Σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα ανέδειξε η φετινή ανασκαφή στη νησίδα του Δεσποτικού. Μεταξύ άλλων, ήλθε στο φως ακέφαλος ανδρικός κορμός του αυστηρού ρυθμού που τεχνοτροπικά παραπέμπει στο παιδί του Κριτίου και μπορεί να χρονολογηθεί αμέσως μετά το 480 π.Χ., έργο εξαιρετικής ποιότητας από παριανό μάρμαρο με λεία και στιλπνή επιδερμίδα. Επίσης, βρέθηκαν τμήματα αρχαϊκών κούρων εντοιχισμένα ως οικοδομικό υλικό.

Η συστηματική ανασκαφή στη Μάντρα, στη νησίδα του Δεσποτικού, που διενεργείται από το 2001 από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων υπό τη διεύθυνση του Γιάννου Κουράγιου, συνεχίστηκε και φέτος για επτά εβδομάδες από τις 22 Μαΐου έως τις 14 Ιουλίου 2023, εμπλουτίζοντας τα υπάρχοντα στοιχεία για την τοπογραφία της θέσης και την ιστορία της από την Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου έως και την Ύστερη Αρχαιότητα.

Η Δεξαμενή 3 (Λήψη από ΝΔ)

Ανάμεσα σε άλλα,  οι ανασκαφικές εργασίες του 2023 προσέθεσαν ένα ακόμα κτίριο στην τοπογραφία της θέσης. Το κτίριο είναι ορθογώνιας κάτοψης και αποτελείται από τέσσερα δωμάτια, ανά δύο σε παράταξή με κατεύθυνση Β-Ν. Η κεραμική που συλλέχθηκε από τα δωμάτια χρονολογείται στα μέσα περίπου του 6^ου αιώνα π.Χ. Σχεδόν ακέραιος ταινιωτός κρατήρας εντοπίστηκε σε θραύσματα στο εσωτερικό του νοτιανατολικού δωματίου του κτιρίου (Δωμάτιο 2), ενώ στο κέντρο περίπου του βορειοδυτικού δωματίου (Δωμάτιο 4) βρέθηκε βυθισμένος στο δάπεδο χονδροειδής κρατήρας μεγάλων διαστάσεων. Αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν ο νότιος και ο δυτικός τοίχος του κτιρίου οι οποίοι είναι διπλοί, φτάνοντας σε πάχος σχεδόν τα 1,20 μ. Επιπλέον, διερευνήθηκαν δύο τετράπλευρες κατασκευές μικρών διαστάσεων σχηματιζόμενες από κάθετα τοποθετημένες λίθινες πλάκες σε δύο από τα δωμάτια. Η κατασκευή του Δωματίου 2 έχει τοποθετηθεί στην είσοδό του που φαίνεται να καταργήθηκε σε μια δεύτερη φάση χρήσης. Από το εσωτερικό της κατασκευής συλλέχθηκαν αγγεία πόσης κυρίως σκύφοι και κύπελλα. Μεταξύ των ευρημάτων από το κτίριο συμπεριλαμβάνονται και αττικές μελανόμορφες ταινιωτές κύλικες. Το κτίριο ήταν στεγασμένο όπως υποδεικνύει η μεγάλη ποσότητα πήλινων κεράμων από το εσωτερικό των δυτικών δωματίων, αλλά και θραύσματα από πήλινα ακροκέραμα με τη μορφή γοργονείου και ταινιωτές σίμες.

Τα σημαντικότερα ευρήματα της φετινής ανασκαφικής περιόδου προέκυψαν από τη συνέχιση της διερεύνησης της μεγάλης αρχαϊκής κατασκευής που είχε εντοπισθεί το 2019 όχι πολύ μακριά από το λιμάνι. Ορίζεται από δύο τοίχους (Τ1 και Τ3). Πιθανότατα η κατασκευή είχε οχυρωματικό χαρακτήρα- ενδεχομένως κάποιο πρόπυλο με περίβολο. Έντονη κατάρρευση καταλαμβάνει το νοτιότερο και ανατολικό της τμήμα. Κατά τη διερεύνηση αυτής της κατάρρευσης ήρθε στο φως ακέφαλος ανδρικός κορμός του αυστηρού ρυθμού που τεχνοτροπικά παραπέμπει στο παιδί του Κριτίου και μπορεί να χρονολογηθεί αμέσως μετά το 480 π.Χ.

Ο αρχαϊκός κούρος στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πάρου

Η συγκέντρωση μεγάλου αριθμού γλυπτών και βάσεων σε αυτή την περιοχή ίσως υποδηλώνει ότι αυτή ήταν και η αρχική θέση τους. Είναι εύλογο να υποθέσουμε ότι τα γλυπτά και οι κίονες θα ήταν τοποθετημένα σε περίοπτη θέση κοντά στο πρόπυλο, μέσα από το οποίο θα γινόταν η είσοδος στο ιερό και το τέμενος του θεού. Αυτά τα λαμπρά αφιερώματα προς το θεό Απόλλωνα, μετά την παύση της λειτουργίας του ιερού, θα αποτέλεσαν χρήσιμο και ανθεκτικό οικοδομικό υλικό για τα μεταγενέστερα κτίρια. Άλλωστε αυτού του είδους η «ανακύκλωση» μαρτυράται και σε άλλα κτίρια του ιερού, στα οποία έχουν βρεθεί εντοιχισμένα σε β΄χρήση δεκάδες θραύσματα αγαλμάτων.

Οι αναστηλωτικές εργασίες, διάρκειας τεσσάρων εβδομάδων, πραγματοποιήθηκαν φέτος από τους εξιδεικευμένους μαρμαροτεχνίτες Β. Χατζή. Μ. Αρμάο, Γ. Σκαρή, Γ. Παλαμάρη, Λ. Ιωάννου, Γ. Κοντονικολάου  υπό την επιβλεψη του αρχιτέκτονα Γουλιέλμου Ορεστίδη.

Επιπλέον, πραγματοποιήθηκαν εργασίες συντήρησης από τους συντηρητές Γ. Καράμπαλη και Ε. Τσαβού στις δεξαμενές και στον αγωγό που τις συνδέει, στον κεντρικό βωμό του ιερού, στα Κτίρια Ζ και Υ, αλλά και σε άλλα δωμάτια κτιρίων της θέσης.

Οι ανασκαφικές και αναστηλωτικές εργασίες πραγματοποιήθηκαν με τη στήριξη των: ΑΙΓΕΑΣ ΑΜΚΕ (Αθανάσιος & Μαρίνα Μαρτίνου), Ίδρυμα Π&Α Κανελλοπούλου, Ίδρυμα Α.Γ. Λεβέντη, ΔΙΚΕΜΕΣ (C.Y.A), Ίδρυμα Ι. Λάτση, Μarion Stassinopoulos, Σύλλογος «Οι Φίλοι της Πάρου» και πολλών ιδιωτών φίλων της ανασκαφής.

Στην ανασκαφή συμμετείχαν τα μέλη της επιστημονικής ομάδας: Ίλια Νταϊφά (Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας), Αλεξάνδρα Αλεξανδρίδου (Επικ. καθηγ. Πανεπιστημίου Ιωαννίνων), Dr.  Erica Angliker (ΒSA), Dr. Caspar  Meyer (Bard Graduate Center), Dr. Χριστίνα Κωνσταντακοπούλου (ΕΙΕ, Birkbeck College), Luigi Lafasciano, o γεωλόγος Dr. Erich Draganits (University of Vienna), απόφοιτοι και μεταπτυχιακοί φοιτητές του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων (Λουίζα Πανοπούλου, Μάτα Σαμιώτη, Αναστασία Μαλλικοπουλου, Λένα Ασλανίδου και ο μεταπτυχιακός φοιτητής του  Αριστοτελείου Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Ιγνάτιος Ασσάτωφ), καθώς και φοιτητές από πανεπιστήμια του εξωτερικού (CYA, Birkbeck College, Βard Graduate Center N.Y., Instituto de Estudos Avancados da Unicamp Brazil).