος από αυτή την ισόβια αναζήτηση παίρνει την καρέκλα του, την στήνει στο μπαλκόνι του εξοχικού του, κάθεται πάνω της και σαν μαρμαρωμένος σιωπηλός αφήνει όλη αυτή την πανδαισία προσευχόμενος να τον συνεπάρει και να εισχωρήσει βαθιά στο αίμα του. Είναι όμως νοήμον ον και με το κοφτερό μυαλό του παρατηρεί ότι όλη αυτή η χαρά των καλλικέλαδων πτηνών που τον περιβάλλει έχει και τις μαύρες της στιγμές. Παρατηρεί ότι αυτοί οι φτερωτοί τραγουδιστές εφορμούν ξαφνικά σαν αστραπές μέσα στον αιθέρα και με τα ράμφη τους αρπάζουν άλλες μικρότερες πιο αδύναμες υπάρξεις που τρέχουν να κρυφτούν για να επιζήσουν. Μέσα στην χαρά, την πανδαισία των κελαηδισμών με ακαριαίες εφορμήσεις λαβαίνουν χώρα αυτοί οι θάνατοι που οι περισσότεροι αρέσκονται να αγνοούν. Οι περισσότεροι μένουν φυλακισμένοι στην πρώτη εντύπωση της ευτυχίας και αρνούνται να εννοήσουν πως αυτή είναι η μία όψη του νομίσματος, η άλλη όψη είναι μαύρη σφραγίδα πρόωρου και οδυνηρού θανάτου κάποιου ασθενέστερου. Παρόλη την συνειδητοποίηση συνηθίζεις και συγχωρείς την φρίκη που συμβαίνει στον αέρα και πίσω από τα φυλλώματα διότι όλα αυτά τα αδηφάγα πουλιά είναι δέσμια των ενστίκτων τους και αυτό που επιζητούν είναι μόνο να χορτάσουν. Δεν μπορείς να τα ψέξεις γιατί δεν προτιμούν  τους ξερούς σπόρους που είναι διάσπαρτοι πάνω στη γη. Όπως και να χει όμως σε ταράζει το γεγονός αυτού του πρόωρου θανάτου που συμβαίνει μέσα στους ανάερους χορούς των πτηνών. Παρά την θέληση σου αναγκάζεσαι να σκεφτείς ότι το ίδιο συμβαίνει και ανάμεσα στους ανθρώπους που άνω-θρώσκουν. Στους δύσκολους καιρούς που προσπαθούμε να σβήσουμε τις μηχανές της δράσης και να σκεφτούμε λίγο, ο ίδιος ενστικτώδης νόμος κυβερνά και εμάς τους σκεπτόμενους. “Ο θάνατος σου η ζωή μου”. Δεν ξέρω αυτό πόσο μας τιμά και μας δικαιώνει εντέλει. Ωστόσο στην ζωγραφική του Κυρίου Γιώργου Παστάκα είναι φθινόπωρο και ο εκλεκτός ζωγράφος παρατήρησε τον ουρανό και είδε τι συμβαίνει. Έτσι αποφάσισε να σηκωθεί και να αρχίσει τον περίπατο με τον χρωστήρα του πατώντας γερά επάνω στη γη. Είναι φθινόπωρο καιρός της ωρίμανσης και της περισυλλογής όπου οι χυμοί των δέντρων μαζεύονται στην άκρη των κλαδιών και γίνονται χρυσοί καρποί. Μέσα στο εξημερωμένο δάσος περπατά ο ζωγράφος πάνω στο ολόχρυσο χαλί από φύλλα που έστρωσαν για αυτόν τα δέντρα και παρατηρεί. Βλέπει γύρω του γυμνούς κορμούς να στέκουν στιβαροί. Γερές ρίζες τους στηρίζουν. Αγέρωχοι κορμοί που καμιά κακοκαιρία δεν μπόρεσε να τους νικήσει. Η δύναμη της φύσης εδώ δεν υπερτερεί, νικά η δύναμη της γης. Απογυμνωμένοι κορμοί σαν σμιλεμένοι από πέτρα υψώνονται μες στον αιθέρα και αγκαλιάζουν με την καρτερία τους όλο το τοπίο. Η επιβλητική τους όψη βαθιά υπόσχεση προς τους ανθρώπους για μια συνέχεια. Προσμένουν σιωπηλοί την έκρηξη μιας καινούριας άνοιξης όπου τα κλαδιά τους θα γεμίσουν και πάλι με διάφανα φύλλα για να συλλέξουν για μια ακόμα φορά την θερμή του ζωοδότη ήλιου. Τώρα έχουν στερηθεί την λαμπερή φορεσιά τους γιατί τους περιμένει η παύση ενός χειμώνα. Κάτι σαν ύπνος γλυκός που μοιάζει με πρόσκαιρο θάνατο κάτω από τα χιόνια, τους ανέμους και τις δυνατές βροχές που θα κρατήσει ζωντανές τις ρίζες τους και θα γεμίσει τα ανθεκτικά τους σώματα με όνειρα καρποφορίας.

Εξημερωμένο δάσος, χιλιοπατημένος τόπος από χίλιους δυο πολέμους και άλλους τόσους πολιτισμούς που ερήμωσε ο χρόνος. Τοιχοποιίες σκεπασμένες με κισσούς και πρασινάδες, μεγαλόπρεπες πύλες ραγισμένες από πανίσχυρα πλοκάμια ισχυρής βλάστησης που προσπαθούν να αφομοιώσουν τις σκληρές πέτρες και να τις κάνουν να φαίνονται σαν έργα της γης και όχι της έπαρσης των ανθρώπων. Καιρός της ωρίμανσης. Παραδομένος στον περίπατο μιας γλυκιάς σοφίας ο ζωγράφος μας γεμάτος υπαρξιακή ανακούφιση και χαρμολύπη. Πολλά παιχνίδια παίχτηκαν πάνω στο μέτωπο της γης. Και τώρα ήρθε, έφτασε η χρυσή στιγμή η χαμηλή βλάστηση της γης να ξεπηδήσει αήττητη, να στολίσει και να γιατρέψει τα παλιά τραύματα. Που και που μέσα σε αυτή την ζωγραφική υψώνεται αλώβητο και θαλερό στον ουρανό ένα αγέρωχο κυπαρίσσι που κυριαρχεί στο τοπίο. Λάβαρο τρανό της φύσης που προσομοιάζει με τον ακατανίκητο πόθο για ζωή που μας διαπερνά και μας διακατέχει καταπολεμώντας τους δύσκολους καιρούς οι οποίοι κάθε τόσο ξεσπούν πάνω μας και προσπαθούν με την σφοδρότητα τους να μας ξεριζώσουν. Ένας ύμνος στην φύση αυτή η ζωγραφική, μουδιασμένη από γλυκιά ιστορική κούραση και ώριμη γνώση που εισάγει και στον βίο των ανθρώπων τα διδάγματα της γης. Καλοδεχούμενο το έπος της άνοιξης, καλοδεχούμενη η θέρμη του θέρους που ωριμάζει και δένει τους καρπούς, καλοδεχούμενη και η συλλογή των ώριμων φρούτων το φθινόπωρο όταν η μέρα μικραίνει και η νύχτα μεγαλώνει, καλοδεχούμενο το χιόνι και η παύση τους χειμώνα που κατευνάζουν και ημερεύουν τις ψυχές των ανθρώπων πλάι στις αναμμένες φωτιές των σωμάτων και των ονείρων. “Καιρός παντί τω πράγματι!”…”Καιρός παντί τω πράγματι!”…”Καιρός παντί τω πράγματι!”.

Και όλα αυτά σε ένα απογευματινό περίπατο ψυχής και νου μέσα σε ένα εξημερωμένο κοντινό δάσος με μια πανδαισία χρωμάτων και εμπειριών να ηχεί γεμάτη βαθιά μουσικότητα η οποία πηγάζει από πράξεις και βάσανα αιώνων και αιώνων. Τέτοια ζωγραφική! Σαν ύστατη υπογράμμιση ενός παμπάλαιου και χιλιοβασανισμένου τόπου που όπως πολύ καλά ξέρουμε ότι είναι ο τόπος μας.

Ενημέρωση: Φωτογραφίες από τα εγκαίνια της έκθεσης

Γιώργος Μανιώτης, Μαριέτα Πεπελάση, Μαρία Ξανθάκου και Γιώργος Παστάκας