Η συνεργασία του Δήμου Αθηναίων με την Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών (ΑΣΚΤ) για το Βραβείο Δημοκρατίας αναδεικνύει έναν νέο τρόπο σύνδεσης του πολιτισμού με τη δημοκρατία. Το Μνημόνιο Συνεργασίας που υπογράφηκε μεταξύ των δύο φορέων δεν αφορά μόνο τη δημιουργία ενός μοναδικού βραβείου. Εκφράζει μια βαθύτερη δέσμευση για την προώθηση της τέχνης ως εργαλείου κοινωνικού διαλόγου και ενεργής συμμετοχής. Το Βραβείο Δημοκρατίας, το οποίο απονέμεται κάθε χρόνο στο πλαίσιο του Φόρουμ Δημοκρατίας των Αθηνών (Athens Democracy Forum), έχει καθιερωθεί από το 2016 ως φόρος τιμής σε άτομα και οργανισμούς που προάγουν τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Με την εμπλοκή της ΑΣΚΤ, ο Δήμος Αθηναίων επιδίωξε να ανοίξει το θεσμό σε νέες φωνές και ιδέες, δημιουργώντας μια πλατφόρμα όπου η νέα γενιά καλλιτεχνών μπορεί να εκφραστεί. Η σύνδεση της ΑΣΚΤ με το Βραβείο Δημοκρατίας αναδεικνύει τη δύναμη της τέχνης να συμβολίζει αξίες όπως η ελευθερία, η συμμετοχή και η δικαιοσύνη. Μέσω ενός διαγωνισμού, φοιτητές της σχολής καλούνται να σχεδιάσουν ένα μοναδικό γλυπτό που ενσαρκώνει το πνεύμα της δημοκρατίας. Το έργο αυτό δεν είναι απλά ένα βραβείο, είναι μια εικαστική απεικόνιση της ιστορικής και σύγχρονης σημασίας της δημοκρατίας. Το βραβείο παύει να είναι απλώς μια τυπική τελετή απονομής. Μετατρέπεται σε ένα ζωντανό έργο που εμπλέκει φοιτητές, καλλιτέχνες, φορείς και πολίτες, δημιουργώντας μια αίσθηση κοινής συμμετοχής στον θεσμό της δημοκρατίας.

Βραβείο Δημοκρατίας (© Μενέλαος Μυρίλλας / Δήμος Αθηναίων)

Η συμμετοχή φοιτητών στη διαδικασία σχεδιασμού του βραβείου υπογραμμίζει τη σημασία της δημιουργικής έκφρασης ως τρόπου ερμηνείας και διάδοσης των δημοκρατικών ιδανικών. Οι φοιτητές καλούνται να αντλήσουν έμπνευση από την Αθηναϊκή Δημοκρατία και να την συνδέσουν με τις σύγχρονες προκλήσεις και δυνατότητες. Με αυτή τη συνεργασία, ο Δήμος Αθηναίων καθιστά το Βραβείο Δημοκρατίας όχι απλώς ένα σύμβολο, αλλά μια διαδικασία που φέρνει την τέχνη στο προσκήνιο ως μέσο κοινωνικού διαλόγου και αναστοχασμού. Το βραβείο γίνεται γέφυρα ανάμεσα στην τέχνη, την εκπαίδευση και τη δημοκρατική συνείδηση. Έτσι, δεν είναι απλώς μια αναγνώριση, αλλά και μια αφορμή για διάλογο και συμμετοχή.

Μαρία Ρουκουνάκη

Η φοιτήτρια της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών Μαίρη Ρουκουνάκη, που επιμελήθηκε το βραβείο, παρουσιάζει την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα πηγή της έμπνευσης σχεδιασμού του βραβείου:

«Οι ελληνικές λέξεις «ψῆφος» (ψῆφος) και «ψῆφίδα» (ψῆφος) έχουν κοινή ρίζα, διότι και οι δύο σχετίζονται με μικρά αντικείμενα που χρησιμοποιούνταν στην αρχαία Ελλάδα για την καταμέτρηση ή την ψηφοφορία. Ας εξερευνήσουμε τις σημασίες και τις συνδέσεις: Ψῆφος (Ψῆφος) –  «Ψήφος» ή “βότσαλο”.

Στην αρχαία Ελλάδα, οι πολίτες χρησιμοποιούσαν συχνά μικρά βότσαλα ή πέτρες για να ψηφίσουν σε αποφάσεις, όπως σε εκλογές, δίκες ή εξοστρακισμό.

Με την πάροδο του χρόνου, το «ψῆφος» κατέληξε να συμβολίζει την ίδια την έννοια της ψηφοφορίας, εξ ου και η σημασία του «ψήφος».

Βραβείο Δημοκρατίας

Ψῆφίδα (Ψῆφίδα): Σημασία: : «Μικρή πέτρα» ή “ψηφιδωτό πλακίδιο”.

Η λέξη «ψῆφίδα» αναφέρεται σε μικρά βότσαλα ή πλακάκια που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή ψηφιδωτών. Αυτές οι μικροσκοπικές πέτρες, τοποθετημένες μεταξύ τους για να σχηματίσουν σχέδια ή εικόνες, μοιάζουν με τα βότσαλα που χρησιμοποιούνται στην ψηφοφορία.

Ετυμολογική σύνδεση:

Και οι δύο λέξεις προέρχονται από τη ρίζα «ψῆφος», η οποία αρχικά αναφερόταν σε μικρές πέτρες ή βότσαλα. Στην αρχαιότητα, αυτά τα βότσαλα εξυπηρετούσαν τόσο πρακτικούς όσο και συμβολικούς ρόλους: Στην ψηφοφορία: Οι ενήλικοι άνδρες πολίτες χρησιμοποιούσαν την ψῆφο (βότσαλο) για να ρίξουν την ψήφο τους, καθιστώντας το όργανο της δημοκρατίας. Λευκό για το ναι μαύρο για το όχι.

Στην τέχνη: Μία ψῆφίδα (μικρή πέτρα ή πλακάκι) γινόταν το δομικό στοιχείο περίπλοκων ψηφιδωτών έργων τέχνης.

Έτσι, η κοινή ρίζα σηματοδοτεί μικρά αντικείμενα με σημαντικούς κοινωνικούς ρόλους -είτε για τη δημοκρατική συμμετοχή είτε για την καλλιτεχνική έκφραση. Η σύνδεση υπογραμμίζει την πολιτιστική σημασία των μικρών, ατομικών στοιχείων που συμβάλλουν σε μεγαλύτερα συστήματα, είτε στη διακυβέρνηση (ψηφοφορία) είτε στην τέχνη (ψηφιδωτά)

Το συγκεκριμένο γλυπτό έχει δημιουργηθεί με βάση ένα χρωματικό δίπολο μιας μαύρης βάσης από γρανίτη κι μιας λευκής κορυφής από μάρμαρο τα οποία παραπέμπουν νοηματικά στις δύο ψήφους του “ναι” με λευκό και του “όχι” με μαύρο. Ανάμεσα σε αυτό το δίπολο ζωγράφισα μια ψηφιδωτή σύνθεση από ποικιλία τονικών αποχρώσεων σε γκρί τόνους που αποτελούν αυτές τις ψηφίδες τις οποίες προανέφερα και οι οποίες συνθέτουν το “μωσαϊκό της δημοκρατίας”».