Το βιβλίο με θρησκευτικό ή εκκλησιαστικό περιεχόμενο έχει ασφαλώς μεγάλη ιστορία. Η ίδια η παραγωγή του βιβλίου καταπιάστηκε ήδη από τα πρώτα χρόνια διάδοσής του σε θέματα θεολογίας και θρησκείας.

Σήμερα τα βιβλία που αφορούν στην εκκλησία και τη θεολογία συνεχίζουν να καλύπτουν ένα μεγάλο μέρος της βιβλιοπαραγωγής προσεγγίζοντας τη θεματική τους με πολλές και διαφορετικές οπτικές. Άλλωστε το ίδιο το αντικείμενο αφορά σε σχεδόν απεριόριστες πτυχές: φιλολογία, αρχαιολογία, λαογραφία, τέχνη, ιστορία, αρχιτεκτονική, μουσική, ποίηση κ.ο.κ.

Βαδίζοντας προς τη Μεγάλη Εβδομάδα και το Πάσχα και καθώς οι ημέρες για λίγο περισσότερη ανάγνωση είναι ευνοϊκές, οι εκδοτικοί οίκοι έχουν να προτείνουν βιβλία με «επίκαιρο» περιεχόμενο. Βιβλία που δεν θα είναι μόνο ένα ευχάριστο ανάγνωσμα για τον ελεύθερο χρόνο των ημερών, αλλά και μέσα στις σελίδες τους θα βρει ο αναγνώστης πληροφορίες, προσεγγίσεις και αναφορές που αναδεικνύουν την πνευματικότητα και το τυπικό των ημερών.

H έκδοση Ανθοδέσμη για τη Μεγάλη Εβδομάδα (εκδόσεις Άρτος Ζωής) που υπογράφει ο καθηγητής, συγγραφέας διανοούμενος και πρόεδρος της εφορευτικής επιτροπής της ΕΒΕ, Σταύρος Ζουμπουλάκης απευθύνεται όπως υποστηρίζει ο ίδιος στον πρόλογο του ,”στους εντός και τους εκτός, τους εγγύς και τους μακράν”.

Και πως αλλιώς θα μπορούσε να γίνει μια και το βιβλίο αποτελεί ύμνο στην αγάπη, στη μετάνοια και τη θυσία .Επίκαιρο όσο ποτέ αρνείται τις εκδηλώσεις εκδίκησης στο πολύπαθο γένος των Εβραίων ακόμα και αν αυτές είναι γραμμένες σε ιερά κείμενα εδώ και εκατοντάδες χρόνια μέσα στους λατρευτικούς στίχους της Μεγάλης Εβδομάδoς. Μήπως αυτά δεν αποτέλεσαν ιδεολογικές άδειες για τη μακρά πορεία αποπομπής του γένους των Ιουδαίων: Μήπως στα ίδια κείμενα δε στηρίχθηκε ακόμα και αυτό το ίδιο το Ολοκαύτωμα; Οι αρνητικές εγγραφές φέρνουν πολύχρονα πάθη και αφόρητους θρήνους. Αυτό ακριβώς που ήρθε να θεραπεύσει με τη θυσία ο Χριστός στη γη.

Σε κάθε περίπτωση, το βιβλίο επιχειρεί να ερμηνεύσει επιμέρους κείμενα του τυπικού των λατρευτικών τελετών της Μεγάλης Εβδομάδος. Τα κείμενα είναι τόσο συγκλονιστικά και επιπλέον ερμηνευμένα από το συγγραφέα του βιβλίου ώστε αναδεικνύεται σχεδόν συντριπτικά το μέγεθος της αγάπης και της εθολογίας που διακονούν.

Ο  Σταύρος Ζουμπουλάκης βέβαια θα μπορούσε να μας συγκλονίσει με οποιαδήποτε ιστορία θα αποφάσιζε να μας διηγηθεί. Πόσο μάλλον όταν η αναφορά γίνεται με αφορμή ένα τέτοιο γεγονός, την κορυφαία πράξη αγάπης του Θεού προς τον άνθρωπο. Έννοιες και αισθήματα που αργά ή γρήγορα θα ζήσουμε όλοι μας βιωματικά με αφορμή απώλειες αγαπημένων…

Ο αρχαιολόγος – βυζαντινολόγος Κωνσταντίνος Δ. Καλοκύρης παρουσιάζει την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα αλλά ελάχιστη γνωστή ιστορία των προϋποθέσεων και των συνθηκών που καθιέρωσαν τη μορφή των ακολουθιών της Μεγάλης Εβδομάδας, στην μορφή που εν πολλοίς έχουν ακόμα. Τα Θεματικά Δρώμενα του Τελετουργικού της Μεγάλης Εβδομάδας (Δεκτά και απαράδεκτα) – (εκδόσεις University Studio Press) είναι ένα έργο που έχει στηριχθεί στις πηγές της βυζαντινής φιλολογίας και αρχαιολογίας αλλά και στις μελέτες Ελλήνων και ξένων ερευνητών. Οι συμβολισμοί των ακολουθιών της Μεγάλης Εβδομάδας «αποκρυπτογραφούνται» μέσα από τις επιρροές και την ανάδειξη της πραγματικότητας μέσα στην οποία διαμορφώθηκαν.

Οδηγό για τις ακολουθίες των Ημερών αποτελεί το Μικρό Οδοιπορικό της Μεγάλης Εβδομάδος – (εκδόσεις Πορφύρα). Ο θεολόγος π. Αλέξανδρος Σμέμαν ξετυλίγει στις σελίδες του βιβλίου την πνευματική υπόσταση των μυστηρίων της Μεγάλης Εβδομάδας, από τη δόξα της εισόδου στα Ιεροσόλυμα ως την ταπείνωση της Σταύρωσης και την Ανάσταση.

Για όσους ενδιαφέρονται για μια περισσότερο ακαδημαϊκή προσέγγιση του φαινομένου της Ορθοδοξίας, το έργο του π. Νικόλαου Λουδοβίκου Ορθοδοξία και Εκσυγχρονισμός: Βυζαντινή Εξατομίκευση, Κράτος και Ιστορία, στην προοπτική του ευρωπαϊκού μέλλοντος (εκδόσεις Αρμός), αποτελεί το ιδανικό ανάγνωσμα των ημερών. Ορμώμενος από τις πιο πρόσφατες ακαδημαϊκές συζητήσεις περί ταυτοτήτων, ο π. Νικόλαος Λουδοβίκος προσπαθεί έστω και εν συντομία να απαντήσει σε ερωτήματα όπως: «Ποια η πιθανή θέση της Ορθόδοξης παράδοσης και της λαμπρής πλην εφήμερης βυζαντινής εκδοχής της στη μελλοντική ευρωπαϊκή ταυτότητα; Ποια είναι η ελληνορθόδοξη ετερότητα, εν κοινωνία προς την επερχόμενη ευρωπαϊκή ταυτότητα;»

Σχετικά με τη Νηστεία της Σαρακοστής,  όλοι την ακολουθούμε λιγότερο ή περισσότερο, έστω και τις ημέρες της Μεγάλης Εβδομάδας. Αποτελεί πλέον μέρος της παράδοσης των ημερών. Όμως σε μια πιο ουσιαστική υπόσταση στη νηστεία αναφέρεται το βιβλίο του π. Κάλλιστου Ware , Από το Σταυρό στην Ανάσταση (εκδόσεις Πορφύρα). Ο συγγραφέας μάς βυθίζει στο μυστήριο της προσμονής του «ταξιδιού» της νηστείας  και τη χαρά που επιφέρει η Ανάσταση του Χριστού.

Την πολύ λίγο γνωστή ιστορία του βυζαντινού μοναχισμού προσεγγίζει η βυζαντινολόγος Alice – Mary Talbot στην έκδοση Μορφές Μοναστικής Εμπειρίας στο Βυζάντιο 800 – 1453 (εκδόσεις  University Studio Press) σε επιμέλεια Αλέξανδρου Αλεξάκη. Αναδεικνύεται ο ρόλος του μοναχισμού, τον μοναστηριών και των μοναχών για τον τοπικό λαϊκό πληθυσμό, για τις πόλεις και τα χωριά. Ανδρικές και γυναικείες μοναστικές κοινότητες, αλλά και τα μοναστήρια ευνούχων, ερημίτες και μοναστικές κοινότητες συνθέτουν το σύνολο της μοναστικής εμπειρίας στα χρόνια του Βυζαντίου στην οποία συμμετείχαν χιλιάδες μοναχοί.

Ο Σάββας Αγουρίδης υπήρξε μια από τις πλέον σημαίνουσες μορφές της θεολογίας στην Ελλάδα κατά το δεύτερο μισό του 20^ου αιώνα. Στο έργο του Η επί του Όρους Ομιλία του Ιησού (εκδόσεις Άρτος Ζωής), ο σπουδαίος θεολόγος υπομνηματίζει το χριστολογικό κείμενο, αναδεικνύοντας τόσο το μεσσιανικό όσο και το εσχατολογικό του περιεχόμενο. Με τα λόγια του ίδιου του μελετητή: «Όλα όσα λέγονται περί χριστιανικής μαθητείας, περί δικαιοσύνης, περί μέλλοντος κ.λπ. προϋποθέτουν πώς ο παλαιός κόσμος πέθανε και ένας καινούριος κόσμος έχει αρχίσει».

Στο έργο Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία (εκδόσεις Αρμός), ο π.Νικόλαος Λουδοβίκος συγκεντρώνει τρία, πειραματικά-όπως τα χαρακτηρίζει ο ίδιος-, κείμενά του που προωθούν μια θεολογική ανάγνωση του ψυχαναλυτικού γεγονότος. Θέματα περί επιθυμίας, καθολικότητας και εσχατολογίας είναι ευεπίφορα για να συγκεραστούν πεδία όπως η φιλοσοφία, η ψυχανάλυση και φυσικά η θεολογία. Ο π.Νικόλαος Λουδοβίκος αναδεικνύεται ως ένας πολυμαθής ρέκτης, στου οποίου τα κείμενα συναντάς αναφορές από τον Κωστή Παλαμά έως το Levinas και από τον Καστοριάδη στο Γιουνγκ.

Ανάμεσα στη θεολογία, τη λογοτεχνία και τη φιλοσοφία κινείται η έκδοση Ο Θεός φταίει που έκανε τον κόσμο τόσο ωραίο. Αλληγορίες από τον Καζαντζάκη. (εκδόσεις Κέδρος). Ο συγγραφέας Βαγγέλης Ραπτόπουλος «περιπλανιέται στο σύμπαν του Καζαντζάκη» σταχυολογεί και μεταγράφει 259 αλληγορίες από το έργο του που προέρχονται από τους μοναχούς το Αγίου όρους, την ανατολική φιλοσοφία, την εβραϊκή παράδοση την ιστορία κ.ο.κ. Κάθε μία από τις σύντομες αλληγορίες συμπυκνώνει τη σκέψη του Καζαντζάκη συνθέτοντας ένα μεταμοντέρνο μυθιστόρημα στο όποιο ο αναγνώστης θέλει να επανέρχεται.

-“Άμα έχω κέφι, παίζω τραγουδάω, και χορεύω κιόλας…. Αλλά πρέπει να έχω κέφι, όλα κι όλα.  Αλλιώς αν με ζορίσεις με έχασες. Σ΄ αυτά τα πράγματα είμαι άνθρωπος.

-Δηλαδή, τι σημαίνει άνθρωπος;

-Να, ελεύθερος”.