Σπηλιώτης Νικόλαος

Τμήμα Aναγνωστηρίου και Aρχειακής ΄Eρευνας

Κεντρική Υπηρεσία των Γενικών Αρχείων του Κράτους

 Διαθήκη Γεωργίου Χ. Παχύ: Ανασύροντας βυθισμένα στον χρόνο πρόσωπα και  τόπους στην Αθήνα του 19^ου αιώνα.

Από το Αρχείο Διαθηκών του Πρωτοδικείου Αθηνών με αριθμό 378/1913. Κατά μήκος της αριστερής παρειάς των σελίδων της ιδιόγραφης διαθήκης εκτείνεται καθέτως και από κάτω προς τα πάνω ολόγραφη υπογραφή του διαθέτη. Συντάσσεται ιδιοχείρως από τον ίδιο  στις 22 Νοεμβρίου 1912. Πεθαίνει λίγους μήνες μετά. Τεκμηριώνεται ως έγκυρη με την κατάθεση τριών μαρτύρων στα πρακτικά της υπ΄ αριθμ΄  370 συνεδριάσεως του δικαστηρίου των εν Αθήναις Πρωτοδικών, την 8^η Ιουλίου 1913.

Τα πρόσωπα που αναδύονται καθώς και οι επίγονοί τους παίζουν σημαντικό ρόλο στην οικονομική, πολιτική και πολιτιστική ζωή της Αθήνας του δεύτερου μισού του 19^ου αιώνα καθώς και μεγάλου μέρους του 20^ου.

Ἐπιθυμῶν ὁ ὑπογεγραμμένος Γεώργιος Χ . Παχύς κτηματίας γεννηθείς ἐν Κάλλιαριν  (Cagliari) τῆς νήσου Σαρδηνίας καί κατοικῶν ἐν Ἀθήναις νά διαθέσω τά τῆς περιουσίας μου μετά θάνατον συντάσσω ἰδιοχείρως τήν παροῦσαν διαθήκην μου καί ὁρίζω τά ἑξῆς […]¹

¹Στη μεταγραφή του κειμένου διατηρήθηκε η ορθογραφία του συντάκτη. Όταν γράφει το γράμμα λ πάνω από τη γραμμή το θεωρεί κεφαλαίο, π.χ. λαυρία, Κάτω λιόσια.

Γεώργιος Χ. Παχύς:        

Γεννήθηκε στην πόλη Κάλιαρι όπου είχε καταφύγει ο πατέρας του Χριστόδουλος για να μη συλληφθεί από τον Αλή Πασά. Σπουδάζει νομικά και μελετά Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας. Συλλαμβάνει την ιδέα της εκμετάλλευσης των εκβολάδων (Σκωριών) καθώς και των μεταλλευμάτων  του Λαυρίου. (Προτιμάται ωστόσο  από την Ελληνική Κυβέρνηση η πρόταση του Σερπιέρι ως πλέον συμφέρουσα). Ασχολήθηκε με την πολιτική και εξελέγη βουλευτής Άρτας.

[…]Ὀνομάζω καί ἐγκαθιστῶ κληρονόμους μου ἐφ΄ἁπάσης τῆς περιουσίας μου τάς δύο θυγατέρας μου Λαυρίαν Φερνάνδου Σερπιέρην[…]

Λαυρία Παχύ, σύζυγος Φερνάνδου Σερπιέρι:

Είχε ανάδοχο τον Ιωάννη Σερπιέρι ο οποίος της έδωσε το όνομα Λαυρία λόγω της επιτυχίας των λαυρεωτικών επιχειρήσεων. Όταν ενηλικιώθηκε έλαβε ως σύζυγο τον γιο του, Φερνάνδο.

 Ιωάννης Βαπτιστής Σερπιέρι (Giovanni Baptista Serpieri).

Γιος του  Ενρίκο Σερπιέρι  (ο οποίος ανέπτυξε  πολιτική δραστηριότητα με το επαναστατικό κίνημα του Τζουζέπε Γκαριμπάλντι), διάσημος μεταλλειολόγος και ιδρυτής πολλών εταιρειών.  Το 1864 ιδρύει την εταιρεία Roux – Serpieri – Fressynet για να εκμεταλλευθεί τα μεταλλεύματα αργυρούχου μολύβδου στο Λαύριο.

[…]και  Ἑλένην Αὐγερινοῦ Ἀβέρωφ[…]

Ελένη Παχύ, σύζυγος Αυγερινού Αβέρωφ :

Μεταξύ των τέκνων της ήταν και η Λαυρία  Αβέρωφ, σύζυγος Αριστείδου Πρωτοπαπαδάκη², πολιτικού, γιου του πρωθυπουργού Πέτρου Πρωτοπαπαδάκη,   που καταδικάστηκε σε θάνατο στη Δίκη των Έξι.

 ² ΓΑΚ-Κ.Υ., αρχείο Διαθηκών Πρωτοδικείου Αθηνών – διαθήκη 2911/1949 Ελένης χήρας Αυγερινού Αβέρωφ το γένος Γεωργίου Παχύ

Αυγερινός Μ. Αβέρωφ

Κτηματίας στην Κήρινθο και βουλευτής Ευβοίας.  Ήταν αδελφός του μεγάλου ευεργέτη Γεωργίου Αβέρωφ³.Ο πρωθυπουργός Αλέξανδρος  Παπάγος, από την πλευρά της μητέρας του Μαρίας Αβέρωφ, έλκει την καταγωγή του από το γένος του Αυγερινού.

 ³ ΓΑΚ-Κ.Υ., Μικρές Συλλογές Κ109ζ,δ_4.

[…] καί τήν ἀγαπητήν μου σύζυγον Αἰμιλίαν τό γένος Γεωργίου Σκουζέ μεθ΄ ἧς ἀπό τοῦ γάμου μου ἀδιαλείπτως καί ἁρμονικῶς συζῶ.

Αιμιλία Γεωργίου Σκουζέ :

Κόρη του τραπεζίτη Γεωργίου Σκουζέ⁴ και της Ελένης Καψάλη, απόγονου του ήρωα του Μεσολογγίου Χρήστου Καψάλη. Ήταν  στον στενό  κύκλο  της Δούκισσας της Πλακεντίας και διετέλεσε γραμματέας της.

Γεώργιος Σκουζές:

Ο Γεώργιος Σκουζές (1811-1884), γιος του Παναγή, είχε αρχικά αναμειχθεί με το εμπόριο στην Τεργέστη, αλλά αργότερα συμμετείχε στην ίδρυση της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος, την Ιωνική-Βιομηχανική Τράπεζα και την Εταιρεία Σιδηροδρόμων Αθηνών-Πειραιώς

⁴ ΓΑΚ-K.Y., Μικρές Συλλογές Κ109ζ

Α. Ἡ σύζυγός μου Αἰμιλία θέλει λάβει:   1.κατά πλήρη κυριότητα καί κατοχήν τό ἐν τῇ περιφερείᾳ τοῦ χωρίου Κάτω Λιόσια ἀγροτικόν κτῆμa μου τό γνωστόν ὑπό τό ὄνομα Πύργος τῆς Βασιλίσσης ὅπως νέμηται καί καρποῦται αὐτό ὡς τελεία Κυρία καί κάτοχος αὐτοῦ ἐφ΄ ὅσον ζεῖ […]

Πύργος της Βασιλίσσης ή Επτάλοφος⁵:

Είναι δημιούργημα της Αμαλίας, πρώτης Βασίλισσας της Νεότερης Ελλάδος. Ήταν ένα πρότυπο αγρόκτημα που σκοπό είχε να συμβάλλει στη γεωργική, κηπουρική και κτηνοτροφική  ανάπτυξη της οικονομίας της χώρας. Μετά την έξωση του Όθωνα το κτήμα πωλήθηκε  στον Σίμωνα Σίνα και στις 09.12.1878 συντάχθηκε το οριστικό συμβόλαιο αγοράς του από τον Γεώργιο Παχύ.

⁵ ΓΑΚ-Κ.Υ., Συλλογή Βλαχογιάννη, Κατάλογος Δ΄, κυτίο 4.

2. Τήν ἐπικαρπίαν τῆς ἐνταῦθα και ἐπί τῆς Πλατείας τοῦ Συντάγματος καί τῆς ὁδοῦ Φιλελλήνων κειμένης οἰκίας μου μεθ΄ ὅλων τῶν ἐν αυτῇ ἐπίπλων καί ἄλλων κινητῶν ὅπως νέμητε και καρποῦται ταύτην ἐφ΄ ὅρου ζωῆς της κατά πλῆρες ἐμπράγματον ἐπικαρπίας δικαίωμα.

Οικία Γεωργίου Χ. Παχύ:

Ήταν το αρχοντικό του Σπετσιώτη Νικολάου Ανάργυρου. Διέθετε μεγάλη αυλή και στάβλο και η ανέγερσή του τοποθετείται μεταξύ των ετών 1851 και 1853. Αργότερα, όταν έγινε  οικία του Γεωργίου Παχύ, εκεί λειτούργησε ένα από τα πιο σπουδαία φιλολογικά σαλόνια της εποχής. «Ψυχή» του ήταν η σύζυγός του Αιμιλία. Κατεδαφίστηκε το 1959.

Αξίζει να τονιστεί η δικαιοσύνη που προσπαθεί να αποδώσει ο Γεώργιος Χ. Παχύς ισομοιράζοντας τα αναλογούντα μερίδια της περιουσίας στις κόρες του για να  διαφυλάξει τις σχέσεις τους στο μέλλον.

Β. Εἰς τάς δύο θυγατέρας μου καί κληρονόμους μου καταλείπω ὁλόκληρον τήν λοιπήνπεριουσίαν μου ὅπως ἐξ ἵσου διανεμηθῶσι ταύτην. Ἡ κόρη μου Ἑλένη Αὐγ. Ἀβέρωφ θά πληρώσει πρός τήν ἀδελφήν της Λαυρίαν Φ. Σερπιέρι δραχμάςπεντήκοντα χιλιάδας 50000, ἵνα ἐξισοθῶσιν ὡς προῖκες αὐτῶν ἐκ ἑκατόν πεντήκοντα χιλιάδων δραχμῶν 150,000 ἑκάστης. Τό δέἐνυπόθηκονδάνειον τόὁποῖον ἔκανα πρός τόν Αὐγερινόν Ἀβέρωφἐκ δραχμῶν πεντήκοντα πέντε χιλιάδων ἀριθ. 55000 θέλουσι διανείμει μεταξύ των αἱ θυγατέρες μου.

Αξιοπρόσεκτη είναι η  διάθεση  του Γεωργίου Χ. Παχύ για την προστασία της συζύγου του, Αιμιλίας.

[…] Ἀπαγορεύω εἰς τάς θυγατέρας μου […]ἤ εἰς οἱονδήποτε ἄλλον νά ζητήσωσι παρά τῆς συζύγου καί κληρονόμου μου ἀσφάλειαν οἱανδήποτε διότι ἐπιθυμῶ νά εἶναι αὕτη ἀπηλλαγμένη πάσης πρός παροχήν ἀσφαλείας ὑποχρεώσεως καίἐντελῶς ἀνεξέλεγκτος ἐν τῇ διαχειρίσει τῶν καταλειπομένων αὐτῇ στοιχείων περιουσίας.

Ωστόσο, θέλοντας αριστοτεχνικά να κρατήσει ισορροπία στις σχέσεις της συζύγου του με τις θυγατέρες τους  αλλά και να τις προστατεύσει  μελλοντικά, περιορίζει την Αιμιλία:

[…] ὑπό τόν περιορισμόν ὅμως ὅπως μή δύναται νάἀπαλλοτριώσῃ τοῦτο (εννοεί το αγρόκτημα) ὁπωσδήποτε καθ΄ὅλον ἤἐν μέρει ἐπιβαρύνῃ τοῦτο δι ΄οἱονδήποτε πραγματικοῦ βάρους, ὑποθήκης ἤ προσημειώσεως. Ἔχει ὅμως ἡ σύζυγός μου καί κληρονόμος μου ἀπεριόριστον τό δικαίωμα νά μεταβιβάζῃ τό κτῆμα τοῦτο ἐν ὅλῳἤἐν μέρη δι΄οἱασδήποτε πράξεως ἐν ζωῇἤ αἰτία θανάτου πρός τάς θυγατέρας μου […] ἤ νά παραχωρήσῃ εἰς ταύτας οἱαδήποτε ἐπί τοῦ κτήματος ἐμπράγματα δικαιώματα ὡς ἐπίσης καί νάἀπαλλοτριώσῃἤὑποθηκεύσῃ τό κτῆμα τοῦτο πρός τρίτους συνεναίσει τῶν εἰρημένων θυγατέρων μου […]